Lễ hội cần sâu và rộng

Một số đạo diễn và nhà nghiên cứuvăn hóa lo ngại rằng, nhiều chương trình vừa thiếu tính tổng thể vừa thiếu nétriêng, trong khi một bộ phận nghệ sĩ, người dân có cảm giác phải đứng ngoàicuộc.

Họ cho rằng, ôm đồm và dàn trảilà hai đặc điểm chung nhất của nhiều chương trình nghệ thuật và lễ hội được coilà hoành tráng.

Tái hiện cảnh thao diễn thủy binh thời các chúa Nguyễn ở Festival Huế 2010

“Bệnh” mạn tính

Theo một số đạo diễn và khán giả,không ít chương trình lớn “tham” ý tưởng, từ tái hiện, tôn vinh các giai đoạnlịch sử cho đến diện mạo văn hoá chung, thành quả phát triển kinh tế, văn hoá,xã hội, rồi niềm hy vọng hướng đến tương lai…

“Bệnh” khác là dàn trải trong quá trình dàn dựng, nhiều người, nhiều phần, nhiềuhình ảnh, nhiều đường nét, nhưng nhiều khi chỉ là sự ghép lại với nhau quá nhiềutiết mục, hình ảnh quen thuộc, hiếm khi tạo nên những hình tượng nghệ thuật lớn.Cho nên, xem nhiều lễ hội, có cảm giác chỉ cần thay tên địa phương, tên danhnhân là có thể áp dụng cho nhiều tỉnh, thành vì chương trình nào cũng ngợi calịch sử hào hùng của dân tộc, vùng đất, truyền thống văn hiến, phẩm chất, nhâncách của con người nơi đó cùng niềm vui phơi phới trên đường phát triển, chứ khóthấy nổi bật những nét riêng.

Một đạo diễn nhận xét: Lễ hộiViệt Nam thiếu tính tổng thể. “Lễ hội nào có đạo diễn là biên đạo múa thì chươngtrình toàn tiết mục múa, đạo diễn xuất thân từ quay phim thì ánh sáng, phối cảnhđẹp nhưng lại thiếu điểm nhấn”, ông nói. Đạo diễn Bùi Quang Thắng thì cho rằng,cần nhận rõ sự khác biệt giữa văn hóa và nghệ thuật. “Lễ hội có nhiều nghi thứcnhư hát xướng, chạy cờ, xếp chữ… Nếu nói đó là loại hình nghệ thuật thì khôngphải, nhưng bảo không phải nghệ thuật cũng không đúng. Đó là tượng nghệ thuật,hay còn gọi là á nghệ thuật - đặc điểm quan trọng của lễ hội. Từ nhận thức này,đạo diễn phải tìm cách thực hiện phù hợp”, ông chia sẻ.

Lấy từ kinh nghiệm của mình, đạo diễn Nguyễn Quốc Hưng cho biết, khi tổ chức lễhội vua Quang Trung, ông cố gắng đảm bảo yếu tố trung thực với lịch sử để khángiả cảm nhận được không khí linh thiêng, trọng đại và đặc trưng vùng miền, đồngthời vẫn thấy rõ sức hút riêng của đời sống đương đại.

Nên huy động nhân dân, nghệ sĩ

Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền(Viện Văn hóa nghệ thuật) cho rằng, Đại lễ 1.000 năm Thăng Long là của ngườidân, thế nhưng từ trước đến nay, những sự kiện tương tự vẫn làm theo một mô-típrất cũ: dựng sân khấu với các tiết mục ca múa nhạc. “Tôi cũng hình dung ra cảmàn đánh trống hội nữa. Thực chất trống hội Thăng Long mà chúng ta vẫn nghetrong một số năm gần đây là một sự bắt chước theo phong cách đánh trống của HànQuốc và Nhật Bản với dàn nhiều trống và lối đánh đơn giản. Trong khi đó, kỹthuật đánh trống của Việt Nam rất hay và đa dạng thì chúng ta lại không phụchồi”, ông nói.

Nghệ sĩ đương đại Đào Anh Khánhphỏng đoán: “Rất có thể Đại lễ với dòng chảy lịch sử 1.000 năm Thăng Long sẽbuồn tẻ, cũ kỹ vì thiếu hơi thở của thời đại và hình ảnh của đất nước trongtương lai, khi những nghệ sĩ như chúng tôi vẫn có cảm giác mình nằm ngoài cuộcchơi”.

Ông Hiền từng đề xuất một cách làm: huy động những lễ hội do người dân tự làm,chẳng hạn lễ hội làng nghề, trình diễn nghệ thuật trên đường phố hoặc tại cácđịa điểm đáng nhớ của chốn kinh kỳ Thăng Long xưa. “Làm được như thế sẽ rất hay.Đây là cách mà các nước phát triển trên thế giới vẫn thực hiện khi tổ chức nhữnglễ hội lớn”, ông khẳng định.

Ông Hiền đã đi tìm hiểu và hỏi ý kiến nhiều người dân ở các làng Hà Nội và nhậnđược sự hưởng ứng. Ông đưa ra ví dụ, đình làng Cống Vị hiện rất muốn liên kếtvới những nơi khác để làm lễ hội, hưởng ứng Đại lễ 1.000 năm Thăng Long, chỉ chờthành phố “có lời”, họ sẽ đóng góp hết sức. Tuy nhiên, ông cho rằng, ở thời điểmhiện giờ, cách làm này khó thực hiện được.

Theo Đất Việt