Giải mã "nghi án" giới tính của Xuân Diệu

 Bài 1: Từ những câuchuyện nửa thực nửa hư 

Lời Tòa soạn: Nhà thơ Xuân Diệu không chỉ nổi tiếng vớimột tài sản thi ca đồ sộ tạo dựng nên danh xưng bất khả xâm phạm "ông hoàngthơ tình Việt Nam" mà cuộc sống riêng của ông cũng nổi tiếng không kém.Trong suốt một thế kỷ qua, nghi án giới tính của Xuân Diệu vẫn là một dấuhỏi lớn. Có nhiều lý do, đặc biệt là đặc điểm xã hội trước đây còn e dè vớivấn đề giới tính nên nghi án của Xuân Diệu cứ lúc chìm lúc nổi đây đó quahồi ký, bài viết của một số nhà văn. Ngày nay, khi xã hội đã có một cái nhìncởi mở về vấn đề giới tính, chúng tôi quyết định đi tìm sự thật của bí mậtđã tồn tại gần một thế kỷ qua.

Trong quá trình tìm tư liệu cho loạt bài này, chúng tôi cũng được sự giúp đỡnhiệt tình và sự đồng tình của những người bạn văn và đặc biệt là nhữngngười thân của nhà thơ Xuân Diệu như: Đạo diễn Bạch Diệp - người vợ duynhất; Luật sư Cù Huy Hà Vũ - người thừa kế duy nhất của nhà thơ Xuân Diệu.Việc giải mã nghi án giới tính của Xuân Diệu là để hiểu hơn về cuộc đời củamột nhà thơ lớn, qua đó cảm nhận sâu hơn, hiểu đầy đủ hơn giá trị tài sảnthi ca khổng lồ của "ông hoàng thơ tình Việt Nam".

Nhà thơ Xuân Diệu

Phó Viện trưởng Viện Văn họcNguyễn Đăng Điệp đánh giá Thơ mới Việt Nam chỉ có "tứ bất tử" gồm Hàn MặcTử, Xuân Diệu, Huy Cận, và Nguyễn Bính. Nhưng trong suốt một thế kỷ qua,dường như ngai vàng của "Vua thơ tình" vẫn chỉ có một mình Xuân Diệu ngựtrị. Những áng thơ tình bất hủ, những câu chữ mê đắm như: Em bước điềmnhiên không vướng chân/ Anh đi lững đững chẳng theo gần/ Vô tâm - Nhưnggiữa bài thơ dịu/ Anh với em như một cặp vần... Trông thấy chiều hôm ngơngẩn vậy/ Lòng anh thôi đã cưới lòng em.

Không ít người mê thơ XuânDiệu đều mơ tưởng về người phụ nữ được thi sĩ yêu tha thiết, đắm đuối đếnnhư vậy, hẳn sẽ là người hạnh phúc nhất nhân gian này. Đó hẳn là một trangtuyệt sắc giai nhân hoặc là một người có tâm hồn lớn lao, có trái tim yêucùng nhịp đập với thi sĩ, được thi sĩ nâng niu, mê mải vô vàn: Yêu thathiết thế vẫn còn chưa đủ?/ Anh tham lam, anh đòi hỏi quá nhiều. Anh biếtrồi, em đã nói em yêu/ Sao vẫn muốn nhắc một lời đã cũ?

Nhưng rồi một loạt những bàithơ như Tình trai, Em đi... và cả những bài thơ tình đắm đuối kháctặng người đồng giới đã khiến văn đàn Việt Nam dấy lên dấu hỏi đầy nghi ngờvề giới tính của Xuân Diệu. Và đặc biệt là sau khi cuốn hồi ký Cát bụichân ai của nhà văn Tô Hoài được xuất bản năm 1993, nghi án này lạithêm một lần nữa bùng nổ. Lúc ấy, những câu hỏi về cuộc đời riêng tư của"ông hoàng thơ tình" và khơi lại câu chuyện về người đàn bà duy nhất trongcuộc đời Xuân Diệu, đó là nữ đạo diễn nổi tiếng Bạch Diệp.

