Xử trí khi gặp người bị ngất

Thế nào là ngất?

Ngất là tình trạng mất ý thức và trương lực cơ thể xảy ra trong thời gian ngắn do giảm lượng máu lên não. Ngất có thể đi kèm với tụt huyết áp, giảm nhịp tim, hay có sự thay đổi về phân phối lượng máu trong cơ thể. Ngất có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng theo các thống kê, người càng lớn tuổi hiện tượng ngất càng dễ xảy ra hơn.

Tỉ lệ ngất giữa nam giới và nữ giới cũng có sự khác nhau, nữ giới thường ngất nhiều hơn nam giới vì thần kinh tự chủ yếu.

BS Lương Cao Sơn, chuyên khoa tim mạch BV ĐH Y Dược cho biết, theo nghiên cứu có khoảng 35% trường hợp bị ngất tái phát trong vòng 3 năm theo dõi. Ở trẻ em và thanh thiếu niên thì ngất thường lành tính. Bệnh nhân ngất do tim tử vong trong vòng 5 năm là 50%, và tử vong không do tim là 30% (ngoại trừ trẻ em và thanh thiếu niên). Những con số trên cho thấy ngất là một căn bệnh ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của chúng ta.

Trước khi xảy ra một cơn ngất, cơ thể sẽ có những dấu hiệu như tối sầm mặt, nhẹ hẫng đầu, chóng mặt, ngủ gà, thờ thẫn, lảo đảo, cảm giác không vững khi đứng, ngất. Tình trạng ngất thường gặp nhất là sau bữa ăn hoặc sau khi gắng sức quá mức. Ngất có thể xảy ra đột ngột nhưng cũng có thể được báo trước bằng một số triệu chứng như nhẹ đầu, buồn nôn và đánh trống ngực. Những triệu chứng này có thể giúp một số bệnh nhân biết trước tình trạng cơ thể của bản thân mà phòng ngừa.

Nguyên nhân gây ngất

Ngất do nguyên nhân thần kinh tim: xảy ra khi huyết áp tụt đột ngột. Khi bạn đứng, do ảnh hưởng của trọng lực làm máu tụ lại ở phần dưới cơ thể, phía dưới cơ hoành. Khi đó tim và hệ thần kinh tự chủ sẽ đáp ứng lại với tình trạng này để duy trì cho huyết áp không thay đổi.

Ngất trong một số hoàn cảnh đặc biệt: gây ra các kích thích thần kinh bất thường như: mất nước, xúc động quá mức, lo lắng, sợ hãi, đau đớn, đói, sử dụng rượu hoặc thuốc; tình trạng hít vào quá nhiều oxy và thải ra quá nhiều CO2 (tăng không khí) trong cơn lo âu hoặc hoảng loạn; ho mạnh, xoay cổ hay mặc áo quá chật do hội chứng nhạy cảm xoang cảnh…

Ngất do tim: là tình trạng mất ý thức do các bệnh lý ở tim hoặc mạch máu làm ảnh hưởng đến dòng máu lên não; bao gồm các rối loạn nhịp tim (nhịp đập quá nhanh hay quá chậm), tắc nghẽn dòng máu trong tim hoặc trong lòng mạch (hẹp van tim, bệnh cơ tim phì đại, u nhầy, cục máu đông…).

Ngất do thần kinh: đột quị, cơn thoáng thiếu máu não hoặc một số các nguyên nhân hiếm gặp như đau nửa đầu (migrain) hoặc não úng thủy. Ngoài ra, có khoảng 1/3 trường hợp ngất không tìm được nguyên nhân.

Chẩn đoán và xử trí ngất

Để hạn chế tình trạng ngất, BS Sơn khuyên bệnh nhân cũng có thể hỗ trợ bằng cách mang vớ trợ tĩnh mạch, xem lại các thuốc đang dùng (chỉnh liều hoặc ngưng sử dụng nếu cần thiết).

Khi gặp một trường hợp ngất, chúng ta phải biết xử trí ban đầu kịp thời như:

- Đỡ bệnh nhân trước khi bị té ngã.

- Đặt bệnh nhân ở tư thế đầu thấp hơn chân để làm tăng lượng máu lên não. Nếu bệnh nhân không thể nằm, ta có thể đặt bệnh nhân ngồi xuống và đưa người ra trước, để đầu ở giữa hai đầu gối.

- Nới lỏng quần áo trên cơ thể bệnh nhân và đưa bệnh nhân đến nơi thoáng, nhiều oxy.

- Lưu ý: không nên vỗ hay lắc bệnh nhân, không cho ăn hoặc uống bất cứ thứ gì kể cả nước để tránh trường hợp bệnh nhân ngạt thở.

- Tình trạng bệnh nhân không hồi tỉnh hoặc ngất xỉu trở lại nên đưa bệnh nhân đến trạm y tế gần nhất.

Theo Nhật Thương