Xông đất đầu năm

Năm nay bạn đã chọn cho mình người xông đất nhà? Chuyện xông đất có nhiều nét văn hóa thú vị.

Năm nay bạn đã chọn cho mìnhngười xông đất nhà? Chuyện xông đất có nhiều nét văn hóa thú vị.

Tục lệ xông đất đã có lâu đời ởViệt Nam. Nhiều người quan niệm ngày mùng Một "khai trương" một năm mới. Họ chorằng vào ngày này, nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, may mắn, cả năm cũng sẽ đượctốt lành, thuận lợi. Ngay sau thời khắc giao thừa, bất cứ người nào bước từngoài vào nhà với lời chúc năm mới được coi là đã xông đất cho gia chủ.

Gia chủ sẽ căn cứ vào sự thànhđạt, tài cán, đức độ, sức khỏe... của người xông đất để đoán vận hạn cho mình.Tục xông đất thể hiện khát vọng về sự thịnh vượng, an khang và người xông đấtnhư một dấu hiệu để người ta giải đoán trước hậu vận của năm đó.

Xông đất đầu năm

Ngay sau thời khắc giao thừa, bất cứ người nào bước từ ngoài vào nhà với lời chúc năm mới được coi là đã xông đất cho gia chủ

Vì sao quan trọng chuyện xôngđất?

Với người Việt, tục xông đất ởcác vùng gần như giống nhau. Khách đến xông đất phải đến vào sáng sớm ngày mùngMột (vì muốn là gười khách đầu tiên), mang theo quà biếu như trái cây, bánh mứtvà tiền lì xì cho trẻ con trong nhà. Chủ nhà, do đã sắp đặt trước, sẽ tiếp đónniềm nở và nhận những lời chúc tốt lành.

Người đến xông đất thường chỉ đếnthăm, chúc tết chừng 5-10 phút chứ không ai ở lâu, hầu cho mọi việc trong nămcủa chủ nhà cũng được trôi chảy thông suốt. Người đi xông đất có niềm vui vì đãlàm được việc phước, người được xông đất cũng sung sướng vì tin tưởng gia đạo sẽmay mắn trong suốt năm tới.

Cứ đến dịp cuối năm, hầu như aicũng có ý tìm chọn trong họ hàng hay láng giềng những người tốt tính và làm ănphát tài, có cuộc sống suôn sẻ để "xông đất" nhà mình. Tục xông đất đầu năm có ýnghĩa biểu trưng sâu sắc, thể hiện mong muốn hướng tới những điều tốt lành củangười dân Việt.

Bất cứ ai cũng muốn được người tửtế, tốt tính đến xông đất nhà mình. Họ muốn trở nên tốt lành, thiện hảo hơn nămcũ. Vì thế, người ta thường để ý tìm người hợp tuổi với mình để dặn trước nhờxông đất. Ví dụ, có người quan niệm người tuổi Tý tính nét bộc trực nhưng lờinói, cử chỉ rất cẩn thận, chặt chẽ, sống rất tiết kiệm. Họ dễ bị kích động nhưngtính tự chủ khá cao, ngoại giao khéo, thích nơi náo nhiệt. Tuổi này xung khắcvới tuổi Ngọ và hợp với tuổi Sửu. (Năm Tý nên chọn tuổi tốt nhất là Tân Sửu hayQúy Sửu xông nhà).

Người tuổi Sửu cần cù, nhẫn nại,bảo thủ và quá thận trọng trong công việc. Bề ngoài họ mềm mỏng, chất phác vàrất tôn trọng truyền thống, sống kỷ luật, thẳng thắn, công minh, không thíchdùng thủ đoạn và hay ghi chép sổ sách. Tuổi này xung khắc với tuổi Mùi và hợpvới tuổi Tý. Mời người tuổi Bính Tý hoặc Mậu Tý đến xông nhà là tốt nhất.

Mỗi dân tộc một tập tục

Một số dân tộc ở nước ta cũng cótục xông đất. Với người Mường, khi thời khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mớiđến, thanh niên nam nữ sẽ tụ tập sẵn ở nơi trung tâm của làng rồi cùng nhau tỏađi khắp nơi, đến từng nhà xông đất, chúc Tết cho tới khi trời sáng.

