Thần tượng: Tròn và méo

Thần tượng trong giới trẻhiện nay đã bị biến tướng với những kiểu cách lạ đời.

Thần tượng kiểu cổ điển

“Hồi sáu tuổi, vào Sài Gònhọc lớp một, tôi không biết chữ, do… bất đồng ngôn ngữ. Nhưng lên lớp hai,biết chữ rồi, tự nhiên khát sách. Và tới lớp ba, lớp bốn, thì đã đọc nhữngquyển “nặng” của J.J Rousseau, F.Voltaire, D.Diderot… Những quyển ấy thấm âmthầm, làm mình có những lý tưởng xã hội bay bổng. Và các ông đã hóa ngườithiên cổ ấy chợt trở thành thần tượng. Giờ già rồi, chưa làm được gì đángkể, nhưng trong mình vẫn là cách nghĩ về công bằng xã hội như các thần tượngđã viết”, anh Tùng, năm nay 43 tuổi, bảo vậy.

Quá thích vì thần tượng! (Ảnh minh họa)

Một ông già về hưu thì vẫnnhớ về những chỉ huy trực tiếp của mình thời quân ngũ, như là những thầntượng. “Chiến tranh mà, chỉ huy có dám xả thân mới đốc thúc anh em đồngđội lao lên phía trước. Có nhiều ông đã ngã xuống sát hàng rào căn cứ địch,nhưng ngã xuống rồi vẫn như còn sống, như hồi kèn xung trận. Nghĩ về họ, giờvẫn còn thấy ngực phừng lên sự tự hào”.

Nhiều người khác thì có hìnhtượng Pavel Corsaghin như là một mẫu của thời trẻ trung. “Cái anh Pavelnày cũng cực đoan chứ, nhưng sống đẹp và nhiều khát vọng cháy bỏng. Trongđời thường mấy ai noi và sống được như thế. Tuy vậy, mình có thần tượng làPavel thì những lúc yếu đuối, cũng có thêm động lực để không ngồi thụpxuống”, một nghiên cứu sinh đang ở Hàn Quốc gửi mail chia sẻ.

Vài dẫn chứng kể trên chothấy những thần tượng kiểu “cổ điển” thật ra cũng không bó hẹp vào một ai.Nhưng vào một thời mà lý tưởng xã hội chính là lý tưởng và khát vọng dântộc, những hình ảnh đẹp đẽ, sâu thẳm, kiêu hùng luôn là đích đến. Sẽ có nhàphân tích tâm lý, nhìn bằng góc nhìn hiện đại, cho rằng đó là những mẫu tínhcách đơn giản, kiểu “đường một chiều”. Tuy vậy, ai cũng sẵn lòng cho rằngnhững hình ảnh thần tượng cổ điển lại có sức sống lâu bền.

Thần tượng kiểu “côngnghiệp”

Ở đô thị, do tác động củatruyền thông hoặc theo sự bắt chước đám đông, nhiều người trẻ (chủ yếu ởtuổi teen) lại có xu hướng “đúc khuôn” thần tượng theo trào lưu. Thật ra,những thần tượng kiểu này có tính hợp mốt hơn là sự lựa chọn của chính cánhân.

Có một dạo, khi phim Hàn Quốctràn qua Việt Nam đợt thứ nhất, những nữ diễn viên Hàn môi nâu mặt nhợt nhạttrở thành hình mẫu của các cô tuổi 30 trở xuống. Còn với các anh tre trẻ,thì kiểu “thư sinh lãng đãng” lại được chuộng.

Sau này, lại có thêm trào lưuunisex (một kiểu phong cách trung tính, không rõ nữ, cũng không rõ nam) từtrang phục đến các biểu hiện của hành vi cũng thịnh. Bên cạnh đó, còn nhữngthần tượng đến từ Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc… (chủ yếu thông qua phim, clip canhạc, kể cả phim… hoạt hình).

