Tăng cân cũng vì stress

Một ngày khủng khiếp. Vừa rời khỏi cơ quan sau một cuộc tranh luận căng thẳng với sếp, trở về nhà bạn lại ngập ngụa trong cả đống bài vở của con và hằng hà sa số những kinh nghiệm của mẹ chồng. Đầu bạn như muốn nổ tung nhưng bỗng thèm vô cùng một đĩa khoai tây chiên, một gói bim bim, thậm chí chỉ nhớ đến gói kẹo dưới ngăn kéo bàn cũng làm bạn rớt nước miếng.

Stress đấy. Nó đang thúc đẩy bạn tiến đến cái tủ lạnh, hoặc vào bếp để xem có gì có thể cho vào bụng. Bạn thấy lạ phải không. Nhưng bạn chẳng phải là kẻ duy nhất bị stress tấn công, điều đó có nghĩa là có vô cùng nhiều người cũng bỗng dưng thèm ăn khủng khiếp như bạn, dù không ai bị bỏ đói lâu ngày. Một nghiên cứu của Hiệp hội tâm lý Mỹ năm ngoái trên hơn 1800 người đã cho thấy 43% số này thừa nhận rằng họ thường ăn quá nhiều hoặc ăn đồ ăn không lành mạnh để chống lại stress.

Đáng buồn hơn nữa là phụ nữ thường ăn nhiều hơn đàn ông khi bị stress. Cuộc nghiên cứu này cũng hé lộ những thông tin mới về mối liên hệ giữa stress và việc ăn vặt để giúp bạn phá vỡ chu trình này mà không cần đến một liệu pháp đặc biệt nào. Một khi bạn tìm ra cách để chống lại những quy luật sinh học này thì không chỉ cái đầu thư giãn hơn mà cái eo của bạn cũng không có cớ phình ra.

Stress = ăn nhiều hơn

Với ít nhất 30 phút/ngày, hoạt động thể chất nào cũng giúp bạn chống lại tác động tiêu cực của cortisol (ảnh minh họa)

Theo thuật ngữ khoa học, sự nhức đầu hay cảm giác căng thẳng thần kinh mà người ta thường nôm na gọi là stress chính là cách cơ thể bạn cố gắng duy trì sự cân bằng trong những tình huống nguy hiểm hoặc phiền nhiễu. Cơ thể bạn giành được sự cân bằng này bằng việc giải phóng ra hoóc môn. Vì thế dù cho bạn đang phải đương đầu với chuyện tày đình như đánh mất ví hay đơn giản chỉ bị lỡ kỳ kinh thì cách duy nhất mà cơ thể bạn giải quyết với tình huống này là báo hiệu cho tuyến thượng thận giải phóng đồng thời các hoóc môn stress, cortisol và adrenaline.

Nếu adrenaline đóng vai trò như một “hoóc môn chiến đấu”: cung cấp năng lượng ngay tức thì để bạn thoát khỏi tình trạng nguy nan hiện tại thì cortisol lại khiến bạn đói cồn cào. Cho đi thì phải đòi về, tiêu hao thì phải bổ sung. Có điều nếu đặt trong hoàn cảnh chúng ta vừa đốt cháy rất nhiều kilo calo để chạy thoát khỏi nanh vuốt hổ thì việc bổ sung năng lượng sau đó xem ra là điều tối cần thiết. Còn vào thời đại này, khi stress chủ yếu bắt nguồn từ lịch làm việc dày đặc thì xem ra cơ chế sinh học này lại khiến chúng ta lo thêm nỗi lo béo phì.

Trớ trêu hơn nữa, cortisol luôn khiến não bạn có cảm giác thư giãn khi dùng đường hay chất béo. Đó là lý do tại sao những thanh sô cô la và khoai tây chiên lại được ưa thích khi bạn căng thẳng. Và ai cũng biết thừa đó là những thứ “thuốc tăng cân” hết sức công hiệu.

Stress yêu phụ nữ

Nam giới bụng to cũng chẳng sao, nhưng chị em thì cần ra sức giữ cho eo thon bụng nhỏ. Nam giới không làm việc nhà, chẳng mấy quan tâm con hôm nay ăn gì, học như thế nào. Phụ nữ thì ngược lại, trăm dâu đổ đầu tằm, từ việc cơ quan đến việc nhà. Đương nhiên, chị em dễ stress hơn. Mà dở một nỗi, đàn ông stress thì không ăn vặt nhiều như chị em.

Một nghiên cứu trên chuột đã khẳng định giống cái rất nhạy cảm với các tác động đặc biệt của stress. Khi giấu đồ ngọt trong chuồng của những con chuột vừa bị kích động thần kinh, chỉ cần 60 giây chuột cái đã tìm ra nơi cất giấu trong khi để tìm ra chuột đực cần đến lượng thời gian lâu gấp đôi. Còn các nhà nghiên cứu của đại học Montclair, Mỹ thì khẳng định “nhược điểm” của phụ nữ qua sự so sánh thói quen ăn vặt khi gặp stress với đàn ông. Bằng việc đưa ra những câu hỏi khó và thậm chí một số câu hỏi còn không thể trả lời, sau đó mời người tham gia ăn mì, nho, khoai tây chiên. Kết quả cho thấy phụ nữ có khuynh hướng ăn nhiều đồ ăn lành mạnh khi họ giải quyết được câu hỏi khó nhưng lại sa đà vào những thanh sô cô la đầy đường khi họ không thể giải quyết vấn đề. Đàn ông thì ngược lại ăn nhiều đồ ăn kém lành mạnh khi giải quyết được vấn đề. Lãnh đạo cuộc nghiên cứu, bác sĩ Debra Zellner tóm lược phản ứng của đàn ông và phụ nữ với đồ ăn vặt như sau: “Đàn ông thường coi quà vặt như phần thưởng cho việc họ đã giải quyết được rắc rối. Còn khi thất bại phụ nữ lại thường ăn vặt để làm cho tinh thần tốt hơn”.

