Đột nhập các "lò tái chế" giấy ăn

Lần theo số điện thoại củamột số chủ hàng, chúng tôi được biết, hầu hết nguồn cung cấp giấy ăn cho cácchợ, quán ăn đều đến từ các cơ sở nhỏ lẻ trên địa bàn Hà Nội và làng nghềPhong Khê, tỉnh Bắc Ninh.

Nhập xeo giấy từ Bắc Ninh

Khung cảnh một cơ sở sản xuất xeo giấy ở Bắc Ninh. Ảnh: Trọng Đảng.

Các khu vực như xã Tây Mỗ(huyện Từ Liêm), thôn Tế Xuyên, xã Bình Xuyên (huyện Gia Lâm), làng TríchSài (phường Bưởi, Tây Hồ)… đang là những nơi cung cấp giấy ăn chính cho HàNội. Do không thể đầu tư dây chuyền làm giấy, hầu hết các cơ sở đã nhập “xeogiấy” (giấy nguyên liệu đã được chế biến) từ tỉnh Bắc Ninh về gia công, đónggói rồi xuất ra thị trường.

Tại làng Trích Sài (nổi tiếng vớinghề dệt lĩnh: khăn, túi vải…), có hơn 100 hộ dân đã bỏ nghề chuyển sang làmgiấy ăn, chủ yếu là "giấy phở”. Ông Tùng, một trong những người cao tuổi nhấttrong làng, cho biết: Xeo giấy nhập từ Bắc Ninh thường có giá 70.000 - 80.000một yến. Làng lâu nay chỉ dập và đóng gói loại giấy phở, nhà nào làm ít mỗitháng cũng xuất gần ba tấn, còn nhiều phải trên 10 tấn mỗi tháng và chuyên đổcho các nhà hàng, quán ăn.

Theo anh Trường (gia đình làm giấy lâu năm ở làng Trích Sài), mỗi ngày xuất 50 -100 kg giấy ăn. Do đông khách nên cứ hai ngày, anh lại gọi nhập xeo giấy mộtlần. Thời gian này, giấy bán được nên xưởng của anh thường  duy trì 3 nhân công.“Để có thể chuyển sang làm giấy, ban đầu gia đình tôi bỏ ra hơn 100 triệu để muamột dàn máy dập, sau đó đi Bắc Ninh tìm mối nhập nguyên liệu về gia công”,anh Trường nói.

Các con đường tại xã Phong Khê đều ngập ngụa nguyên liệu làm xeo giấy và rác rưởi.

Theo quan sát của PV, công nhântại xưởng anh Trường không hề đeo khẩu trang, găng tay khi làm việc. Xeo giấynhập về để lăn lóc dưới nền nhà ẩm ướt, giấy ăn thành phẩm cũng chỉ được cho vàobao tải khi có khách gọi. Chưa kể, xấp giấy thành phẩm có màu trắng đục, khilắc, vô số hạt bụi bay ra. “Giấy này không thể trắng tinh và sạch bụi được vìcác cơ sở sản xuất ở Bắc Ninh làm ra từ phế liệu, chúng tôi từng lấy xeo sạch từcác nhà máy giấy về gia công nhưng giá thành cao quá nên không quán nào nhập”,anh Trường thanh minh.

Tại huyện Gia Lâm, hai cơ sở làm giấy ăn “có tiếng” của anh H. và chị L. cũng làmối hàng quen của nhiều quán ăn, nhà hàng trên địa bàn Thủ đô. Mọi công đoạn sảnxuất giấy ăn cũng tượng tự gia đình anh Trường. Gia đình anh H. còn dành cả mộtgian bếp phía sau nhà để chứa giấy thành phẩm trong môi trường vô cùng bụi bặm,ẩm thấp.

Phế liệu thành giấy ăn

Vượt hơn 60 km quốc lộ 1 (cũ) theo hướng Hà Nội - Bắc Ninh, chúng tôi đến làngDương Ổ, xã Phong Khê, huyện Yên Phong. Dọc con đường, những đống nguyên liệugồm giấy, báo lộn, bao bìa cát tông, rơm rạ, bã mía… được chất thành đống nằmngổn ngang hai bên, bụi bặm ám đen xì. Theo UBND xã Phong Khê, trên địa bàn cótrên 90% số hộ dân làm nghề giấy, trong đó khoảng 20% làm xeo giấy, còn lại làcác nghề ăn theo như vận chuyển nguyên vật liệu, đóng gói, đổ hàng...

Trong vai một người muốn nhập xeogiấy về gia công, chúng tôi tiếp cận cơ sở giấy ăn của anh V.D. và chứng kiếntoàn bộ “công nghệ” làm giấy không chỉ mất vệ sinh, mà còn có sự "hỗ trợ" đắclực của hóa chất. Sau một vài thao tác dùng máy băm nhỏ đống phế liệu, các côngnhân cho tất cả vào thùng chứa dung dịch xút ngâm cho rã ra, rồi cho vào máynghiền thành bột. Từ loại bột này, muốn có cho ra giấy trắng hay vàng lại ngâmtiếp dung dịch mầu, sau đó cho vào máy ép. Khi chúng tôi ngỏ ý tìm hiểu côngđoạn sau ép ra xeo giấy, cơ sở có làm sạch hay khử hóa chất trước khi xuấtxưởng, thì anh D. chỉ cười nhạt và không trả lời.

Cách không xa cơ sở anh D., xưởng giấy của chị Q. cũng là nơi sản xuất xeo giấylớn nhất nhì ở đây. Những đống nguyên liệu gồm giấy báo, sách giáo khoa cũ...chất cao ngút cạnh các lò tái chế. Bao phủ xưởng lúc nào cũng là một mùi rất khóchịu của hóa chất và giấy ủng thối…

Ông Huệ, trưởng thôn Dương Ổ, cho biết: “Thôn có số hộ làm xeo giấy lớn nhấttrong xã. Số cơ sở làm xeo giấy không nhiều nhưng số lượng cũng đủ cung cấp chotoàn bộ thị trường sản xuất giấy ăn ở Hà Nội, Bắc Giang, Hưng Yên”.

Theo Trọng Đảng -Như Biển