Góp vốn bằng giá trị thương hiệu

Trên thị trường quốc tế, chúng ta đã quen với cáctên thương mại như CocaCola, Pepsi, Samsung, Panasonic, LG, Siemens, Ford,Daiewoo... Ở trong nước, một số thương hiệu mạnh cũng đã được biết đến nhưTrung Nguyên, Nhật Linh, Kẹo dừa Bến Tre, Võng xếp Duy Lợi, Kinh Đô, Habeco,Sabeco, Halida...

Vô hình mà hữu hình

Thương hiệu không thể hình thành trong "một sớm, một chiều". Bên cạnh các chiphí không ít cần phải có để quảng bá thương hiệu, việc đảm bảo chất lượng củahàng hoá, dịch vụ gắn với thương hiệu được quảng bá có ý nghĩa quan trọng hơnrất nhiều lần. Bởi lẽ, việc quảng bá sẽ trở thành phản tác dụng nếu thương hiệukhông gắn liền với hàng hoá, dịch vụ có chất lượng tốt.

Để tạo ra thương hiệucần một lượng vốn nhất định. Đó là chi phí đầu tư. Thời gian đầu tư dài hay ngắntuỳ thuộc vào từng loại sản phẩm hàng hoá, dịch vụ tiêu thụ và thị trường tiêuthụ. Vì vậy, thương hiệu là một tài sản - tài sản vô hình - của DN.

Là một tài sản nên thương hiệu được định giá. Điều quan trọng là, giá trị củathương hiệu khi được thị trường thừa nhận thường lớn hơn chi phí để tạo ra nónhiều lần.

Tất nhiên, cũng có không ít trường hợp thương hiệu bị "mất giá" vì nó gắn vớimột DN kinh doanh kém hiệu quả, chất lượng của hàng hoá, dịch vụ cung ứng khôngđáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng. Vì vậy, đầu tư cho thương hiệu là một dự ánđầu tư lớn của DNvà cũng có độ rủi ro khá cao.

Giá trị thương hiệu ở VN

Đã qua hơn 20 năm vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường, song giá trị củatài sản vô hình nói chung, giá trị của thương hiệu nói riêng, ở nước ta vấn chưađược đánh giá đúng mức. Các văn bản quy phạm pháp luật ở nước ta chưa tạo ra mộthành lang pháp lý đầy đủ cho việc xác định giá trị thương hiệu và sử dụng nó vàohoạt động kinh doanh.

Chuẩn mực kế toán VN số 04 "TS cố định vô hình" ban hànhvà công bố theo Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Bộtrưởng Bộ Tài chính đã không coi thương hiệu là một tài sản cố định vô hình củaDN.

Viettel - một trong những thương hiệu nổi tiếng của Việt Nam nhưng chưa được định giá cụ thể

Lợi thế thương mại của DN là chỉ tiêu gắn liền với thương hiệu và Chuẩn mựckế toán VN số 04 quy định: "Lợi thế thương mại được tạo ra từ nội bộ DN khôngđược ghi nhận là tài sản vì nó không phải là nguồn lực có thể xác định, khôngđánh giá được một cách đáng tin cậy và DN không kiểm soát được".

Mặc dù vậy, để xác định giá trị DN khi cổ phần hoá các DN nhà nước, không thể bỏqua giá trị thương hiệu. Vì vậy, Nghị định số 109/2007/NĐ-CP ngày 26 tháng 6 năm2007 của Chính phủ về chuyển DN 100% vốn nhà nước thành Cty cổ phần quy định: "Giátrị lợi thế kinh doanh của DNcổ phần hoá gồm giá trị lợi thế về vị trí địa lý,giá trị thương hiệu, tiềm năng phát triển".

Thông tư số 146/2007/TT-BTC ngày 06/12/2007 của Bộ Tài chính "Hướng dẫn thực hiện một số vấn đề về tài chính khithực hiện chuyển DN 100% vốn nhà nước thành công ty cổ phần theo NĐ109/2007/NĐ-CP"quy định "Lợi thế kinh doanh xác định trên cơ sở lợi thế về vị trí địa lý và giátrị thương hiệu" và "Giá trị lợi thế vị trí địa lý của lô đất được xác định bằngchênh lệch giữa giá đất được xác định sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụngđất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường so với giá do UBND cáctỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định và công bố vào ngày 01/01 củanăm thực hiện xác định giá trị DN".

Về giá trị thương hiệu, Thông tư 146 quyđịnh: "Giá trị thương hiệu (bao gồm: nhãn hiệu, tên thương mại) được xác địnhtrên cơ sở các chi phí thực tế cho việc sáng chế, xây dựng và bảo vệ nhãn mác,tên thương mại của DN trong 10 năm trước thời điểm xác định giá trị DN hoặc kểtừ ngày thành lập đối với các DN có thời gian hoạt động của DN ít hơn 10 năm (baogồm cả chi phí quảng cáo, tuyên truyền trong và ngoài nước để quảng bá, giớithiệu sản phẩm, Cty; xây dựng trang web...)".

