Bob Dylan, nhạc sĩ mang tâm hồn của nhà thơ

Bob Dylan - chủ nhân của giải Nobel Văn học 2016, là nhạc sĩ đầu tiên trong lịch sử giành được danh hiệu cao quý nhất của văn học thế giới. Quyết định đặt một nhạc sĩ đại chúng bên cạnh những cái tên danh tiếng trên văn đàn, như T.S. Eliot, Gabriel García Márquez, Toni Morrison hay Samuel Beckett… của Viện Hàn lâm Thuỵ Điển, đã xoá nhòa đi những ranh giới truyền thống của văn học, và khơi nguồn cho một cuộc tranh cãi lớn về việc liệu phần lời các ca khúc có thể mang giá trị sánh ngang với thơ ca hoặc tiểu thuyết hay không.

Vinh danh trong vai trò nhà thơ lớn

Những lời lẽ hoa mỹ nhất đã được Viện Hàn lâm Thuỵ Điển dành cho Bob Dylan: Người “đã tạo ra những biểu đạt thi ca mới trong truyền thống ca khúc vĩ đại của nước Mỹ”, trở thành chủ nhân của danh hiệu Nobel Văn học không phải vì những vần thơ ông viết, những giai điệu phổ cho một bài thơ nào đó, hay thậm chí phần lời những bài hát ông từng sáng tác. Bob Dylan bước lên bục vinh quang bởi vì, ông đã khiến ca khúc của mình thực hiện những điều mà trước đó, chưa một ca khúc nào có thể làm được.

Trong sự nghiệp âm nhạc của mình, Bob Dylan luôn đề cập đến thơ ca như một trong những nguồn cảm hứng lớn nhất. Bản thân Bob Dylan cũng đã từng thử sức ở lĩnh vực văn chương. Ông từng xuất bản tập thơ “Tarantula” vào năm 1971 và cuốn hồi ký “Chronicles: Volume One” vào năm 2004.

Liệu có thể coi phần lời các ca khúc của Bob Dylan như những tác phẩm thơ ca độc lập hay không - là câu hỏi đã nhận được sự tranh luận của rất nhiều học giả, cũng như là chủ đề của một loạt nghiên cứu. Ca khúc “Desolation Row” của ông từng xuất hiện trong tác phẩm “Tuyển tập thơ Hoa Kỳ” (2006) của NXB Oxford. Năm 2009, NXB Cambridge University Press trong cuốn “Đồng hành cùng Bob Dylan” đã một lần nữa khẳng định danh tiếng của ông như một “người kiến tạo văn chương xuất sắc”.

Nhà thơ người Mỹ - Billy Collins cho rằng, Bob Dylan xứng đáng được vinh danh không chỉ trong vai trò của một người sáng tác ca khúc, mà còn là một nhà thơ. “Trong hầu hết các bài hát, phần lời thường không thể tồn tại độc lập mà không có phần nhạc”, Collin nói. “Bob Dylan nằm trong số 2% ít ỏi các nhạc sĩ có thể tạo ra những phần lời thực sự có giá trị, ngay cả khi nó không đi kèm theo âm thanh đàn guitar và giọng hát ma lực của ông. Điều đó khiến ông hoàn toàn xứng đáng là một nhà thơ”.

Giải thưởng Nobel Văn học 2016 được trao cho Bob Dylan cũng cho thấy khoảng cách giữa nghệ thuật hàn lâm và nghệ thuật mang tính thương mại đang ngày càng được thu hẹp.

Tổng thống Mỹ - Obama trao Huân chương Tự do cho Bob Dylan.

“Những gì Bob Dylan sáng tác chứa đựng những yếu tố văn chương, âm nhạc và biểu diễn. Nó là nghệ thuật, đồng thời cũng mang tính thương mại cao”, David Hajdu, một nhà phê bình âm nhạc đã từng viết rất nhiều về Bob Dylan cho biết.

Trước đây, giới văn nghệ sĩ thường phàn nàn rằng, giải thưởng lớn hay được trao cho những tác giả với những thông điệp chính trị rõ ràng được gửi gắm trong tác phẩm, thay vì những cái tên quen thuộc với phần đông độc giả. Việc chọn Bob Dylan - một nhân vật mang tính đại chúng cao, và hoàn toàn không chịu ảnh hưởng bởi những lề lối truyền thống của văn chương làm người chiến thắng - có thể cho thấy Viện Hàn lâm đã chịu rời xa lối mòn cũ, để đi về hướng “mạo hiểm” hơn, nhưng cũng tạo ra sức lan toả lớn hơn.

“Người khổng lồ” của âm nhạc Mỹ

Sinh năm 1941 tại Dulut, Minnesota, ngay từ những ngày đầu của sự nghiệp, Bob Dylan đã nổi tiếng nhờ những phần lời ca khúc ấn tượng và một phong cách sáng tác khác lạ.

Sau một vụ tai nạn giao thông vào năm 1966, Bob Dylan gần như “cách ly” bản thân khỏi cuộc sống showbiz, nhưng bù lại, sự nghiệp sáng tác của ông lại “nở rộ”. Các album của ông được Viện Hàn lâm Thuỵ Điển miêu tả là “có sức ảnh hưởng lớn đến âm nhạc đại chúng”; trong đó, đang chú ý nhất là những cái tên như “Bringing It All Back Home” và “Highway 61 Revisited” (1965), “Blonde on Blonde” (1966), “Blood on the Tracks” (1975), “Oh Mercy” (1989), “Time Out Of Mind” (1997), “‘Love and Theft’” (2001) hay “Modern Times” (2006). Tính tới nay, 38 album của ông đã tiêu thụ được 125 triệu bản trên toàn cầu.

Bob Dylan cũng là chủ sở hữu của một loạt những giải thưởng danh giá nhất gồm giải Grammy, Oscar, Quả cầu vàng… Năm 1988, ông được vinh danh trong Đại lộ danh vọng Rock and Roll; năm 2008 dành một giải Pulitzer và năm 2012, được trao tặng Huân chương tự do của Tổng thống Hoa Kỳ.

Bob Dylan khi còn trẻ.

Kể từ năm 1988, Bob Dylan liên tục tiến hành các tour lưu diễn - nhiều đến nỗi, hành trình của ông được gán cho cái tên “Tour diễn không bao giờ kết thúc”. Ngày 13.10 vừa qua, tin về giải Nobel Văn học 2016 đến với Bob Dylan cùng lúc với đêm diễn của ông tại Las Vegas. Ngày hôm sau, ngôi sao gạo cội tiếp tục toả sáng trên sân khấu tại Coachella trong khuôn khổ Liên hoan “Chuyến du hành Sa mạc” - dịp hiếm hoi người ta có thể chứng kiến Bob Dylan biểu diễn cùng một huyền thoại khác của âm nhạc thế giới là ban nhạc Rolling Stones.

“…Mọi người từ Bruce Springsteen đến U2 đều mang một món nợ đối với Bob”, Tổng thống Mỹ - Obama từng ca ngợi Bob Dylan. “Trong lịch sử âm nhạc Mỹ, chưa hề có một người khổng lồ nào có thể vượt qua được ông. Sau từng đấy năm, ông vẫn luôn đuổi theo âm thanh đó, vẫn miệt mài đi tìm kiếm sự thật đó. Và tôi phải nói rằng, tôi thực sự là một người hâm mộ lâu năm của ông”.