Số phận bấp bênh của các kho vũ khí hạt nhân Mỹ ở châu Âu

Những kho vũ khí hạt nhân bímật của Mỹ ở châu Âu hiện nay không còn là chuyện bí mật nữa, và chúng đang trởthành đầu mối phát sinh những vấn đề rắc rối giữa Mỹ với các quốc gia chủ nhà.Hơn thế, các kho vũ khí này còn vi phạm Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT)và gây trở ngại cho đàm phán giải trừ vũ khí hạt nhân toàn cầu.

Theo báo cáo hàng năm của Liênđoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS), Lầu Năm Góc hiện "ký gửi" khoảng 350 quả bom hạtnhân nhiệt hạch B-61 tại 6 quốc gia châu Âu thuộc khối Hiệp ước Bắc Đại TâyDương (NATO), trong đó 4 nước Bỉ, Đức, Hà Lan và Italia lưu giữ gần 250 quả.

Theo FAS, Bỉ hiện chứa 20 quảB-61 tại căn cứ không quân Kleine Brogel ở miền Tây Bắc, Đức lưu giữ 130 quả tạicăn cứ không quân Spangdahlem, Hà Lan giữ 20 quả tại căn cứ không quân Volkel ởmiền Nam và Italia cất giữ 20 quả tại căn cứ không quân Ghedi Torre ở miền Trungvà 50 quả tại căn cứ không quân Aviano ở miền Bắc, gần giáp biên giới Áo. Cả 4quốc gia này đều có máy bay chiến đấu có khả năng ném bom B-61 và đều "sẵn sàngchiến đấu" khi được yêu cầu.

B-61 là loại bom nhiệt hạch trọngtrường (thermonuclear-gravity bomb) được Mỹ chế tạo trong thập niên 60 thế kỷtrước. Mỗi quả bom B-61 có sức công phá mạnh gấp 13 lần quả bom đã ném xuống 2thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản năm 1945, và có khả năng xuyên phácả các boongke nằm sâu trong lòng đất. Tổng cộng, Mỹ đã sản xuất 3.155 quả bomB-61, trong đó khoảng 1.925 quả vẫn đang được lưu kho và 1.265 quả trong tìnhtrạng sẵn sàng "khai hỏa".

Sau hơn 40 năm sản xuất, B-61 (cókích thước dài 3,58m, đường kính 33cm, nặng 320kg) đã trải qua nhiều lần cảitiến và có 9 phiên bản phù hợp với nhiều loại máy bay ném bom khác nhau, kể cảmáy bay ném bom tốc độ cao như B1, B2, B52, F111, F105 Thunderchief... trong đóB2 Spirit được xem là loại máy bay phù hợp nhất với loại bom này.

Trong thời Chiến tranh lạnh, B-61được xem là một "át chủ bài" của Mỹ và NATO trong việc "bảo vệ thành viên" vàcân bằng sức mạnh quân sự với Liên Xô. Tuy nhiên, 20 năm sau khi Chiến tranhlạnh kết thúc, sự đối đầu chiến lược ấy đã không còn nữa. Trong tình hình hiệnnay, việc bảo đảm an ninh tại các kho vũ khí nói trên đang đặt ra vấn đề nhứcnhối trong giới chuyên gia an ninh hạt nhân toàn cầu.

Bom B-61 tại kho lưu trữ ở châu Âu

Đành rằng, các kho vũ khí đều cómột đội ngũ bảo vệ chuyên nghiệp, nhưng cơ sở vật chất cũ kỹ xuống cấp và thiếuhụt nhân sự làm công tác bảo vệ nghiêm ngặt 24/24 đang đặt ra thách thức đángngại nhất hiện nay.

Đáng ngại hơn, bom B-61 lại cótính năng kỹ thuật cho phép được tháo rời thành từng bộ phận thiết bị cơ động,gọn gàng, có thể di chuyển một cách dễ dàng, càng làm tăng nguy cơ "khủng bố hạtnhân", hay "bom bẩn" nếu chẳng may các kho vũ khí này bị khủng bố tấn công vàđột nhập.

