Nói và làm: Khó khăn lại trông vào nhà nước?

Quốc hội đang tranh luận rất nhiều về Đề ánTái cơ cấu nền kinh tế. Trong đó, một vấn đề được ctập trung là tiền đâu đểthực hiện tái cơ cấu. Vì thế, rất nhiều ý kiến đã đồng tình với đề xuất củaỦy ban Kinh tế là chưa nên thông qua Đề án mà một lý do quan trọng là chưalàm rõ huy động nguồn tài chính, cơ cấu và phân bổ ra sao... trong quá trìnhtái cơ cấu.

Mặc dù, các cơ quan soạn thảo chưa đưa rađược phương án cụ thể nhưng qua những thông tin đầu tiên và thực tế của cáchxử lý thời gian qua thì có vẻ như... chi phsi tái cơ cấu mà quan trọng nhấtlà xử lý nợ xấu đang trông vào nhà nước với túi ngân sách đang rất eo hẹp.

Thừa nhận, tái cơ cấu phải có nguồn lực rấtlớn, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho hay, với tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước(DNNN), bên cạnh quỹ sắp xếp tổ chức DNNN, sẽ huy động tư nhân, các cổ đôngchiến lược nước ngoài và nguồn ODA. Ông Huệ tiết lộ, hiện nay ADB cam kếtcho vay 600 triệu USD với lãi suất rẻ, thời gian ân hạn dài, ban đầu làkhoản vay dành cho Tập đoàn Sông Đà trong 30 năm, lãi suất 0,5%/năm.

Nhắc đến Sông Đà, không thể quên những khoảnvay nước ngoài được nhà nước bảo lãnh để hàng chục triệu USD. Tuy nhiên, dokinh doanh thua lỗ, DN này không trả được theo kế hoạch và phải nhiều lầncầu cứu đến Bộ Tài chính, thậm chí, Bộ Xây dựng cũng đã mấy lần hối thúc BộTài chính tìm cách gỡ khó cho Sông Đà. Trong khi đó, những thông tin gần đâycho biết ngoài những dự án vay vốn nước ngoài thua lỗ thì tình hình kinhdoanh của Tập đoàn nhà nước hàng đầu về xây dựng và BĐS nay đang gặp rấtnhiều khó khăn.

Vậy là, sau khibơm vốn cho DNNN kinh doanh, bảo lãnh cho vay vốn nướcngoài... đến khó khăn, nhà nước lại đi vay ODA để tái cơ cấu DN. Mà vốn nhànước cấp hay ODA cũng là ngân sáchquốc gia nên nói cho cùng là nhà nước phảilo.

Chính vì thế, khi nói về xử lý nợ xấu và táicơ cấu DNNN, các chuyên gia đều thống nhất với ý kiến của Bộ trưởng VươngĐình Huệ là phải huy động nhiều nguồn lực để tái cơ cấu nhưng để mời gọi cácnguồn lực khác thì nhà nước vẫn phải đi trước và làm chính. Nhất là, trongxử lý các khoản thua lỗ, nợ xấu của các DNNN hay ngân hàng không một tưnhân, đối tác nước ngoài nào mạo hiểm bỏ vốn nếu không có nhà nước đứng racan thiệp.

Thực tế, đến nay, để tái cơ cấu Vinashin,nhà nước đã phải can thiệp và hỗ trợ bằng nhiều cách từ việc cơ cấu lại đểhoãn, giãn nợ, thuế nhằm giảm sức ép tài chính, hỗ trợ thêm nguồn lực đểtiếp tục kinh doanh... Nhưng đến nay, Vinashin vẫn chưa hết khó khăn và tiếp tục trông nhờ vào nhà nước. Đầu năm nay, DN này đã được vay gần 300 tỷlãi suất 0% để trả lương công nhân và mới mới đây khi không trả được nợthuế, DN này đã có văn bản trình bày khó khăn và xin miễn nộp phạt.

Thậm chí, khi việc tái cơ cấu được chủ độngtừ phía ngân hàng thì các cơ quan nhà nước vẫn phải góp tay can thiệp. Cụthể, sáp nhập Habubank vào SHB là do chính các ngân hàng chủ động. Tuynhiên, khso nhất của vụ sáp nhập này là liên quan đến những khoản vay củaVinashin tại Habubank. Qua kiểm toán và xây dựng kế hoạch ban đầu, Habubanksáp nhập vào SHB được xác định lỗ tổng cộng hơn 4000 ngàn tỷ và để xử lýkhoản lỗ này phải mất 3 năm sau sáp nhập. Tuy nhiên, chỉ một vài ngày sau,kế hoạch đã thay đổi hoàn toàn khi khoản lỗ chỉ còn 1800 tỷ và sẽ được xử lýtrong gọn trong năm 2012.

Để có kết quả ngoạn mục đó có nhiều biệnpháp khác nhau. Tuy nhiên, trong đó nhân tố quan trọng nhất là khoản nợ củaVinashin đã được Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính can thiệp. Theo đó, viễxử lý khoản nựo được chia nhỏ, giãn ra... Đồng thời, món nợ cũ được biếnthành tài sản có đảm bảo, được cầm cố để vay tái cấp vốn từ ngân hàng nhànước với lãi suất thấp, được giao dịch để vay vốn trên thị trường... Thậmchí, SHB còn xin Nhà nước cho áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệpbằng 0 (không) trong ba năm 2012-2014.

