Nỗi đau Minamata

Ngày 1.5 vừa qua, Thủ tướng NhậtBản Yukio Hatoyama đã đến dự lễ tưởng niệm thường niên những nạn nhân tử vong domắc bệnh Minamata vì nhiễm thủy ngân ở tỉnh Kumamoto, nằm trên đảo Kyushu, phíanam nước này. Căn bệnh khủng khiếp đã gây ra nỗi kinh hoàng cho cả nước trongcác thập niên 1960 và 1970 của thế kỷ trước vì nguyên nhân và sức hủy diệt củanó. Trước khoảng 1.000 người, ông Hatoyama nói: “Là người đại diện cho chínhphủ, tôi xin nhận trách nhiệm vì không có khả năng ngăn chặn sự lây lan của cănbệnh và tôi gửi lời xin lỗi chân thành đến các bệnh nhân”. Ông Hatoyama là Thủtướng Nhật Bản đầu tiên tham dự lễ tưởng niệm này kể từ năm 1992.

Căn bệnh tàn khốc

Minamata là tên một thành phốxinh đẹp thuộc tỉnh Kumamoto, nhưng nó cũng là tên một căn bệnh xuất phát từthành phố này. Đây là một bệnh do nhiễm độc hợp chất metyl thủy ngân gây hủyhoại hệ thống thần kinh, chủ yếu là thần kinh trung ương. Hợp chất thủy ngân nàydo nhà máy của Công ty hóa chất Chisso thải vào vịnh Minamata từ khi bắt đầu sảnxuất chất acetaldehyde vào năm 1932.

Một bệnh nhân Minamata tại Nhật Bản

Ngày 21.4.1956, một bé gái 5 tuổi được đưa vàobệnh viện địa phương với những triệu chứng kỳlạ: khó đi, khó nói và co giật. Hai ngày sau, emcủa cô bé này cũng bị các triệu chứng tương tự.Đến ngày 1.5.1956, giám đốc bệnh viện báo cáovới giới chức y tế địa phương rằng đã phát hiệnmột căn bệnh chưa từng được biết đến.

Ngay sau khi trường hợp đầu tiênđược báo cáo, chính quyền thành phố lập tức thành lập một ủy ban điều tra cănbệnh lạ này. Đến tháng 11.1956, Đại học Kumamoto báo cáo rằng căn bệnh này làmột loại nhiễm độc kim loại nặng được truyền qua các loại hải sản như cá và sò.Lúc đó, dù bị tình nghi liên quan đến vụ này, Công ty Chisso vẫn phủ nhận mọitrách nhiệm và tiếp tục xả chất thải ra vịnh. Trong năm 1965, nhiều ca bệnhMinamata được phát hiện tại tỉnh Niigata trên đảo Honshu, cách Kumamoto khoảng1.000 km.

Đến năm 1968, các chuyên gia mớixác định được bệnh Minamata do metyl thủy ngân gây ra. Hợp chất độc hại này doCông ty Chisso ở Minamata và Công ty Showa Denko ở thượng nguồn sông Agano thuộctỉnh Niigata tạo ra trong quá trình sản xuất acetaldehyde. Nhà máy của hai côngty này đã xả chất thải không qua xử lý ra sông. Thông qua chuỗi thức ăn, độcchất được tích tụ trong cá và sò và truyền sang cư dân địa phương. Năm 1970,bệnh Minamata cũng bùng phát tại tỉnh Ontario của Canada do nhiều công ty lénlút xả chất thải không xử lý vào nguồn nước.

Bệnh Minamata để lại nhiều hậuquả kinh hoàng tùy theo mức độ nhiễm độc. Những người bệnh nặng thường rú lên vìđau đớn, thường xuyên co giật và bị liệt. Một số bệnh nhân bị mù, điếc hoặc mấttrí và nhiều người bị nhẹ hơn thì tay chân run, mất cảm giác, mất thăng bằng.Phụ nữ nhiễm metyl thủy ngân có nguy cơ sinh con bị bại não, điếc, mù và chậmphát triển trí não.

