Phục hồi gan bệnh bằng ăn uống

Gan được ví như một nhà máychế biến các thực phẩm mà chúng ta ăn vào để biến đổi thành các chất dinh dưỡngcần thiết cho cơ thể. , nhất là viêm gan, có thể ảnh hưởng đến ănuống. Ngược lại dinh dưỡng sai lầm cũng có thể làm cho bệnh gan bị nặng thêm. Dođó, ăn uống đúng cách khi bị bệnh cũng được xem như một biện pháp điều trị khôngdùng thuốc.

Dinh dưỡng hợp lý khi bị viêm ganlà thực hiện một chế độ ăn uống cân đối giữa các thành phần chất đường, chấtbéo, chất đạm và các vitamin, khoáng chất. Ngoài ra, cũng cần kết hợp các biệnpháp nghỉ ngơi, điều tiết làm việc, sinh hoạt thể lực sao cho phù hợp để tăngcường sức lực, chống chọi với bệnh tật và làm cho bệnh mau hồi phục.

Đối với người bệnh viêm gancấp

Trong viêm gan cấp, tế bào gan bịphá huỷ cấp tính. Các hoạt động bình thường của gan có thể bị xáo trộn, thườngbiểu hiện bằng các triệu chứng như mệt mỏi và rối loạn tiêu hoá: chán ăn, ănkhông tiêu, sình bụng, tiêu chảy, nhất là hay bị nôn ói. Khi đó, chúng ta cần ápdụng một chế độ nghỉ ngơi và ăn uống hợp lý. Không nhất thiết phải kiêng ăn quámức mà ngược lại cần ăn đầy đủ dinh dưỡng và năng lượng. Nên chọn các thức ăn dễtiêu hoá như các chất bột – đường dễ hấp thu (gạo, ngũ cốc, đường, mật ong vàhoa quả ngọt). Bệnh nhân thường được khuyên ăn nhiều trái cây ngọt như chuốinhưng không có nghĩa là “ăn chuối để chữa bệnh viêm gan” như một số người đã lầmtưởng. Riêng các chất đạm, nên chọn các loại có giá trị dinh dưỡng cao nhưng ítchất béo như lòng trắng trứng (không ăn lòng đỏ trứng), các loại thịt cá nạc,sữa không béo, đậu hũ. Lượng đạm cần cung cấp đầy đủ như một người bình thường(tức là 50 – 70g mỗi ngày).

Nếu bị viêm gan quá nặng, bắt đầucó các triệu chứng vật vã, lơ mơ báo hiệu tình trạng sắp bị hôn mê thì phải giảmlượng đạm chỉ còn dưới 40g mỗi ngày, bởi các chất như amôniắc (NH3) sinh ra từchất đạm không được gan đào thải, sẽ tích tụ trong máu gây ảnh hưởng đến hoạtđộng của não. Đối với chất béo, nên giảm bớt chứ không cữ ăn hoàn toàn. Không ăncác thức ăn có nhiều cholesterol như óc, tim, gan, lòng heo, lòng đỏ trứng vì sựbài tiết mật có thể bị giảm hoặc bế tắc, dẫn đến không tiêu hoá hết các chấtbéo. Chất béo chỉ sử dụng khoảng 10% tổng năng lượng (15g mỗi ngày). Đặc biệt,ăn nhiều rau quả tươi sẽ cung cấp chất khoáng và các vitamin rất cần thiết đểgan hoạt động bình thường trở lại.

Một vấn đề hết sức quan trọng bắt buộc phải tuânthủ, đó là ngưng hẳn rượu bia và các thức uốngcó cồn cho đến khi gan hồi phục hoàn toàn. Thậntrọng khi sử dụng các loại thuốc vì một số thuốccó thể gây độc cho gan như thuốc an thần, cácthuốc giảm đau – chống viêm, ngay cảparacetamol. Khi cần sử dụng bất kỳ một loạithuốc nào nên hỏi ý kiến của thầy thuốc chứkhông được tự ý uống. Nếu bệnh nhân bị nôn óiliên tục hoặc tiêu chảy nhiều, cần được nhậpviện để truyền dịch và nuôi ăn bằng đường truyềntĩnh mạch. Còn như chỉ buồn nôn nhẹ thì có thểđiều trị ở nhà bằng cách dùng một số thuốc chốngnôn thông thường. Nên chia thành các bữa ăn nhỏtrong ngày, ăn từng ít một, đừng ăn một lần quáno. Bệnh nhân viêm gan thường hay bị chán ăn vànôn ói vào buổi chiều cho nên có thể cho ănnhiều hơn vào buổi sáng, còn chiều tối ăn nhẹhoặc uống sữa để tránh đầy bụng và nôn sau khiăn. Nên nghỉ ngơi, tránh làm việc nặng nhọc. Khigan hồi phục hoàn toàn, có thể ăn uống trở lạinhư bình thường.

