Chuyện tưởng đùa nhưng là thật, đang xảy ra tại huyện Bình Tân. Thời gian gần đây, giá khoai lang nói chung và khoai lang tím Nhật nói riêng trong tình trạng rớt thảm hại, khiến người trồng thua lỗ nặng. 

Trong những ngày cuối tháng 7, chúng tôi về ấp Tân Hòa, xã Tân Hưng, huyện Bình Tân để nắm bắt tình hình tiêu thụ loại nông sản đặc trưng của vùng này. Lời đầu tiên nông dân Nguyễn Văn Lê thốt lên: “Lỗ nặng rồi cô chú ơi, giá 'bèo' quá. Mỗi công (1.000 m2) khoai tôi lỗ trên 10 triệu đồng”. 

Theo ông Lê, gia đình ông trồng 9 công khoai lang, đầu tư hết 135 triệu đồng. Qua 4,5 tháng chăm sóc, thu hoạch được gần 700 tạ. “Sau khi móc thử khoai dưới rẫy, thương lái kêu giá loại 1 (có lỗi, do sâu trùng gặm nhấm trở lại) 190.000 đồng/tạ. Số khoai còn lại gọi là hàng dạt, giá 5.000 đồng/tạ. Sau khi thu hoạch 9 công khoai lang tím Nhật, lái mua phân loại chỉ được 200 tạ loại 1, số còn lại họ thu 5.000 đồng/tạ.

Trồng ra rồi, lái người ta lựa khoai, người ta nói sao, mua sao phải chịu vậy chứ không bán thì biết đổ đi đâu. Sốt ruột nhìn khoai đẹp mà bị dạt xuống giá 5.000 đồng/tạ, chỉ bằng uống 1 ly nước mía”, ông Lê nói. 

Chúng tôi gặp bà Lê Thị Liễu (ấp Hưng Hòa, xã Tân Hưng, huyện Bình Tân), từng là nông dân trồng khoai lang tại đây, bà chia sẻ: Mới vụ đầu tiên nhảy ra trồng khoai trên diện tích 6 công đất, sau 4,5 tháng chăm sóc, bà thu hoạch bán được 22 triệu, lỗ hơn 60 triệu đồng. Không còn khả năng đầu tư sản xuất, bà Lê đành đi làm thuê, đến từng ruộng, lựa (phân loại) khoai cho lái buôn. 

Thua lỗ, trắng tay, không có vốn tiếp tục làm ăn, nợ nần chồng chất, phải đi làm thuê làm mướn là hoàn cảnh khốn khổ của nhiều nông dân trồng khoai lang tím huyện Bình Tân, Vĩnh Long.

Để được thu hoạch, người trồng khoai phải mất 4,5 tháng chăm sóc và đầu tư phân, giống... Nhưng khi tới ngày thu, nếu lái không mua, để củ già thì bị dạt hàng, không bán được.

Điều đáng nói là đến nay, người trồng khoai cũng không biết thương lái dựa vào tiêu chuẩn nào để phân loại, phân giá trước khi mua. Khi đã trồng khoai, đến ngày thu hoạch bán, họ chỉ biết chấp nhận nghe theo thương lái. 

Ông Lê Văn Nghĩa bức xúc: Lái khôn lắm, chỉ xuống ruộng móc sơ sơ vài cũ khoai xem rồi sau đó họ ép giá liền. Nếu khoai quá thời gian trồng (củ già), thương lái sẽ ép mua theo hàng dạt cả rẫy, tức 5.000 đồng/tạ. Nếu thu hoạch đúng thời gian, sau khi móc xem củ khoai đẹp, thương lái đưa ra giá 170.000 đồng/tạ (loại 2 lổ), củ khoai 3 lổ là bị xếp xuống hàng dạt”. 

Cũng theo ông Nghĩa, em trai của ông vừa kêu lái bán rẫy khoai lang. Lái xuống rẫy móc khoai xem thử và đưa ra giá chắc nịch: Khoai từ 4 lổ trở xuống là mua theo loại 1, giá 100.000 đồng/tạ, số còn lại hàng dạt là 5.000 đồng/tạ. 

Nói về cách phân loại khoai để định giá, nhiều nông dân cho biết, khoai được phân làm 2 loại: Loại 1 (loại xuất khẩu) là những củ đẹp, không bị lổ (hoặc lổ ít tùy theo giao kèo giữa chủ khoai và thương lái), không hư thối và phải đạt trọng lượng từ 50 gam/củ trở lên. Loại 2 là loại rớt lại (tiêu thụ trong nước) nhưng đảm bảo không hư thối. 

Nghe qua tiêu chí phân loại khá hợp lí, nhưng khi đi vào phân loại thì các thương lái lại chọn lựa rất kỹ càng. Chỉ cần củ khoai có chút trầy xước là bị xếp loại 2, với mức giá có như không.

Ông Lê cho biết: “Sản lượng khoai loại 1 rất ít, chỉ đạt khoảng 35 tạ/công, còn lại là khoai loại 2 và khoai dạt. Đối với khoai loại 2, thương lái thu mua chỉ 5.000 đồng/tạ, nhưng cũng phải ép lòng mà bán. Nếu không bán cho họ thì cũng chẳng biết bán cho ai”.

Theo kinh nghiệm của nông dân, khoai nguyên liệu khi bán là phải đủ ngày đủ tháng, khoai thiếu ngày hay quá lứa một chút lái không chịu mua. Bên cạnh đó, một điều khiến nông dân cảm thấy lạ và khá bất ngờ, là có thêm việc xem xét khoai có nổi hay không, nếu củ khoai nổi thương lái sẽ không lấy. 

Bà Liễu ngạc nhiên nói: "Không biết sao khoai nổi thì thương lái không lấy; trong khi khoai lang ngâm vào nước thì lúc đầu sẽ nổi, sau đó mới chìm dần. Giá cả đã thế, lại thêm kiểu phân loại này, chắc thêm nhiều nông dân gặp khó”. 

Không hiểu những tiêu chí phân loại này từ đâu mà ra. Liệu đây có phải “quy định” do các thương lái tự đặt ra để ép giá nông dân.

Theo Pháp luật Việt Nam