Chè lam phủ Quảng xứ Thanh

Phủ Quảng là vùng đất bao gồmnhững huyện miền trung du của tỉnh Thanh Hóa, trong đó huyện Vĩnh Lộc là trungtâm. Chè lam phủ Quảng ra đời giữa mảnh đất có thành nhà Hồ, có động Tiên Sơn,có những cánh đồng lúa xanh chạy dài rợp mắt. Nguyên liệu để làm chè lam là thứgạo nếp cái hoa vàng Vĩnh Lộc trắng ngần như cái răng sữa trẻ lên hai, giọt mậtmía Kim Tân nồng nàn ngọt sánh. Đó còn là chất ngọt của mạch nha, hạt lạc mẩytròn, gừng “chín tháng còn cay”. Được chắt chiu từ những sản vật xứ Thanh, nênmiếng chè lam cũng ngọt lành ấm áp tình người.

Vị ngon từ sản vật xứ Thanh

Miếng chè lam phủ Quảng tuy rắnnhưng lại giòn tan, chỉ cần vỗ nhẹ một cái là vỡ ra thành từng mảnh nhỏ. Nhưngđể được như thế cũng lắm công phu. Gạo nếp được xay nhuyễn bằng cối đá bắc, mộtphần gạo rang chín đều, lạc rang giã đôi giã ba, gừng tươi đồ chín rồi xắt lát…tất cả những nguyên liệu ấy được ngào chung trong nồi mật mía sánh óng ngọt lừđang bắt lửa sôi như say trên chảo gang. Khối mật óng ánh đông lại ôm tất cả vàolòng, rồi lại chờ bàn tay người đảo, luyện như luyện linh đơn tiên dược.

Phải là cánh tay nam nhi rắn rỏimới luyện được cả khối chè ngồn ngộn nóng hừng hực, sao cho mềm, cho dẻo. Từnggiọt mật óng vàng ngoan ngoãn tan ra, thấm sâu vào phiến bột trắng ngần, từnghạt nếp lơ mơ vàng vừa biến màu trên chảo gang đỏ lửa. Cái ngọt, cái mềm, cáithơm, cái cay quyện hòa vào nhau, tan biến vào nhau, để đến khi ta cầm trên taythanh chè lam mỏng mảnh phủ ngoài lớp áo bột trắng phau, ta chẳng còn phân biệtđược đâu là cái ngọt thanh của nếp cái hoa vàng, đâu là vị ngọt sắc lẻm của lóngmía Kim Tân.

Cầm phong kẹo trên tay, người tanhớ đến những quán nước chè quê ở đầu làng, bà cụ bán nước tóc trắng phau nhấchũ thủy tinh cũ kỹ bằng bàn tay gầy guộc, bên trong đựng đủ thứ kẹo lạc, kẹobỏng, chè lam… Cái gió mát rười rượi của làng quê yên ả sao mà khoan khoái đếnthế, cầm thanh chè lam trong tay, khẽ vỗ một cái cho nó vỡ vụn ra, rồi nhẩn nhanếm thử từng mảnh vụn sâm sẫm màu hổ phách phủ phấn trắng tinh ấy. Ùa vào trongmọi ngõ ngách của các giác quan là cái ngọt đến lịm người, cái dẻo quẹo của hạtnếp, bùi ngậy của lạc nhân và vị gừng cay vừa nồng nàn như cái nắng chói buổitrưa hè, vừa êm ả như cơn mưa rào mát rượi đổ xuống ngày đầu hạ.

Thăng hoa cùng tách trà xanh

Đã có chè lam thì không thể thiếuấm nước trà xanh hay trà tàu. Bưng chén trà phảng phất khói mờ và bồng bềnh vàilá trà xanh mềm sâm sẫm, nhấp ngụm trà ngan ngát, cái chan chát đăng đắng làmdịu đi vị ngọt sắc đang còn lưu luyến trên đầu lưỡi. Cái chát và ngọt đấy saolại “ăn” với nhau đến thế. Thiếu ấm trà thơm, thanh chè lam cứ như cô gái đẹpnhưng chẳng biết cười, vô duyên.

Dù có đi nơi đâu, cái hương vịquê nhà vẫn len lỏi trong tâm trí để rồi đôi khi bật ra thành nỗi nhớ. Với nhữngngười sinh ra trên mảnh đất vùng phủ Quảng xứ Thanh, nỗi nhớ ấy có vị ngọt ngàocủa hạt nếp quê, của giọt mật thơm chắt chiu từ lòng đất, hòa lẫn với hương gừngcay nồng nàn sâu lắng, có hình hài miếng bánh nhỏ xinh mềm mại, cứ giòn tan khúckhích như tiếng cười thơ trẻ.

Theo Tịnh Tâm