Bất thường ở một cuộc thi hành án tử hình

Dù thời điểm làm vụ án VũXuân Trường cách đây khá xa, dù ở cương vị Giám đốc Công an TP Hà Nội bâygiờ, hàng ngày Thiếu tướng Nguyễn Đức Nhanh phải xử lý bộn bề thông tin,nhưng vụ án  Vũ Xuân Trường, trong ông vẫn là một trong những ký ức khóquên. 

Đó là buổi sáng mùa hè, cuốitháng 6 -1996, nóng hầm hập từ khi mặt trời còn chưa lên. Lúc đó, đeo hàmTrung tá, đang là trưởng phòng cảnh sát điều tra của Công an TP Hà Nội, làthành viên của hội đồng thì hành án tử hình xiếng phênh, ông có mặt tại trạigiam Hà Nội từ lúc mờ sáng.

Ngỡ như tất cả các cuộc thihành án tử hình khác, sẽ kết thúc vào lúc mặt trời mọc, nhưng không, đã cóđiều bất thường xảy ra. Và ông, như một định mệnh phải gắn với vụ án này,ông đã là người đầu tiên lấy khẩu cung Xiêng Phênh ngay trong trại giam HàNội, vào cái giờ phút đặc biệt khi bản án tử hình được hoãn thi hành và cũnglà người đeo đuổi quá trình điều tra cho đến giờ phút cuối cùng…

Xiêng Phênh – kẻ tử tộihay cười 

Xiêng Phênh bây giờ vẫn đangcải tạo ở Trại giam Thanh Xuân, một trại giam nằm cách Hà Nội chừng 20 câysố, nơi có rất đông các phạm nhân là người nước ngoài. Sinh năm 1959, nămnay 51 tuổi, Xiêng Phênh đã ở tù tại Việt Nam15 năm. Thượng tá Nguyễn TrầnGiang, người tham gia chuyên án Vũ Xuân Trường ngày xưa, người đã từng hỏicung Xiêng Phênh nhiều lần cách đây 14 năm, bây giờ thi thoảng vẫn gặp lạiXiêng Phênh ở trại giam Thanh Xuân mỗi khi Thượng tá Giang tới đây công tác.

Xiêng Phênh (bên trái), con gái Xiêng Phênh tại trại giam Phônthăn (tháng 3 - 2009) (phải)

Kỳ lạ là ngần ấy năm trôiqua, Xiêng Phênh vẫn còn nhớ tới nhiều cán bộ điều tra trong vụ án Vũ XuânTrường, chứ không chỉ riêng Thượng tá Giang. Gặp Thượng tá Giang, không cầnnhắc tên, Xiêng Phênh vẫn gọi đúng và lúc nào cũng luôn miệng cảm ơn, cảm ơncán bộ. 

Xiêng Phênh vẫn không khácxưa là mấy, chỉ có điều là gầy hơn nhưng nhanh nhẹn hơn chứ không béo tròn,chậm chạp như hồi xưa. Trình độ tiếng Việt của Xiêng Phênh, hồi xưa chỉ nghetốt còn nói thì vẫn lơ lớ nhưng bây giờ thì đã đạt tới trình độ cao. Bây giờnếu không nhìn mặt Xiêng Phênh mà chỉ nghe anh ta nói, không ai có thể biếtđó là giọng của một người Lào chính gốc nói tiếng Việt. 