Ngày đầu tiên của năm, tại cácbản làng người Mường diễn ra các lễ hội với nhiều trò chơi thú vị. Các chàngtrai cô gái trong những bộ quần áo đẹp nhất cùng nhau hòa mình vào các trò chơinhư: tung còn, kéo co, đánh đu... Đêm đến, từng đôi trai gái dắt tay nhau đichúc Tết gia đình, bạn bè hoặc chụm vào với nhau quanh bếp lửa bên bình rượucần. Họ vừa uống vừa ca hát để rồi sáng hôm sau lại có mặt thật sớm tại nơinhững lễ hội diễn ra. Tết của người Mường thường diễn ra hết ngày mùng Ba, nhưngtùy từng nơi kết thúc sớm, muộn khác nhau.

Sáng mùng Một, người Thái dậysớm, múc nước luộc bánh chưng cho mỗi người uống một ít, có lẽ để phòng đaubụng. Ngày mùng Một, người phụ nữ trong nhà được đem xôi đã đỗ ra quạt ở giữagian cúng ma nhà (bình thường họ không được "bén mảng" đến khu vực đó!). Sau đóngười ta dọn ra hai hoặc ba mâm cúng, mâm đặt trên cao để cúng tổ tiên nhàchồng, còn mâm thấp cúng tổ tiên nhà vợ.

Người Kinh kiêng đến nhà, nhưngngười Thái mùng Một đã đi nườm nượp đến nhà nhau chúc Tết. Họ chỉ kiêng vứt ládong xuống gầm sàn, kiêng quét nhà. Tối ngày mùng Một họ đã làm lễ tạ. Từ chiềumùng Một, thanh niên bắt đầu đi chơi và muốn đi đến lúc nào cũng được, đến làngnào ăn uống ở làng ấy, có khi đi đến mùng Mười mới về.  Các trò chơi khá náonhiệt, gồm đánh cầu lông (cầu lông gà), ném còn...

Người Nùng mong được sẻ chia niềmvui với tất cả mọi người. Sáng mùng Một Tết, ngày thiêng liêng nhất trong năm,người ta cắt những băng giấy đỏ dán lên tất cả những công cụ lao động trong nhàvà mỗi gốc cây trong vườn, chuồng trại... Không những thế, họ còn thắp hương cầuthần linh phù hộ cho mọi thứ xung quanh mình luôn được may mắn, tốt đẹp.

Ngày mùng Một Tết, người Nùngkhông đến nhà nhau. Ai nấy ở nhà nấu những món ăn của ngày Tết. Ngày mùng Hai làngày họ đi lễ Tết bên ngoại, lễ vật là một con gà trống thiến, một cặp bánhchưng xanh, vài phong bánh khảo đặt lên bàn thờ bên ngoại. Từ ngày mùng Ba chođến những ngày sau đó trong tháng Giêng, anh em bạn bè xa gần mới đến thăm hỏi,chúc Tết nhau.

Tết của người Tày bắt đầu vàongày 30 và kết thúc vào khoảng sáng mùng Ba. Ngày 27 hay 28 các gia đình thịtlợn, gói bánh... Bàn thờ được lau chùi, người ta buộc bốn cây mía vào bốn gócchân bàn thờ, quan niệm đó là cái gậy để tổ tiên chống. Tối 30, vừa tiếp bạn bèđến chơi, phụ nữ trong nhà vừa làm bỏng, chè lam, bánh khảo. Mọi sự thăm viếngkết thúc trước 12g đêm 30. Sau đó ai về nhà nấy. Trẻ con phải thức trực tuổi cảđêm.

Khác với người Thái, người Tàykiêng sáng mùng Một có bất kỳ người nào vào nhà. Họ chọn mời người xông nhà làngười có đạo đức trong bản, người có phúc lớn, kỵ nhất là người có tang hoặc bịma gà ám... Đàn ông Tày mùng Một chơi cha (tức bố mẹ vợ), mùng Ba chơi thày(thày cúng). Một số trò chơi cũng được phát động, phổ biến nhất là tung còn.

Với người Dao sớm mùng Một, lúctrời còn tối, một người trong nhà thường là trai tráng, khỏe mạnh, tay cầm đuốc,tay cầm dao chạy ra ngoài ngõ rồi chạy quay vào trong nhà, chém vào không khí,miệng hô hoán "đuổi nốt con ma cuối cùng" ra khỏi nhà mình. Sau đó, cả gia đìnhxúm xít chuẩn bị bữa cơm cúng đầu tiên của năm mới.  Gia đình người Dao là giađình nhiều thế hệ, do vậy, có bao nhiêu cặp vợ chồng cũng có bấy nhiêu mâm cỗ đểvái vọng hương hồn họ ngoại (người đã có công sinh thành những người con dâu chogia đình mà chưa có dịp đến đáp).