Quy định nêu trên của Thông tư 146là quy định pháp lý duy nhất ở VN liên quan đến việc xác định giá trị thươnghiệu. Song, rất đáng tiếc, Nghị định 109/2007/NĐ-CP và Thông tư số 146/2007/TT-BTCchỉ có ý nghĩa đối với việc cổ phần hoá các DN Nhà nước. Do đó, việc xác địnhgiá trị, nhượng quyền sử dụng thương hiệu, góp vốn liên doanh, liên kết... bằnggiá trị thương hiệu đối với các DN thuộc mọi thành phần kinh tế ở nước ta đếnnay vẫn còn là... một khoảng trống pháp lý.

Việc cần làm ngay

Ở các nước phát triển trên thế giới, thương hiệu đã được coi là một tài sản cógiá trị lớn của DN. Việc góp vốn liên doanh, liên kết, chuyển nhượng thương hiệu...đã được thực hiện một cách phổ biến. Để khuyến khích các DN VN quan tâm tới việctạo dựng thương hiệu và hướng tới mục tiêu trong tương lai không xa, VN sẽ cónhững thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế, có những việc cần làm ngay sauđây:

Thứ nhất, ban hành ngay một văn bản quy phạm pháp luật thừa nhận thương hiệu làmột tài sản vô hình của DN và hướng dẫn cách xác định giá trị thương hiệu để cácDN ghi nhận giá trị thương hiệu vào Bảng cân đối kế toán của mình. Đó là cơ sởpháp lý để góp vốn liên doanh, liên kết, hợp tác kinh doanh, nhượng quyền thươngmại.. .bằng giá trị thương hiệu. Đây là vấn đề quan trọng nhất và phức tạp nhấtở nước ta hiện nay.

Trong buổi toạ đàm về "quản lý và phát triển tài sản vô hìnhtại DN" do VCCI tổ chức ngày 31/3/2010, giáo sư Hanado Waseda đến từ Trường Đạihọc Kinh tế Nhật Bản cho rằng, việc xác định và ghi nhận giá trị thương hiệu ởVN hiện nay gặp một khó khăn chưa thể giải quyết được. Nguyên nhân cơ bản là,các chuẩn mực kế toán VN hiện nay được thiết kế theo nguyên tắc ghi nhận giá trịtài sản từ chi phí phát sinh tạo ra nó.

Trong khi đó, việc ghi nhận giá trịthương hiệu chỉ có thể thực hiện nếu các chuẩn mực kế toán cho phép ghi nhận giátrị tài sản từ lợi ích sẽ thu được của tài sản đó trong tương lai.

Thứ hai, cần tạo ra một hành lang pháp lý cho phép các DN được góp vốn đầu tư,liên doanh, liên kết bằng giá trị thương hiệu. Trong thực tế hiện nay, có khánhiều trường hợp đã thoả thuận góp vốn thành lập DN, liên doanh, liên kết...bằng giá trị thương hiệu. Song, do chưa có hành lang pháp lý đầy đủ cho nênnhững trường hợp góp vốn đó chưa được pháp luật thừa nhận.

Dự thảo Nghị địnhthay thế Nghị định số 139/2007/NĐ-CP của Chính phủ "hướng dẫn chi tiết thi hànhmột số điều của Luật DN" đã được soạn thảo. Điều 5 của DT nghị định này quy định:

"Quyền sở hữu trí tuệ được sử dụng để góp vốn bao gồm đối tượng quyền tác giả,đối tượng quyền liên quan đến quyền tác giả, đối tượng quyền sở hữu công nghiệpvà đối tượng quyền đối với giống cây trồng theo quy định của Luật SHTT. Chỉ cánhân, tổ chức là chủ sở hữu đối với các quyền nói trên mới có quyền sử dụng cáctài sản đó để góp vốn. Việc định giá trong trường hợp này được thực hiện theoĐiều 30 Luật DN".

Quy định nêu trên còn chung chung, chưa tạo ra những điều kiệncần và đủ để các DN có thể góp vốn bằng quyền sở hữu trí tuệ. Song, đó cũng làmột tín hiệu vui đối với các DN đã và đang tạo dựng được thương hiệu mạnh.

Thứ ba, cần có một Thông tư hướng dẫn về phương pháp xác định giá trị tài sản vôhình nói chung, thương hiệu nói riêng và áp dụng cho các DN thuộc mọi thành phầnkinh tế. Một thông tư như vậy hoàn toàn có thể ban hành mà không nhất thiết phảisửa lại hệ thống các chuẩn mực kế toán đã ban hành.

Hơn nữa, trong trường hợpgóp vốn thành lập DN bằng giá trị thương hiệu, hoàn toàn có thể cho phép việcxác định giá trị thương hiệu để góp vốn là do các thành viên góp vốn hoặc các cổđông sáng lập định giá theo nguyên tắc nhất trí. Đó là cơ sở pháp lý đã được quyđịnh tại khoản 2 Điều 30 Luật DN 2005.

Trong nền kinh tế trí thức, tài sản vô hình có vị trí rất quan trọng và do đó,chúng cũng có giá trị lớn. Tháo gỡ những khó khăn hiện nay để các DN quan tâm,phát triển tài sản vô hình - thương hiệu là cấp thiết.

Theo Diễn đàn doanhnghiệp