Những nghi ngờ về các mối"tình trai", những mối quan hệ với người đồng giới của Xuân Diệu càng lớnhơn khi người ta biết rằng cuộc hôn nhân với người vợ duy nhất ấy chỉ kéodài vẻn vẹn 6 tháng. Tuy nhiên, cho đến nay, thực sự chưa có một bằng chứngrõ rệt nào chứng minh về sự "đồng tính" của Xuân Diệu ngoài những lời đồnthổi và một số những mẩu chuyện được kể qua hồi ức của một số người. Dù vậy,chính từ nhiều bài thơ của Xuân Diệu đã khiến người ta không thôi đặt dấuhỏi nghi vấn.

Trong bài thơ Ba lời cảmơn của Xuân Diệu vừa được công bố lần đầu tiên cách đây vài tuần cónhững lời thơ tình thật thắm thiết: Cảm ơn trời đất thật tài hoa/ Đưahết tình anh với đậm đà/ Đem cả bài thơ và khúc nhạc/ Sắc trời hương đất tạoem ra. Cảm ơn thầy mẹ khéo nhân duyên/ Sinh tạc ra em khối diệu huyền/ Dángnét làm cho anh quyến luyến/ Sáng ngời đôi mắt khiến anh điên. Lắm lúc nhìnem sững mắt anh/ Cảm ơn em đã đón anh nhìn/ Anh nhìn như thể rơi con mắt/ Vàcả thời gian cũng đứng im.

Nhà thơ Vũ Quần Phương nhậnxét, giọng điệu bài thơ như là tặng cho một người phụ nữ mà Xuân Diệu yêusay đắm. Nhưng thực chất, bài thơ đó lại được Xuân Diệu chép tặng cho mộtngười đàn ông, sau một thời gian hai người ở cùng nhau trong đại sứ quánViệt Nam ở Liên Xô (cũ). Người đàn ông đó chính là một tiến sĩ trong ngànhDầu Khí - ông Đặng Của. Theo phân tích của nhà thơ Vũ Quần Phương thì: "ThơXuân Diệu tặng cho đàn ông mà như viết cho phụ nữ. Cũng có thể hiểu ngườilàm thơ phải thế, không phải cứ bê y nguyên như sự thực ngoài đời. Nhưng gầnđây người ta lại bảo Xuân Diệu là người đồng tính, điều đó thì cũng chưakhẳng định được". Những ngôn từ mạnh mẽ: Sáng ngời đôi mắt khiến anhđiên.. Anh nhìn như thể rơi con mắt/ Và cả thời gian cũng đứng im", tưởngnhư là tình yêu say đắm với một người phụ nữ, mà cuối cùng hoá ra lại chéptặng một người... đàn ông.

Niềm cảm mến vô ngầnvới Hoàng Cát

Những vần thơ đầy cô đơn sausự chia lìa: Từ nay anh lại trên đời/ Bữa cơm lại với một đôi đũa cầm/Giường kia một chiếu anh nằm/ Phòng văn một bóng đăm đăm sớm chiều/ Muônngàn cảm tạ em yêu/ Chất cho anh được bao nhiêu ân tình/ Cho hay anh đã đểdành/ Nén hương một thuở thơm thanh suốt đời/ Sống bằng nhớ lại nguồn vui/Nhớ khi ôm cả đất trời cùng em. Những tưởng đó là lời thơ tạ từ, thểhiện nỗi buồn chỉ còn lại một mình thi sĩ đơn côi sau khi chia tay với ngườivợ duy nhất là Bạch Diệp. Nhưng sau đó, người ta lại cho rằng khúc thươngtâm đó không phải dành cho Bạch Diệp, mà dành cho một người đàn ông tênHoàng Cát. Đó là một nhà báo trẻ, điển trai rất yêu thơ Xuân Diệu và còn làngười em nuôi của Xuân Diệu.

Khi Hoàng Cát đi vào chiếntrường miền nam, Xuân Diệu có nhiều bài thơ tiễn Hoàng Cát, trong đó cónhững câu như: Bốn năm, nhưng cũng qua mau/ Cõi trần ai được ở lâu thiênđường/ Giã từ, từ biệt, đôi phương/ Đôi nơi, đôi ngả, đôi đường, khổ anh/Bốn năm lại khép trời xanh/ Nhớ em như một mộng lành mà thôi... Đúng làkể từ ngày họ quen nhau cho đến lúc Hoàng Cát đi chiến trường là đúng bốnnăm.