Do tâm lý sợ bị kỳ thị, lạclõng trong đám đông, nên những thần tượng ngắn hạn như những làn sóng quétnhanh qua giới trẻ. Họ vận dụng những chi tiết của thần tượng để hóa thâncho mình. Sẽ không lạ, khi hàng loạt phiên bản của diễn viên Hàn, Hồng Kông…xuất hiện ở nơi công cộng. Và bởi vì tính chất chủ yếu của hiện tượng này làhợp mốt, nên các hình mẫu – thần tượng được copy với phương pháp y như nhânbản vô tính.

Sẽ là may mắn, khi các tràolưu bắt chước nhanh nở, nhanh tàn. Khi bắt chước cái này dễ dàng thì bắtchước cái khác cũng là mau mắn. Tất nhiên, về phương diện xã hội lẫn cánhân, sự bắt chước tự động, thiếu bộ lọc của giá trị cũng tạo ra nhiều hệlụy không dễ nhận ra ngay. Nhưng dẫu sao những mẫu copy cũng nhanh biến mất,khi có mẫu mới xuất hiện.

Đến “cuồng” thần tượng

Vài năm trước, báo chí đãđăng về chuyện những nữ sinh đêm đêm gọi đến tổng đài 1080 để thi nhau nghegiọng của thần tượng, trong những bài “hit”. Có những số phận được chínhchuyên gia tâm lý trực tổng đài tư vấn phát hiện với nhiều cung bậc của bikịch. Thần tượng trong những trường hợp này đã bị đẩy đến mức cuồng tín:sống và hòa quyện cuộc sống cá nhân vào hình tượng được thần thánh hóa.

Ngay hiện tại, không ít ca sĩnổi tiếng đã thành thần tượng vô điều kiện của đám đông. Tuy vậy, thôngthường những người ở tuổi 30 trở đi sẽ nhướng mắt ngạc nhiên khi đọc nhữngthông tin về “cuồng thần tượng”. Đi đón một ban nhạc nước ngoài ở sân bay,có nhiều cô gái đột nhiên ngất xỉu. Hoặc họ kéo rồng rắn đón rước tự nguyệntừ sân bay về tới khách sạn. Ít ai để ý rằng có khi thần tượng của họ sangxứ mình chỉ để phục vụ lợi ích thương mại. Chẳng hạn, là tham gia sự kiện ramắt một nhãn hàng, một sản phẩm hoặc khai trương một nhà hàng.

Và cũng không ít chuyện thầntượng là ca sĩ khi biểu diễn trước đám đông thần tượng đã bị giành giậttrang phục, đồ lưu niệm. Thậm chí có người còn kêu thất thanh vì bị “xâmphạm thân thể”. Sự biến thái theo hướng kỳ quặc của đám đông đã biến thầntượng trở thành… nạn nhân!

Giới ca sĩ dễ trở thành thầntượng nhất, nếu họ hát những bài đẫm nội dung yêu đương sướt mướt, khổ đau,thề thốt… Bạn trẻ mới lớn, do những biến đổi tâm lý, sinh lý rất nhanh từtuổi dậy thì, dễ cho rằng đó là điều thần tượng dành riêng cho mình. Và rấtnhanh chóng, thần tượng choán hết cuộc sống bình thường, khiến họ đột ngộttrở thành bất thường. Không ít trường hợp chứng “cuồng thần tượng” đã trởthành những ca có dấu hiệu của bệnh lý tâm thần. 

Người trẻ hay tìm nơi bấu víuvề tinh thần để chống lại cảm giác bấp bênh. Nhưng khi lấy thần tượng trởthành nơi bấu víu duy nhất, họ cũng dễ mất cân bằng đến mức dễ ngã. Tuynhiên, nếu cuồng thần tượng trở thành vấn đề của một đám đông lớn, đó lạitrở thành chuyện bất thường cực đoan và méo mó đến đáng ngại.