Xiêng Phênh vẫn hay cười, ynhư ngày xưa. Anh ta có nụ cười đặc trưng mà bất kỳ ai khi tiếp xúc cũngphải nhớ. Nụ cười thật lành hiền, vô tư, đôi lúc thật thà đến ngây thơ. Cònnhớ, khi xét xử vụ án Vũ Xuân Trường, Xiêng Phênh bị dẫn giải tới với vaitrò là nhân chứng. Lúc ấy, Xiêng Phênh vẫn mang án tử hình chứ chưa được ângiảm xuống chung thân. Thế mà, cứ bước xuống khỏi xe tù là y rằng anh ta…cười, lành hiền, thơ ngây như một đứa trẻ. Thậm chí, Xiêng Phênh còn vô tưđến độ, tranh thủ trong lúc chờ đến lượt thẩm vấn tại Tòa, anh ta nằm duỗidài trên ghế băng trong phòng chờ của các bị cáo ở ngay kề bên phòng xử, vôtư đánh một giấc ngon lành, ngáy vang như sấm. Kể ra như thế có vẻ khó tinnhưng xin thưa đó hoàn toàn là sự thật. Nhà báo Nguyễn Như Phong của An ninhthế giới đã chụp được tấm ảnh này, bây giờ vẫn còn lưu giữ.

Thì Xiêng Phênh là vậy. Vô tưtrong cả những tình huống tưởng như cam ga nhất. Nhưng mà, dù vô tư thế thìXiêng Phênh vẫn còn nhớ rất nhiều về vụ án Vũ Xuân Trường. Không thể vàkhông bao giờ quên được. Anh ta nhớ rõ buổi sáng ngày 18 – 1- 1995 anh ta đãbị bắt ra sao, bị tuyên án tử hình như thế nào. Nhưng nhớ nhất có lẽ là buổisáng thi hành án khi mà chỉ còn ít phúc nữa thôi là cuộc thi hành án sẽ bắtđầu, súng sẽ nổ, Xiêng Phênh đã hoảng sợ ra sao. Và cũng chính vào thời khắckinh hoàng đó,  Xiêng Phênh đã quyết định phơi bày toàn bộ sự thật về VũXuân Trường. Sự thật ấy, đã cứu mạng sống cho Xiêng Phênh. Những lời khai cógiá trị của anh ta đã là lý do khiến bản án tử hình được an giảm xuống chungthân. Ký ức, khi được gợi lại bắt đầu được tái hiện qua những lời kể. Khôngcòn thấy nụ cười vô tư của Xiêng Phênh ở đâu nữa, trong những ký ức này bởinó quá căng thẳng và nhiều kịch tính… 

Chuyên án 195 T và bí ẩntrong chiếc ô tô 0054 

Sáng sớm ngày 18 – 1 – 1995,trên đường Giảng Võ – Hà Nội, một chiếc xe Toyota biển kiểm soát của Lào0054 đang chạy vun vút trên đường thì bất ngờ bị Cảnh sát Giao thông (CSGT)chặn lại bởi lỗi đi vào đường cấm ô tô. Hai người đàn ông trên xe, một ngườicao to chừng ngoài 30 tuổi và một trẻ hơn, chỉ ngoài 20 tuổi, bước xuống xe,mặt mũi bỗng trở lên nhợt nhạt. Lập cập, loay hoay một hồi họ mới lấy đượcgiấy tờ xe ra khỏi ví để CSGT kiểm tra. Cả hai đều là người Lào nhưng khảnăng nghe, nói tiếng Việt khá tốt. 

Chiếc xe vi phạm cùng haingười Lào sau đó đã được đưa về một bãi xe của CSGT ở khu vực Thanh Xuân đểkiểm tra. Trên đường đi, hai người Lào trở nên hoảng hốt thật sự. Cuối mùađông, Hà Nội rét căm căm mà họ, mồ hôi vẫn túa ra, đầm đìa trên khuôn mặttái nhợt. 

Thì ra, trên xe có ma túy.21,5 cặp heroin (trọng lượng 15,05kg) dù được giấu khá kỹ càng tại bầu lọcgió, hai cánh cửa xe và phía sau đệm ghế ngồi nhưng đã bị cảnh sát pháthiện. Lai lịch của hai người đàn ông này cũng đã được làm rõ. Người đàn ôngcao to, khuôn mặt đầy đặn là Xiêng Phênh, sinh năm 1959, trú tại bản XốpNạo, Mường Này, tỉnh Phong Sa Lỳ. Còn người kia là Xiêng Nhông, sinh năm1973, cùng trú tại đây và là em họ vợ của Xiêng Phênh.

