Mùa đại hội các hội nghệthuật chuyên ngành đi qua đã để lại dư âm buồn. Mùa đại hội của 5 nămtrước cũng đọng lại những dư âm buồn nhưng không đến mức buồn thảm nhưbây giờ.

Ca nhạc dành cho tuổi teen đang chi phối đời sống âm nhạc hiện nay. Ảnh: THÙY TRANG

Nhìn lại, 5 năm qua, hoạtđộng nghệ thuật của các lĩnh vực, đặc biệt là các lĩnh vực mũi nhọn- tácđộng trực tiếp và có vai trò chi phối lớn đến đời sống tinh thần xã hội,như ca nhạc, điện ảnh, sân khấu... lại không có gì đáng để tôn vinh. Tấtcả chỉ góp phần tạo nên một bức tranh nghệ thuật Việt rối ren và xámxịt.

Chưa thấy điểm dừng

Ngoài hai lĩnh vực lâunay vẫn lặng lẽ là mỹ thuật và nhiếp ảnh, những lĩnh vực như ca nhạc,sân khấu, điện ảnh đang sôi động và phát triển từng ngày trên thế giớilại tụt dốc không phanh ở Việt Nam.

Đầu tiên là lĩnh vực canhạc, đặc biệt là ca nhạc đại chúng. Chỉ cách đây 15 năm, người ta đãchứng kiến sự lớn mạnh của nhạc Việt như thế nào. Những ca khúc mới mẻvề hình thức, đẹp về giai điệu và trau chuốt về ca từ cứ lần lượt ra đờilàm say đắm lòng người yêu nhạc thuộc mọi đối tượng.

Dòng nhạc này đã nhanhchóng đẩy lùi những sáng tác của người Việt ở ngoài nước đang tràn vàoViệt Namqua băng đĩa nhập lậu, gọi là “nhạc hải ngoại”, tạo nên diện mạo mới:tươi trẻ, đầy sức sống và sức quyến rũ cho đời sống âm nhạc VN. Chưa đầymười năm sau đó, những gì được coi là điểm son của đời sống nhạc Việthiện đại chỉ còn trong hoài niệm của người yêu nhạc.

Đời sống âm nhạc, đặcbiệt là âm nhạc đại chúng, tụt dốc và xuống cấp đến mức chưa thấy điểmdừng. Giá trị âm nhạc bị đảo lộn. Những ca khúc lai căng về hình thứcgiai điệu, ca từ nhố nhăng, thô thiển ào ạt ra đời, chiếm lĩnh thịtrường ca nhạc, chi phối đời sống âm nhạc, tạo ra tình trạng mất cân đốinghiêm trọng cả trong sáng tác, biểu diễn và người thưởng thức.

Chưa rời được chân núi

So với ca nhạc, điện ảnhcũng chẳng sáng sủa gì hơn, kể từ sau Đời cát giành huy chươngvàng Liên hoan Phim châu Á- Thái Bình Dương, phim Việt Nam có tác phẩmnào để đáng tự hào? Điện ảnh Việt Nam được ví như “ông già leo núi”, leomãi mà vẫn chưa rời khỏi chân núi.

Thi thoảng cũng có mộtvài cá nhân bứt phá bằng cách này hay cách khác để tạo cho mình một haitác phẩm đủ để đưa đi thi thố ở các liên hoan phim quốc tế chứ chưa thểđánh động được công chúng yêu điện ảnh trong nước. Đội ngũ làm điện ảnhchuyển qua làm phim truyền hình là chính nhưng ở phim truyền hình cũngchưa có tác phẩm nào thật sự gây dấu ấn, chủ yếu tham gia sản xuất “hàngchợ” để giúp họ kiếm sống.

Sân khấu kịch những năm qua có phần sôi động, thi thoảng có được một vàitác phẩm có chất lượng nhưng chưa thể gọi là tác phẩm nghệ thuật đỉnhcao. Các đơn vị kịch Nhà nước chủ yếu làm cho có sản phẩm để báo cáo, đểtham gia hội diễn. Các đơn vị sân khấu tư nhân phải sống bằng tiền muavé của khán giả nên cũng chỉ làm sao đáp ứng được nhu cầu thị hiếu củakhán giả để sàn diễn sáng đèn mỗi đêm.