Không chỉ gây lo ngại về an ninh,các kho vũ khí hạt nhân của Mỹ ở châu Âu còn vi phạm Hiệp ước Cấm phổ biến vũkhí hạt nhân (NPT), và gây trở ngại đối với tiến trình đàm phán giải trừ vũ khíhạt nhân toàn cầu.

Cụ thể nhất là tiến trình đàmphán tái ký Hiệp ước giải trừ vũ khí hạt nhân (START) giữa Mỹ và Nga đang lâmvào bế tắc mà nguyên nhân chủ yếu là việc Mỹ tiếp tục triển khai hệ thống láchắn tên lửa (di động) ở châu Âu, và việc Mỹ tiếp tục duy trì các kho vũ khí hạtnhân tại đây, được Moskva xem là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh của nước Nga.

Washington cho rằng, do B-61 đượctriển khai trong thập niên 60 của thế kỷ trước, khi NPT ra đời (1/7/1968) nên nókhông chịu sự ràng buộc bởi NPT. Thực tế, do Bỉ, Hà Lan, Đức, Italia đều đặt bútký và phê chuẩn NPT, nên các quốc gia này buộc phải chịu sự ràng buộc của NPT,tức là không được chứa chấp các kho vũ khí nói trên.

Để lách luật, NATO đã "nặn" ra một thỏa thuậnnội bộ và cùng nhau ký kết trong thời kỳ Chiếntranh lạnh, hình thành cơ chế "cộng đồng chia sẻtrách nhiệm" phòng thủ giữa các thành viên. Mộttrong những hình thức chia sẻ trách nhiệm đó làviệc các nước thành viên châu Âu chia sẻ "gánhnặng chi phí" cho việc bảo trì và vận hành cáckho bom; đồng thời các kho bom B-61 đó có thểđược chuyển cho nước chủ nhà kiểm soát và sửdụng trong trường hợp xảy ra xung đột quân sự.

Ngày nay, các kho bom B-61 tiếptục đóng vai trò cầu nối quan trọng về chính trị và quân sự giữa các thành viênchâu Âu và Bắc Mỹ của NATO. Tuy nhiên, sự tồn tại các kho bom B-61 ở châu Âu chothấy một cơ chế đối đầu về an ninh vẫn chưa thật sự bị xóa bỏ.

Sự tồn tại một cơ chế an ninhkiểu đó đã thường xuyên gặp phải sự phản đối từ các đối tác an ninh (chủ yếu lànước Nga), càng khó thuyết phục các đối tác để cùng nhau đạt thỏa thuận trongcác cuộc đàm phán. Chính vì thế mà tiến trình đàm phán giải trừ vũ khí hạt nhântoàn cầu luôn gặp khó khăn.

Ngay cả tại các quốc gia “oa trữ”các kho vũ khí B-61, sự phản đối cũng ngày càng tăng do các lo ngại về an ninhvà chính trị. Chẳng hạn, khi Bộ trưởng Quốc phòng Bỉ Pieter De Crem lần đầu tiêncông bố việc nước này có kho vũ khí của Mỹ, lập tức dân chúng Bỉ phản ứng dữ dội.Quốc hội Bỉ đã chính thức quyết nghị yêu cầu NATO rút toàn bộ kho vũ khí B-61 rakhỏi nước này, trong khi có đến 70% dân chúng tại 4 quốc gia có bom B-61 đòi Mỹphải mang chúng đi khỏi nước mình.

Trong một phát biểu mới đây nhânđàm phán song phương giữa Nga - Mỹ về giải trừ vũ khí hạt nhân tầm xa, Tổngthống Mỹ Barack Obama đã lên tiếng kêu gọi các nước "tiếp tục tầm nhìn hướng đếnmột thế giới phi vũ khí hạt nhân". Muốn đạt được "tầm nhìn" như thế thì trướchết các kho vũ khí hạt nhân B-61 của Mỹ phải được "dọn sạch", như mong muốn củadân chúng châu Âu.

Theo