Trước đó, trong vụ hợp nhất 3 ngân hàng đầutiên, Ngân hàng Nhà nước cũng đã hỗ trợ rất lớn để cứu thanh khoản cho cácngân hàng này. Số vốn bỏ ra tình bằng tiền tỷ đó sẽ khó đòi lại ngay mà sẽbiến thành vốn nhà nước trong ngân hàng mới.

Không những thế, để cứu nhiều ngân hàng khỏinguy cơ đổ vỡ, Ngân hàng Nhà nước đã phải bơm hàng chục ngàn tỷ đồng để cứuthanh khoản cho các ngân hàng, giữ ổn định cho toàn hệ thống... Việc bơmtiền hỗ trợ kéo trong một thời gian dài và với số tiền rất lớn. Tuy nhiên,những can thiệp và số tiền hỗ trợ sẽ tiếp tục có thể tăng lên khi các đề ántái cơ các ngân hàng sẽ dồn dập thực hiện trong đó trực tiếp đi vào xử lý nợxấu của các ngân hàng.

Trong đề xuất mới đây về thành lập một Côngty xử lý nợ để xử lý khoản nợ xấu lên đến 100 ngàn tỷ của các ngân hàng dùNgân hàng Nhà nướcchưa đề cập đến phương án cụ thể về cơ cấu vốn góp và cáchthức hoạt động... nhưng với thực tế trên đây thì chắc cũng sẽ phải trông chờvào nhà nước mà thôi.

Chính vì thế, nhiều chuyên gia đã đặt câuhỏi là tiền đâu để cho công ty này mua bán được được khoảng 100 nghìn tỷđồng nợ xấu?; Nếu phát hành trái phiếu, ai sẽ mạo hiểm mua, nhất là trongtình hình khó khăn hiện nay. Từ đó, một phương án đã được đề xuất là saokhông sử dụng Công ty xử lý nợ hiện có của Bộ Tài chính hay Tổng công ty đầutư vốn nhà nước (SCIC) hơn là thành lập một tổ chức mới vì đằng nào cũngphải dùng đến vốn và sự can thiệp của nhà nước.

Trong khi đó, dù chưa đến mức phải bơm tiềntrực tiếp để cứu nhưng lộ trình lobby, tìm kiếm hỗ trợ để khỏi phá sản củaBĐS cũng chủ yếu hướng đến sự can thiệp và hỗ trợ của nhà nước. Điều đó cóthể thấy rõ, khi cả lãnh đạo Bộ Xây dựng và các DN hoan hỉ trước khoản giảingân 120 ngàn tỷ đầu tư công, cộng với các khoản chi khác sẽ đẩy nguồn vốnvào nền kinh tế khoảng 500 ngàn tỷ... kích thích BĐS sôi động trở lại.

Nhìn lại toàn bộ lộ trình vận động giải cứutrong hơn 1 năm qua của BĐS để cả mọt sự thay đổi lớn. Từ chỗ bị xem là phisản xuất, cắt giảm tín dụng... BĐS đã từng bước gỡ khó cho mình. Đầu tiênthành công khi đưa được một số nhóm BĐS ra khỏi phi sản xuất để được vayvốn. Sau đó, họ lại thành công khi BĐS được mở ra cho vay như bình thườngvới cả đầu tư, tiêu dùng hay đầu cơ... Cho đến bây giờ thì tín dụng BĐS cònđược các ngân hàng xếp vào ưu tiên với hàng ngàn tỷ đồng cho vay...với lãisuất ưu đãi. Như thế, BĐS đã thành công trong việc lobby tìm kiếm sự hỗ trợtừ nhà nước để giải thoát cho mình.

Hiện nay, nhiều ông chủ BĐS còn đòi đưa BĐSvào nhóm được hưởng ưu đãi lãi suất theo trần quy định như bốn nhóm ưu tiên;Phải sửa quy định về nộp tiền sử dụng đất theo giá thị trường... Có vẻ như,họ đang được đà và muốn nhà nước dồn ưu đãi và nguồn lực cho BĐS dù nhữngbất cập và nguy cơ trong khu vực này chưa hề giảm.

DNNN, ngân hàng, cho đến BĐS... suốt mộtthời gian dài hoành tráng và kiếm lợi bằng việc khai thác nguồn lực, tàinguyên và dựa dẫm vào chính sách ưu đãi của nhà nước. Đến khi khó khăn... họtiếp tục trông đợi và tìm mọi cách vận động để được nhà nước hỗ trợ. Điều đókhông chỉ ở DNNN mà còn ở các ngân hàng và cả khối DN tư nhân lớn. Thấy rõnhất là những khoản nợ xấu hàng trăm ngàn tỷ của các DN gây ra nay phó mặcnhà nước phải tốn kém và đâu đầu xử lý.