Khi bệnh trở nên viêm gan mạn

Khi gan bị viêm mạn tính, đa sốcác bệnh nhân không có triệu chứng gì đặc biệt, họ vẫn cảm thấy bình thường mặcdù gan có thể đã bị hư hoại ngày một nặng hơn. Một số bệnh nhân có cảm giác mệtmỏi và ăn uống kém đi. Chế độ ăn vẫn phải cân đối giữa các chất đường, đạm, béovà cung cấp đầy đủ năng lượng. Việc ăn uống đủ chất và năng lượng sẽ giúp bệnhnhân cảm thấy khoẻ hơn, cơ thể có đủ sức chống chọi với tình trạng nhiễm trùngcũng như các tác dụng phụ do điều trị gây ra. Khi vẫn còn cảm giác ăn uống vàtiêu hoá bình thường, nhất là chưa bị sưng phù, bệnh nhân không cần thiết phảikiêng ăn quá mức.

Chính vì ăn kiêng quá mức, nhấtlà thức ăn quá nhạt nhẽo sẽ làm bệnh nhân cảm thấy chán ăn. Ăn uống kém càng làmcho người bệnh mệt mỏi, thiếu sức hoạt động và bệnh gan bị nặng hơn. Tuy nhiên,bệnh nhân cần hạn chế bớt các thức ăn quá nhiều gia vị và dầu mỡ sẽ gây khótiêu. Nên chọn các loại đạm có giá trị dinh dưỡng cao mà dễ tiêu hoá như đậunành, đậu hũ... Ở bệnh nhân viêm gan mạn tính, chất glycogen (một loại đường dựtrữ ở gan) sẽ bị giảm, cho nên cần cung cấp đều đặn chất bột – đường như bánh,trái cây ngọt; nếu không, bệnh nhân dễ bị những cơn mệt lả, vã mồ hôi do giảmlượng đường trong máu.

Dù bị mạn tính do bất kỳnguyên nhân nào, bệnh nhân cũng không nên uống rượu bia nhiều vì sẽ làm cho tìnhtrạng viêm gan bị nặng hơn. Bệnh nhân có thể uống mỗi ngày một viên thuốc bổ đểcung cấp thêm các vitamin và khoáng chất cần thiết cho hoạt động bình thường củagan. Nếu viêm gan mạn do nghiện rượu, cần phải bổ sung thêm các vitamin nhóm Bvà axit folic. Sinh hoạt bình thường. Tập thể dục, chơi thể thao vừa sức. Tránhcác công việc quá nặng nhọc.

Trường hợp vàng da tắc mật

Khi bị vàng da do tắc mật lâungày, bệnh nhân viêm gan thường bị tiêu chảy và phân sẽ có váng mỡ do mật khôngđược bài tiết xuống ruột đầy đủ để tiêu hoá chất béo. Ngoài ra, bệnh nhân còn bịthiếu các vitamin tan trong mỡ như vitamin A (khi thiếu sẽ bị quáng gà và khômắt), vitamin D (khi thiếu sẽ gây còi xương ở trẻ và loãng xương ở người lớn),vitamin K (khi thiếu sẽ dễ bị chảy máu), vitamin E (cần cho sự chống lão hoá vàcấu tạo của các tế bào). Khi bị tắc mật, phải hạn chế các chất mỡ động vật. Dầuđậu nành có thể dễ tiêu hoá hơn nhưng nó không cung cấp đủ các chất béo cầnthiết. Mỗi tháng, bệnh nhân cần được tiêm bắp vitamin K1, bổ sung thêm vitaminA, vitamin D. Nếu bị ngứa khắp người, có thể dùng thuốc cholestyramine để ngănsự hấp thu muối mật sẽ làm giảm bớt ngứa.

TheoTS.BS Bùi Hữu Hoàng