Tạo hóa khéo giỡn đùa phái đẹp khi họ càng hạn chế lượng calo nạp vào cơ thể để kiềm chế trọng lượng thì số cân lại càng tăng. Nhà khoa học thần kinh Cliff Roberts, một giảng viên cao cấp của đại học London Southbank, đã thử nghiệm ở 71 sinh viên nữ mạnh khỏe đang theo học chương trình thực tập y tá. Trong 12 tuần thực tập, 40 trong số 71 nữ sinh viên này đã tăng 2,5 kg. Tất cả những người tăng cân này đều là người ăn kiêng, có mức kiềm chế ăn cao và tất cả đều có mức cortisol khá cao. Giải thích cho hiện tượng này, bác sĩ Roberts cho rằng những căng thẳng trong việc cố gắng duy trì cân nặng khi vẫn phải đuổi kịp với bài học ở lớp và ở nhà đã tạo nên một vòng luẩn quẩn bi đát: stress khiến họ ăn, sau đó ăn (và việc tăng cân như một điều tất yếu sau đó) khiến họ càng tăng stress hơn và phải viện đến các đồ ăn một cách thoải mái.

Và một điều hết sức trớ trêu nữa là hoóc môn stress cortisol không chỉ làm cho phụ nữ béo lên vì nó tạo ra cảm giác thèm ăn mà nó còn kích thích cơ thể đảm bảo nguồn năng lượng dự trữ để phục vụ các hoạt động chống lại cơn đói. Song nó cũng lại làm cho vòng hai của chị em phình ra ngoài mong muốn. Hoóc môn này cũng làm chậm sự sản xuất testosterone, chất cần thiết cho việc tạo cơ. Còn khi testosterone ở mức thấp, nó kích thích mất cơ và điều này có thể làm chậm sự trao đổi chất. Chị em thiệt đơn thiệt kép, cũng chỉ vì phải vận hết công sức lẫn trí tuệ để giảm béo.

Giải tỏa stress – quá đơn giản

Stress hay những phản ứng tự động của cơ thể chống lại căng thẳng là điều không thể tránh. Nhưng không phải vì thế mà bạn buông tay mặc cho cái cơ chế tự nhiên đó thỏa sức giải phóng cả mớ cortisol. Giải pháp là chung sống hòa bình với stress. Còn muốn hòa bình như thế nào thì cũng phải có chiến lược. Các chuyên gia sức khỏe đã chỉ ra cho bạn 5 cách để giải tỏa stress một cách hữu hiệu:

- Ăn: Nghiên cứu của đại học Montclair State, Mỹ, cho thấy phụ nữ có khuynh hướng ăn đồ chứa chất béo khi họ vừa rơi vào tình trạng căng thẳng lại vừa muốn kiềm chế lượng calo nạp vào cơ thể nhằm giảm cân. Điều đó có nghĩa là không phải bao giờ việc chống lại những đòi hỏi của cơ thể cũng là tốt. Đến bữa, hãy cứ ăn một hoặc hai miếng nhỏ thay vì tuyệt thực. Cách này sẽ giúp bạn tránh được việc ăn quá nhiều khi cơ thể lên cơn thèm.

- Ngủ: Có thể đây là yếu tố cuối cùng bạn nghĩ đến khi nói về các tác nhân gây tăng cân. Song thực ra bạn đã nhầm. Một người ngủ ít hơn 6 tiếng mỗi ngày có lượng cortisol tăng hơn 50% vào buổi sáng so với người ngủ 8 tiếng. Không chỉ vậy, thiếu ngủ còn làm tăng lượng ghrelin (hoóc môn kích thích cảm giác đói) và giảm leptin (hoóc môn triệt cảm giác đói). Tuy nhiên, cũng không nhất thiết vì sợ tăng cân mà suốt ngày lo ngủ. Tất cả các nghiên cứu đều đã cho thấy ngủ 7 hay 8 tiếng mỗi đêm là thích hợp nhất cho bạn. Ngủ ít hay nhiều hơn số giờ này đều có thể dẫn đến tăng cân.

- Chờ đợi: Không ai có thể sống trong tình trạng căng thẳng liên tục. Nếu bạn chỉ gặp những tình huống căng thẳng đơn lẻ như tắc đường hay chơ đến lượt khám bệnh thì có thể bạn không chịu tác động của cortisol. Giống như tất cả các hoóc môn khác, cortisol không thể nằm trong máu bạn mãi mãi. Vì thế nếu bạn tự tìm cách giải tỏa trong hai hay ba tiếng thì hoóc môn này sẽ ra khỏi hệ thống cơ thể bạn, bạn an toàn. Học cách thư giãn luôn là một ý kiến hay. Hãy đọc một cuốn tạp chí hay làm bất cứ việc gì giúp bạn thư giãn.

- Trị liệu: Đừng đợi đến cách kỳ nghỉ mới mua một vé massage. Một nghiên cứu đã cho thấy 15 phút massage có thể giảm mức cortisol của các nhân viên bệnh viện tới 24%. Và ngoài việc làm giảm stress, lo âu và trầm cảm do sự căng thẳng trong công việc mang lại, massage còn giúp các nhân viên này làm việc hiệu quả, chính xác hơn.

- Vận động: Với ít nhất 30 phút/ngày, hoạt động thể chất nào cũng giúp bạn chống lại tác động tiêu cực của cortisol.

Theo Thu Hương