Nhưng có lẽ điển hình nhấtthể hiện niềm yêu mến, cảm nhớ của Xuân Diệu với Hoàng Cát là bài Em điviết vào đêm ngày 11/7/1965 với đề tặng cho Hoàng Cát ở phía dưới: Emđi, để tấm lòng son mãi/ Như ánh đèn chong, như ngôi sao/ Em đi, một tấmlòng lưu lại/ Anh nhớ thương em, lệ muốn trào. Ôi Cát! Hôm vừa tiễn ở ga/Chưa chi ta đã phải chia xa!/ Nụ cười em nở, tay em vẫy/ Ôi mặt em thươngnhư đóa hoa. Em hỡi! Đường kia vướng những gì/ Mà anh mang nặng bước em đi!/Em ơi, anh thấy như anh đứng/ Ôm mãi chân em chẳng chịu lìa. Nhưng bóng emđi đã khuất rồi/ Đứt lìa khúc ruột của anh thôi!/ Tình ta như mối dây muôndặm/ Buộc mãi đôi chân, dẫu cách vời/ Em hẹn sau đây sẽ trở về/ Sống cùnganh lại những say mê…/ Áo chăn em gửi cho anh giữ/ Xin gửi cùng em cả hẹnthề!. Một tấm lòng em sâu biết bao/ Để anh thương mãi, biết làm sao!/ Em đixa cách, em ơi Cát/ Em chớ buồn, nghe! Anh nhớ yêu...".

Lần đầu tiên Xuân Diệu vàHoàng Cát gặp nhau là năm 1958, khi ấy Hoàng Cát mới 17 tuổi, trâu bị lạc,anh đang chạy đi tìm thì gặp Xuân Diệu ngồi nghỉ dưới tán cây giữa cánh đồnglàng anh. Lúc ấy Xuân Diệu đang trong chuyến đi thực tế về Nghệ An, tay cầmcặp bánh chưng, anh cho Hoàng Cát một cái bánh. Nhà văn Nguyễn Quang Lậptrong bài viết về Hoàng Cát- chuyện văn, chuyện đời có ghi: "Có mộtngười nữa khi đang vui hễ ai nhắc đến là mặt Hoàng Cát cũng đờ ra, đó làXuân Diệu. Ai cũng biết Hoàng Cát và Xuân Diệu là anh em kết nghĩa nhưngquan hệ của họ đã vượt quá tình anh em, đạt đến cái gọi là tình yêu, có lẽđiều này thì nhiều người không biết".

Sau buổi gặp gỡ trên cánh đồng làng ở khúc ruột miền trung, Hoàng Cát vàXuân Diệu trở nên thân thiết nhau. Nhà văn Nguyễn Quang Lập viết: "Từ đó anhem thân nhau, rồi yêu nhau, chính xác chỉ có Xuân Diệu yêu Hoàng Cát, cònHoàng Cát suốt cả đời mình chỉ biết thương Xuân Diệu, thương đến vô cùng.Thương quá hóa chiều, Hoàng Cát chỉ chiều yêu Xuân Diệu mà thôi... Và HoàngCát khóc, nước mắt chan chứa, vừa khóc vừa đọc bài thơ Xuân Diệu viết tặnganh 45 năm về trước, ngày anh lên đường nhập ngũ. Anh nói: "Ầy, tau khôngyêu Xuân Diệu theo kiểu trai gái yêu nhau, ầy, nhưng mà tau thương, thươnglắm bay nờ...". Rồi Nguyễn Quang Lập hỏi "Xuân Diệu có yêu anhkhông" thì Hoàng Cát nói "Yêu chớ, Xuân Diệu yêu tau thiệt mà, yêulắm mi nờ".

Nhưng câu chuyện nhiều bí ẩnvà gây nhiều câu hỏi nhất là cuộc hôn nhân ngắn ngủi giữa nhà thơ Xuân Diệuvà nữ đạo diễn Bạch Diệp. Họ đã rất hạnh phúc nhưng bất ngờ chia tay chỉ sau6 tháng mà không rõ nguyên nhân...