Xử trí khi say nắng, say nóng

Nếu không được cấp cứu kịp thời,nạn nhân say nắng hoặc say nóng đều có thể rơi vào mê sảng, co giật, hôn mê,trụy mạch và rất dễ tử vong.

Vào thời điểm này, thời tiết oibức, nắng nóng gay gắt rất dễ khiến cơ thể rơi vào tình trạng say nắng hoặc saynóng. Cũng là hậu quả do thời tiết nắng nóng gây ra nhưng say nắng và say nóngkhác nhau, nếu không hiểu đúng thì việc xử trí cũng sẽ không mang lại hiệu quảmong muốn.

Vào thời điểm này, thời tiết oi bức, nắng nóng gay gắt rất dễ khiến cơ thể rơi vào tình trạng say nắng hoặc say nóng

Nhận biết

Trước hết, chúng ta cần biết saynắng và say nóng giống nhau ở chỗ đều làm cho cơ chế điều hòa thân nhiệt của cơthể bị ức chế dẫn đến tình trạng sốt cao, vã mồ hôi, mất nước, trụy mạch. Nhữngđiểm khác nhau cần phân biệt gồm:

- Say nắng thường do nạn nhântrực tiếp ở dưới ánh nắng mặt trời, bị ảnh hưởng của tia tử ngoại chiếu lên da.Triệu chứng thường gặp là nhức đầu, vã nhiều mồ hôi, mặt đỏ gay, lừ đừ, khó thở,có khi đau bụng, nôn mửa, người bứt rứt. Nếu không được cấp cứu kịp thời có thểdẫn đến tình trạng hoa mắt, chóng mặt, sốt cao 41°C đến 42°C, mạch nhanh, sắcmặt chuyển qua tái nhợt. Khi bị nặng sẽ rơi vào mê sảng, co giật, hôn mê, trụymạch và dễ tử vong.

- Say nóng thường do tia hồngngoại của sức nóng (hầm mỏ, lò lửa, nhà xe, nhà mái tôn, trên tàu xe chật chội,nóng bức, ánh nắng buổi chiều...) tác động lên cơ thể kéo dài. Các triệu chứngcũng như say nắng nhưng diễn tiến từ từ với mức độ nhẹ hơn.

Theo đông y, say nóng hoặc saynắng ở mức nhẹ gọi là thương thử, nếu nặng gọi là trúng thử. Đông y phân thử làm2 loại âm thử và dương thử. Âm thử là ở trong râm mát nhưng do khí nóng quá bứcmà gây bệnh (say nóng). Dương thử là trực tiếp dưới ánh nắng mà phát bệnh (saynắng).

Triệu chứng thường gặp khi bịthương thử là sốt, khát nước, đi tiểu nhiều, không ra mồ hôi hoặc ra ít mồ hôi,phiền toái bứt rứt, đau đầu, mặt đỏ, hoa mắt. Nặng thì có thể ngất, sốt cao 40°Cđến 41°C, mê sảng, mạch nhanh, sắc mặt tái nhạt. Nguyên tắc điều trị chủ yếu làthanh thử, giải nhiệt.

Xử trí

Khi có nạn nhân bị thương thử,cần tiến hành những công việc sau đây:

- Đem ngay nạn nhân ra khỏi chỗnắng, nóng, cho nằm nghỉ ở nơi thoáng mát.

- Nới rộng quần áo hoặc cởi bỏbớt.

- Dùng khăn tẩm nước mát lạnh,đắp vùng trán, gáy, nách, lau khắp người để làm hạ thân nhiệt. Theo dõi cho đếnkhi thân nhiệt hạ xuống dưới 38°C.

- Cho uống nhiều nước để bù cácchất điện giải, như: nước oresol, nước trà loãng (hoặc nước lọc) pha đường muối(tỉ lệ 8 g đường/1g muối).

- Nếu hôn mê phải đưa đến cơ sở ytế gần nhất để xử trí kịp thời.

Nếu bị thương thử ở mức không quánặng, có thể dùng các bài thuốc sau: Bột sắn dây từ 20 g đến 30 g hòa với 350 mlnước sôi để nguội, thêm chút đường cho dễ uống, ngày uống 2 đến 3 lần; dùng 500g đến 800 g ruột quả dưa hấu ép lấy nước, chia 2 đến 3 lần uống trong ngày; lásen tươi 20 g, lá hoắc hương tươi 16 g, rễ cây lau (hoặc lá dâu tằm tươi) 16 g.Tất cả đem nấu với 1 lít nước cho đến khi còn lại chừng 600 ml, chia 2 đến 3 lầnuống trong ngày; bí xanh (bí đao) 100 g đến 150 g, gọt vỏ, rửa sạch, ép lấy nướcuống 1 đến 2 lần/ngày.

Kinh nghiệm dân gian cũng có cháogiải thử (giải cảm nắng) gồm gạo tẻ nấu với một trong các chất liệu: lá sentươi, đậu xanh, bột hoặc củ sắn dây, lá hương nhu tươi; có thể thêm thịt heo nạcbăm nhỏ. Ngoài ra, còn có thể nấu cháo lá sen (lá sen tươi 1 cái loại không giàkhông non quá, rửa sạch, xắt nhỏ, sắc với 500 ml nước cho đến khi còn 200 ml,lấy nước bỏ bã; thêm 100 g gạo tẻ  vào nấu thành cháo, thêm ít đường phèn và đểăn trong ngày); cháo sắn dây (16g bột sắn dây, 100 g gạo tẻ; nấu gạo tẻ thànhcháo rồi hoà sắn dây vào, có thể thêm ít đường, ăn trong ngày).

Theo Lương yĐinh Công Bảy