Người Dao ở Việt Bắc cho rằng,ngày đầu năm không được làm việc mà chỉ lo vui chơi, thăm viếng và chúc tụngnhau. Nhà nào nhà nấy đều trang hoàng sáng sủa và dán nhiều câu đối bằng chữ Hánlên cột nhà hay trên các vách tường để đón mừng xuân. Người Dao đón Tết bằng Tếtnhảy gọi là "Nhiang chằm Đao" nhằm mục đích rèn luyện sức khỏe và võ nghệ.

Tết nhảy bắt đầu trước Tết Nguyênđán chừng vài ba hôm. Thanh niên phải tập các điệu múa, điệu nhảy, làm gương đaobằng gỗ để múa. Mỗi người phải nhảy múa đến hàng trăm lượt trong tiếng trống,tiếng thanh la giục giã...

Người H"mông ở vùng cao Tây Bắcvà Việt Bắc ăn Tết rất thịnh soạn, chẳng kém gì ở miền xuôi. Trong nhà tranghoàng đủ màu sắc, nhưng màu đỏ được ưa chuộng nhất. Tết Nguyên đán của ngườiH"mông gọi là NaoX-Cha. Ngoài thịt ra, còn có bánh làm bằng bột nếp, bánh chưngít khi dùng. Tết của người H"mông thường tổ chức giữa mùa đông giá rét trước haysau Tết Dương lịch mấy hôm. Đêm giao thừa người H"mông không có tục xông đất màcác gia đình thường cử con trai đi "mở nước", tức là đi lấy nước ở sông suối đemvề nhà cúng.

Sáng mùng Một Tết, các chức sắcChăm cùng toàn thể bà con xa gần đều tề tịu về ba nơi hành lễ, quần áo mới,chỉnh tề. Các thày cả và các bà bóng ngồi theo phẩm trật, thứ tự cao thấp trongcăn nhà dựng trước cửa đền hay cửa tháp. Ngày Tết, người Chăm theo đạo Hồithường đến nhà thờ đạo Hồi vào ngày đầu năm để nghe các chức sắc đọc kinh Koran,cầu nguyện đấng Allah. Sau đó, các tín hữu ra sông, suối để tắm tẩy uế những cáixui, xấu của năm cũ và rước cái mới, cái tốt lành của năm mới.

Ngày mùng Hai Tết là ngày dànhriêng cho các chức sắc ăn tết tại nhà. Qua ngày thứ ba trở đi, cho đến ngày thứ7 hay thứ 9 đến lượt mọi người tổ chức ăn tết, lần lượt từ nhà này sang nhàkhác. Tuy nhiên, mỗi gia đình chỉ lựa chọn một ngày duy nhất trong khoảng thờigian quy định.

Xông đất đem an lành

Ngày nay, đối với những người làmkinh doanh, việc chọn "ngày lành tháng tốt" để bắt đầu công việc, chọn người hợptuổi để khai trương, xông đất đầu năm không còn là chuyện quá hiếm. Giới doanhnhân tâm niệm ngày đầu "xuất quân" suôn sẻ sẽ đem lại một năm làm ăn may mắn.

Trên đây là một vài tục đón Tết,xông đất đầu năm của một số dân tộc. Dẫu có nhiều quan niệm khác nhau, nhưngxông đất vẫn là một nét đẹp văn hóa cần được gìn giữ. Trong mùi hương trầmthoang thoảng ấm cúng, người đến xông đất cùng gia chủ rót tách trà ngon, mờinhau chiếc bánh ngọt hay uống một ly rượu, rồi cùng cầu chúc những điều tốt đẹpcho nhau trong năm mới.

Theo Xông đất đầu năm



Gửi bài tâm sự

File đính kèm
Hình ảnh
Words
  • Bạn đọc gửi câu chuyện thật của bản thân hoặc người mình biết nếu được cho phép, không sáng tác hoặc lấy từ nguồn khác và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về bản quyền của mình.
  • Nội dung về các vấn đề gia đình: vợ chồng, con cái, mẹ chồng-nàng dâu... TTOL bảo mật thông tin, biên tập nội dung nếu cần.
  • Bạn được: độc giả hoặc chuyên gia lắng nghe, tư vấn, tháo gỡ.
  • Mục này không có nhuận bút.