Trái gấc giấu độc trong hạt

Một số người dân có thóiquen khi sử dụng trái gấc, cất giữ lại hạt gấc sống hoặc đã qua nấu xôiđể dành làm thuốc. Khi dùng, có người chặt đôi hạt gấc ra, mài với ítrượu hoặc giấm thanh bôi mụn nhọt, quai bị...

Số khác, giã nhân hạt gấcrồi hoà ít rượu đắp lên chỗ đau để chữa sưng vú, trĩ... Gần đây còn cómột số bài thuốc khuyến khích sử dụng hạt gấc thay thế mật gấu. Liệu hạtgấc có thần kỳ đến vậy không?

Cây gấc có danh pháp khoa học momordica cochinchinensis, thuộc chi mướpđắng, được tìm thấy chủ yếu tại Việt Nam. Hoa có sắc vàng. Quả hìnhtròn, sắc xanh, khi chín chuyển sang đỏ cam. Vỏ gấc có gai rậm. Bổ ramỗi trái thường có sáu múi, thịt gấc màu đỏ cam, hạt màu nâu thẫm. Tráigấc được sử dụng trong ẩm thực lẫn y học. Gần đây, trái gấc cũng đã bắtđầu được xuất khẩu dưới dạng nước ép, dầu gấc... Bộ phận chủ yếu của gấcđược dùng làm thuốc là màng, hạt, rễ...

Lượng beta-caroten của gấc cao gấp đôi càrốt, còn lycopen cao gấp 70 lần cà chua, nhưng đừng quên hạt gấc lại mang độc tính cấp LD50

Dược tính trong hạt gấc

Để chế thuốc, cần sấy hay phơi khô cả hạt và màng gấc (lớp cơm bao quanhhạt) cho đến khi cầm hạt không thấy dính tay nữa, tức đã se màng, thìlấy dao nhọn bóc lấy màng đỏ. Với màng này người ta dùng chế ra dầu gấc,mà thành phần chủ yếu là beta-caroten, lycopen, alphatocopherol…Beta-caroten khi vào cơ thể sẽ biến thành vitamin A. Lượng beta-carotencủa gấc cao gấp đôi càrốt. Dầu gấc được cho là có chức năng phòng chốngthiếu vitamin, tăng khả năng miễn dịch, tăng sức đề kháng cơ thể, chốngoxy hoá, chống lão hoá tế bào, có tác dụng dưỡng da... Còn lại hạt vớilớp vỏ đen cứng thì đem phơi khô để dành dùng làm thuốc.

Nghiên cứu hiện đại chobiết trong nhân hạt gấc có 55,3% chất lipít (béo), 16,6% chất protit(đạm), 1,8% tanin, 2,8% xenluloza, 6% nước, 2,9% chất vô cơ, 2,9% đường,11,7% chất khoáng… Ngoài ra còn có một lượng nhỏ các men photphotoba,invedaxa…

Đông y gọi hạt gấc là mộcmiết tử (ba ba gỗ) vì nó dẹt, hình gần như tròn, vỏ cứng, mép có răngcưa, hai mặt có những đường vân lõm xuống, trông tựa như con ba ba nhỏ.Nhân hạt gấc vị đắng, hơi ngọt, tính ôn, hơi độc, vào hai kinh can vàđại tràng có tác dụng chữa mụn nhọt, tiêu thũng. Nó được dùng trongnhững trường hợp té ngã, bị thương, sang độc, sưng vú, sưng thũng hậumôn…

Thận trọng khi dùng đường uống

Cho đến nay, y học cổ truyền chưa có những khuyến cáo chính thức nào vềviệc không sử dụng hạt gấc trong các bài thuốc dùng đường uống. Các sáchdược điển đông y chỉ dẫn cũng rất khác nhau. Một số sách như Cây thuốcdân gian Việt Nam, Cây thuốc nam phòng và chữa bệnh… lưu truyền các bàithuốc có sử dụng thành phần hạt gấc đều lưu ý chỉ dùng bôi ngoài.

Một số tài liệu còn căndặn không nên dùng hạt gấc cho bệnh thuộc về nội chứng (chứng bệnh ởphần trong thân thể). Tuy nhiên, cũng có những tài liệu như Cây thuốcquý, Những bài thuốc dân gian nổi tiếng… lại hướng dẫn hạt gấc có thểdùng uống, mỗi ngày uống một nhân nướng chín.

Mới đây, khoa dược đại học Y dược TP.HCM đã có một nghiên cứu khoa họcvề thành phần dược tính của cao lỏng hạt gấc, trong đó xác định độc tínhcấp LD50 (liều dùng hạt gấc khi cho chuột uống sẽ làm 50% bị chết), rấtquan trọng để người bệnh và thầy thuốc lưu tâm khi sử dụng hạt gấc làmthuốc. Theo đó, dùng dưới liều 20g/kg không làm chuột chết, còn dùngtrên 180g/kg tất cả chuột đều chết. LD50 tính bằng phương pháp Behrensvà Karber là 92,27g bột hạt gấc/kg.

Kết quả nghiên cứu nàytuy chưa thật sự toàn diện nhưng đã chứng minh nhận định hạt gấc có độctrong các sách thuốc đông y là có cơ sở. Mà đã có độc tính thì không thểmuốn dùng bao nhiêu cũng được. Dùng bôi ngoài, liều lượng chỉ nên 2 –4g/ngày, khi dùng phải nướng chín hạt. Mọi người cần tránh sử dụng hạtgấc làm thuốc dùng trong qua đường uống một cách bừa bãi, chưa có sự tưvấn của thầy thuốc, vì có thể ngộ độc.

 Theo Bee