Người phát minh “sự sống nhân tạo”

Người ta có thể gọi CraigVenter là gì nhỉ? Một nhà khoa học chống đối mọi quy tắc, luôn biết cáchbiến mình thành tiêu điểm của giới báo chí với cái tôi “lớn bằng bánh xebò”? Hay là một nhà nghiên cứu tài ba đã thành công trong việc tạo ra sựsống? Có thể nói Craig Venter là sự pha trộn của cả hai con người đó. Thếnhưng, ít ai biết được thiên tài khoa học này đã trải qua thời niên thiếunhạt nhẽo. Và cuộc đời ông đã thay đổi hoàn toàn sau bước ngoặt đáng nhớ -Việt Nam(*).

Sống mòn

Craig Venter sinh năm 1946tại thành phố Salt Lake, tiểu bang Utah của Mỹ. Cha là kế toán viên, mẹ lànội trợ, cậu bé Venter được nuôi dạy cùng 3 anh em trong một căn nhà gỗ gầnphi trường quốc tế San Francisco, bang California. Là con thứ trong giađình, Venter lớn lên dưới cái bóng của người anh cả. Học hành chẳng có gìnổi bật, thậm chí có thể nói là bết bát, với bảng điểm toàn C và D. Venterchưa bao giờ đặt nặng chuyện học hành, suốt ngày vi vu lướt sóng hoặc la càngoài bãi biển. Khi lên trung học, tức vào đầu những năm 1960, chàng Ventertrẻ tuổi vẫn không có hoài bão gì khác ngoài chuyện theo đuổi các cô gái vàlướt sóng. Người em Keith Venter, hiện là kỹ sư NASA, nói: “Anh ấy chẳng cóđộng lực học hành gì cả. Chuyện đó chẳng có chút quan trọng gì với anh ấy”.

Sau khi học hết trung học,Venter bị kêu đi quân dịch và cuối cùng lọt vào danh sách binh lính đến ViệtNam, dù anh cực lực phản đối cuộc chiến của Mỹ. Trong tự truyện For a Moment(tạm dịch: Trong từng khoảnh khắc) phát hành năm 2007, “gã xấu tính” củagiới khoa học tiết lộ cuộc hành trình theo đuổi sự sống đã nhen nhóm vào năm1968. Lúc đó người lính trẻ Venter phục vụ trong đội quân y nơi tiền tuyếnkhi cuộc tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân diễn ra. Chán ngán khi phảichứng kiến quá nhiều sự tàn khốc của chiến tranh và cuộc sống, Venter quyếtđịnh tự tử. Là người mê sóng nước, Venter quyết định gửi thây nơi biển cả.Anh bơi ra biển Đà Nẵng và dự định sẽ không quay vào bờ nữa. Khi đã ở ngoàikhơi xa, trong vòng vây của rắn biển và cá mập, Venter chợt bừng tỉnh vànhận ra rằng chết không phải là lối thoát.

Thức tỉnh

Trong cuốn tự truyện, Venterviết: “Tôi phát giận khi thấy con cá mập đã ngăn trở kế hoạch của mình. Kếđến, cơn sợ hãi ập đến xâm chiếm tôi. Tôi đang làm cái quái gì vậy? Tôi muốnsống...”. Thế là Venter vật lộn với sóng dữ để có thể quay vào bờ. Và khichạm vào bãi cát, anh được tái sinh với vận mệnh mới: “Tôi nằm dài trên cát,trần như nhộng. Tôi cảm thấy kiệt sức nhưng đồng thời lại rất nhẹ nhõm. Tôimuốn sống có ích. Tôi muốn tạo ra sự khác biệt. Tôi cảm thấy thật sự giácngộ; tôi cảm thấy tràn đầy năng lượng”.

Trong 40 năm qua, nguồn nănglượng đó đã giúp đưa Craig Venter lên những đỉnh cao phi thường. Chia sẻ vớingười em khi quyết định dấn thân vào sự nghiệp nghiên cứu y học, CraigVenter nói: “Cả đời một bác sĩ chỉ có thể cứu được vài trăm mạng người. Mộtnhà nghiên cứu có thể cứu cả thế giới”. Trở về Mỹ cùng người vợ VN, Ventertập trung học hành, hoàn thành một lèo từ đại học đến tiến sĩ ngành sinh lýhọc và dược lý học chỉ trong 6 năm. Sau đó, trong cương vị nhà nghiên cứuthuộc Viện Y học quốc gia Mỹ, Venter đi tiên phong trong công nghệ mới vớimục tiêu sử dụng máy tính để giải mã bản đồ gien, giúp rút ngắn thời giangiải mã đến 20 lần. Thành tựu này cũng đã mở đường cho các thành công mớisau này, trong đó phát kiến nổi bật nhất, và cũng gây sốc nhất - tạo ra tếbào sống. Nhờ vào các đóng góp đáng kể hướng đến mục tiêu bảo vệ nhân loạivà hành tinh xanh, Craig Venter đã được tạp chí Time vinh danh là một trongnhững nhân vật quyền lực nhất thế giới vào năm 2007.