Gian nan đòi bồi thường

Sau khi chính quyền đưa ra kếtluận về nguyên nhân căn bệnh, Chisso lập tức ngừng sản xuất acetaldehyde, cònCông ty Showa Denko đã đóng cửa nhà máy tại Niigata. Theo Bộ Môi trường NhậtBản, từ năm 1974 đến 1990, tỉnh Kumamoto đã thực hiện dự án nạo vét và lấp đấtđể tẩy hết hàm lượng metyl thủy ngân tại vịnh Minamata. Chi phí cho dự án này là48 tỉ yen (khoảng 10.000 tỉ đồng theo tỷ giá hiện nay), trong đó Chisso phảigánh chịu 30,5 tỉ yen. Trong năm 1976, chính quyền Niigata cũng tiến hành nạovét đáy sông Ango quanh khu vực nhà máy của Công ty Showa Denko.

Từ năm 1956 đến tháng 3.2001, chỉcó khoảng 3.000 người được chính thức công nhận là nạn nhân của vụ ô nhiễm này,trong đó 1.780 người đã chết, trong khi có tới hàng chục ngàn bệnh nhân, theoViện quốc gia về bệnh Minamata. Lý do là để được công nhận là bệnh nhânMinamata, người bệnh phải liệt kê đủ các triệu chứng theo quy định.

Tuy nhiên, các nạn nhân vẫn luônđấu tranh đến hơi thở cuối cùng để được bồi thường. Ngày 29.3.2010, hơn 2.000bệnh nhân Minamata chưa được công nhận đã đồng ý để Công ty Chisso bồi thườngcho họ. Tờ Asahi Shimbun dẫn thỏa thuận này cho hay công ty sẽ bồi thường chomỗi nạn nhân 2,1 triệu yen cộng thêm 2,95 tỉ yen cho cả nhóm.

Tháng 4 năm nay, Chính phủ NhậtBản thông qua một gói hỗ trợ mới cho các bệnh nhân Minamata.  Mỗi người sẽnhận được 2,1 triệu yên và được trợ cấp y tế hằng tháng. Bộ Môi trường ước tínhsố người được nhận tiền từ gói hỗ trợ này là hơn 30.000 người, không bao gồmnhóm người vừa đạt được thỏa thuận bồi thường với Chisso hồi tháng 3. Gói hỗ trợmới này được dựa trên một luật đặc biệt được ban hành vào tháng 7.2009 cho phépmở rộng danh sách bệnh nhân Minamata được hỗ trợ tài chính. Trước đó, chính phủhồi năm 1995 đã phê duyệt một gói hỗ trợ cho trên 10.000 nạn nhân chưa được côngnhận. 

Giờ đây, vịnh Minamata đã trongsạch trở lại, Công ty Chisso đã bỏ hàng chục tỉ yên để bồi thường và chính phủcũng có nhiều động thái hỗ trợ bệnh nhân Minamata. Tuy nhiên, sau hơn nửa thếkỷ, căn bệnh khủng khiếp này vẫn còn hành hạ biết bao nhiêu người. Chisso đãtừng góp phần phát triển thành phố Minamata và tạo công ăn việc làm cho dân địaphương nhưng hậu quả mà công ty này gây ra không gì bù đắp được.

Trong bài phát biểu tại lễ tưởngniệm hôm 1.5, Thủ tướng Hatoyama cho rằng hội chứng Minamata chưa thật sự chấmdứt và ông hứa sẽ tận lực giúp người dân đối phó với ô nhiễm môi trường. Chínhphủ cũng sẽ tăng cường trợ cấp y tế và hỗ trợ các chương trình an sinh xã hội đểchữa lành những nỗi đau dai dẳng hơn 50 năm qua. 

 Theo VănKhoa