Nhức nhối nhất có lẽ làlĩnh vực văn chương. Hãy thử tìm trên thị trường sách văn học trong nướccó một cuốn sách văn học Việt nào nổi đình đám mà không dính đến nộidung sex hoặc có nội dung sai phạm, bị cơ quan quản lý ra quyết định thuhồi?

Nếu nửa đầu thời kỳ đấtnước đổi mới, văn học Việt có được nhiều tiểu thuyết văn học lay độnglòng người thì dạo sau này, người đọc không bói đâu ra những tác phẩmvăn học thật sự có giá trị. 

Chuyện nghệ thuật lúcthịnh lúc suy là lẽ thường nhưng tất cả các lĩnh vực cùng suy là bấtthường. thực trạng này nói lên điều gì.

Trách nhiệm nghệ sĩvới xã hội?

Những sự yếu kém này cũngđã được các hội nhìn nhận nghiêm túc trong các bản tổng kết 5 năm hoạtđộng của mình nhưng chưa thật sự mổ xẻ đến nơi đến chốn để có những giảipháp vực dậy căn cơ.

Sự xuống cấp của đời sốngâm nhạc hôm nay không thể không nói đến nguyên nhân chủ quan của chínhcác nghệ sĩ, những chủ thể làm nên diện mạo một đời sống âm nhạc. Nóinhư nhạc sĩ Trần Tiến, công chúng không có lỗi.

Chính chúng ta đã tạo rahọ. Thật vậy, khi những nhạc sĩ có tâm, có tài thờ ơ với công việc sángtác của mình, đời sống âm nhạc không có những tác phẩm âm nhạc có giátrị, đáp ứng được nhu cầu luôn mới và hay của công chúng thì một bộ phậncông chúng không nhỏ tìm đến những tác phẩm âm nhạc khác lạ như một cáchđể thỏa mãn nhu cầu nghe của mình.

Điều đáng nói là không ítnhạc sĩ tham gia sáng tác cho thị trường âm nhạc hiện nay vì muốn cónhiều tiền và nhanh chóng nổi tiếng đã góp phần tạo ra phong trào sángtác chiều theo thị hiếu tầm thường của một bộ phận công chúng trẻ khôngnhỏ.

Nhạc teen với nhiều cakhúc giai điệu lai căng, ca từ nhảm nhí nổi lên chiếm lĩnh thị trường âmnhạc và chi phối mạnh mẽ đến đời sống âm nhạc trong sự tiếp sức của cácphương tiện truyền thông, trong các chương trình ca nhạc trên sóng phátthanh, truyền hình, trên các website âm nhạc... có các nhà quảng cáo tàitrợ. Những nhạc sĩ tâm huyết với âm nhạc đành bất lực ngồi nhìn hoặc sớmbuông tay, bỏ cuộc mặc cho đời sống âm nhạc ra sao thì ra.

Những người hoạt độngđiện ảnh cũng đã nhìn ra một sự thật yếu kém của điện ảnh Việt là đanghổng một đội ngũ biết làm phim để tìm giải pháp cho việc phát triển độingũ.

Những người làm sân khấucũng đã ngồi lại sau 5 năm hoạt động và cơn khát tác phẩm sân khấu đỉnhcao vẫn đốt cháy những nghệ sĩ tâm huyết với nghề. Nghiệt nỗi, tác phẩmsân khấu cũng như điện ảnh không làm nên bởi cá nhân nên dù có tâm huyếtđến đâu họ cũng không thể vẫy vùng trên những sàn diễn còn nặng nỗi locơm áo gạo tiền.

Hơn 900 hội viên Hội Nhàvăn Việt Nam đã có một cuộc hội ngộ sau 5 năm trong một đại hội toàn thểđể bàn chuyện nghề nghiệp nhưng chẳng mấy người chịu bàn chuyện vănchương đang xuống dốc, bàn đến trách nhiệm của nhà văn đối với đời sốngxã hội mà chỉ chú tâm bàn chuyện nhân sự vào ban chấp hành.

Những nhà văn tâm huyếtvới nghề muốn nói lên tiếng lòng mình lại trở nên lạc lõng. Nhiều câuhỏi đã đặt ra trong dư luận: Nhà văn đứng ở đâu trong cuộc sống xã hộihôm nay. Có phải nhà văn vô cảm trước những vấn đề nóng bỏng, bức xúccủa đời sống xã hội?