Chiếc xe ô tô 0054 là xe củaXiêng Phênh. Cả hai sau đó đều đã bị bắt giữ vì hành vi tàng trữ, vậnchuyển, buôn bán trái phép ma túy mà không hề biết rằng đây là mẻ lưới duynhất và cũng là cuối cùng của một chuyên án mang bí số 195T do một số đơn vịnghiệp vụ của Tổng cục cảnh sát tiến hành. Chuyên án này từ nguồn tin của VũXuân Trường (lúc đó đang là Đại  úy, công tác tại Cục Cảnh sát hình sự cũ)cung cấp cho Vũ Hữu Chỉnh (lúc đó là Thiếu tá, Phó phòng 8 Cục cảnh sát kinhtế cũ) về một nhóm đối tượng người Lào đưa hêrôin vào thị trường Hà Nội tiêuthụ để Chỉnh lập án. Án lập ngày 9 – 1 – 1995 (có lẽ vì thế mà mang bí danh195T chăng) thì sáng sớm ngày 18 – 1 bắt được Xiêng Phênh, Xiêng Nhông vớichiếc xe 0054 có 21,5 cặp hêrôin như đã kể trên. 

Nhưng sau 7 tháng điều tra,chuyên án này chỉ còn lại duy nhất một bị can là Xiêng Phênh. Trong nhiềulời khai của Xiêng Phênh sau đó, trong quá trình giam giữ tại trại giam T16Bộ Công an, đều thể hiện rằng, số hêrôin trên xe là của một mình XiêngPhênh. Xiêng Nhông chỉ là người lái xe, được Xiêng Phênh thuê từ Lào sang HàNội với tiền công theo thỏa thuận là 700 kíp Lào. Vì vậy, ngày 15 – 7 –1995, Xiêng Nhông đã được Viện kiểm soát trả tự do vì không đủ căn cứ kếttội. Nhưng, một tháng rưỡi sau đó, ngày 31 – 8 – 1995 Xiêng Nhông lại bị bắtgiữ tại Cửa khẩu PaThơm (Lai Châu) cũng vì tội buôn bán hêrôin và bị Tòa ánnhân dân (TAND) tỉnh Lai Châu tuyên án tử hình. Còn Xiêng Phênh sau đó đã bịđưa ra xét xử tại Hà Nội và cùng chung số phận với người bà con Xiêng Nhông,ở cả phiên tòa sơ thẩm lẫn phúc thẩm cùng đều bị tuyên án tử hình.

Bản án đã có hiệu lực pháp luật. Đơn tha tộichết của Xiêng Phênh cũng đã bị Chủ tịch nướcbác. Vì vậy, theo đúng các quy định của phápluật, ngày 15 – 4 – 1995 Chánh án TAND TP Hà Nộiđã có quyết định thi hành bán án tử hình đối vớiXiêng Phênh. Hội đồng thi hành án tử hình quyếtđịnh bản án sẽ được thi hành vào sáng ngày 21 –6 – 1996. Và, đúng 5h sáng ngày 21 – 6 – 1996,Xiêng Phênh đã được lực lượng dẫn giải đưa từnơi giam giữ là trại giam T16 Bộ Công an về Trạigiam Hà Nội để thi hành bản án tử hình đối với ytại Trường bắn Cầu Ngà. 

Cũng giống như tất thảy cáctử tù khác, dù là người nước ngoài, bản án tử hình đối với Xiêng Phênh đượcthi hành theo đúng thủ tục chung đã được pháp luật Việt Nam quy định. Trướcgiờ thi hành án, Xiêng Phênh cũng được thay quần áo mới, được viết thư chogia đình, được ăn một bữa ăn thịnh soạn cuối cùng do Trại giam chuẩn bị. Mọithủ tục diễn ra suôn sẻ và không giống với đa số các tử tù khác, Xiêng Phênhgiường như thoát khỏi thực tại để hoàn toàn giữ được thái độ bình thản trongsuốt những giây phút được coi là kinh hoàng nhất khi mà cái chết đang đếnrất gần này…