Đủ kiểu “làm giá” thuốc

Hồ sơ (từ năm 2004-2008) của mộtcông ty dược phẩm nước ngoài có văn phòng đại diện tại TP.HCM thể hiện công tynày đã dùng rất nhiều chiêu thức để lót tay bác sĩ, lãnh đạo bệnh viện, trưởngkhoa dược, các trưởng phó khoa điều trị ở nhiều bệnh viện đa khoa.

Các chiêu thức “chăm sóc”

Theo hồ sơ, công ty này có chưađến 20 mặt hàng, trong đó họ chỉ tập trung giành giật thị trường một số mặt hàngvới công ty khác, chủ yếu là giành thị phần cho sản phẩm Cer... (điều trị taibiến mạch máu não). Những khoa mà công ty nhắm đến là nội thần kinh, ngoại thầnkinh, cấp cứu, tim mạch, hồi sức cấp cứu. Đối tượng nhắm đến là các trưởng, phókhoa điều trị, trưởng khoa dược, lãnh đạo bệnh viện... rồi mới đến bác sĩ kêtoa.

Tại bệnh viện đa khoa một tỉnh,trình dược viên báo cáo: “Nếu muốn đưa thuốc vào bệnh viện phải qua giám đốc L..Chỉ cần bác sĩ L. đồng ý sẽ ổn, vì mọi quyết định đều do giám đốc L.. Hội đồngthuốc chỉ vậy cho có thôi...”. Chỉ đạo của công ty này với trình dược viên là“nếu xác định việc vào danh mục là bác sĩ L. thì “tấn công” ngay (quà rượu tây,phong bì nếu cần) để thuốc vào danh mục sớm, bán được hàng, có phần trăm cho bácsĩ, mua quà, tăng doanh số”.

Một trong những chỉ đạo của côngty là “chọn một số ít bác sĩ để đầu tư tập trung, không chạy đua phần trăm...”,“thúc giục dược sĩ T. mua ổn định và tính phần trăm cho sòng phẳng vì dược sĩ T.rất khó chịu...”, “chiết khấu nhà thuốc 3% chưa thể thay đổi được, điều quantrọng nhất là phải có 2-3 bác sĩ kye (chủ chốt, quan trọng) trung thành, ra toalàm nòng cốt... ở mỗi bệnh viện”, “tập trung quan hệ sâu với bác sĩ kye”. Cũngcó lúc công ty chỉ đạo “cần đặt vấn đề 3% cho dược sĩ T. trưởng khoa dược để bánthuốc Vi... do dược sĩ T. có thể áp đặt dùng thuốc”.

Từ báo cáo của các trình dượcviên, công ty yêu cầu phải đánh giá chính xác mức độ dùng thuốc tại bệnh viện,phải thống kê thuốc sử dụng, kể cả việc phải đếm lọ hoặc kiểm soát hóa đơn rồimới chi hoa hồng, quà cáp...

Hồ sơ cũng thể hiện không ít bácsĩ, dược sĩ đã tự hạ thấp danh dự khi đặt thẳng vấn đề hoa hồng với công ty. Từnhững gợi ý bóng gió như “lâu lâu mới gặp mặt trình dược viên mà chỉ giới thiệu,cảm ơn suông hoài”, “công ty cần có gì đó với bác sĩ điều trị... trong khi cáccông ty khác chăm sóc rất mạnh”, đến “đề nghị chi phần trăm để gây quỹ chokhoa...”, “đề nghị tài trợ cho khoa đi chơi vì công ty chưa quan tâm đến bác sĩđiều trị, chỉ chơi với bác sĩ T. trưởng khoa nên bị kiến nghị”...

Tại bệnh viện một tỉnh, trìnhdược viên nhận xét “thuốc Cit... ở đây dùng rất tốt do chi phần trăm rất mạnh,đến 40%” hoặc “không thể làm được nơi đây theo cách của công ty hiện tại vì bácsĩ trưởng khoa đề nghị thẳng thừng 20% để chia nhau trong khoa, nếu công ty nàokhông thực hiện thì đành chịu”...

Thủ thuật tăng giá

Làm thế nào các công ty dược cóthể chi hoa hồng cho bệnh viện, bác sĩ, dược sĩ? Một số dược sĩ đang hoạt độngkinh doanh, xuất nhập khẩu dược phẩm trả lời “có nhiều cách tăng giá tinh vi vàhợp pháp thông qua các công ty trung gian”. Theo một dược sĩ, tại VN hiện nay cóba kiểu “làm giá” thuốc. Và dù là kiểu nào thì tất cả các chi phí đó đều đổ lênđầu người bệnh.

Kiểu thứ nhất là nhà phân phối vànhà sản xuất câu kết với nhau tăng giá gốc và để lợi nhuận ở nước ngoài. Tuynhiên, muốn làm được họ phải biết cách trốn thuế lợi tức bằng việc thành lập mộtsố công ty trung gian gọi là đại diện vùng, hoặc tạo ra một công ty môi giới đểnhận hoa hồng hợp pháp.

Thường các đại lý chỉ là một “hộpthư” tại một vùng lãnh thổ tự do mậu dịch mới lách thuế lợi tức được. Các sảnphẩm đa số là độc quyền nên các đại diện vùng muốn nâng gấp bao nhiêu lần giágốc người bệnh cũng phải mua. Các công ty đa quốc gia thường áp dụng rất bàibản, đúng luật quốc tế cũng như luật tại từng quốc gia để làm giá kiểu này.Nhưng đây là hành vi tăng giá xảy ra ngoài lãnh thổ VN nên Bộ Y tế chẳng làmđược gì.

Kiểu thứ hai, thường xảy ra đốivới những công ty do người VN sản xuất ở nước ngoài, nhập ủy thác vào VN rồiphân phối trực tiếp qua mạng lưới phân phối của những công ty khác trong nước. ỞVN, họ chỉ là những văn phòng đại diện cho công ty sản xuất tại nước ngoài (cũngcủa họ) nên không có chức năng kinh doanh trực tiếp. Giá những sản phẩm của họthường căn cứ vào mặt hàng tương đương của châu Âu để ấn định.

Các sản phẩm này được sản xuấttại những nước có nền công nghiệp dược không hơn VN, như Ấn Độ, Thái Lan,Philippines, Hàn Quốc, Bangladesh... Chỉ có Cục Quản lý dược biết quốc gia nàothật sự sản xuất sản phẩm. Giá sản phẩm của công ty loại này được nâng gấp mấylần giá xuất xưởng.

Kiểu thứ ba, do một số công typhân phối nhỏ của VN (thường là công ty TNHH) nâng giá các dược phẩm đặt mua ởcác nước đang phát triển như Ấn Độ, Malaysia, Philippines... Thuốc ở những nướcnày được sản xuất theo yêu cầu rất dễ dàng, giá vô cùng rẻ. Các nhà sản xuất ởđây sẵn sàng đáp ứng mọi loại giấy tờ cần thiết mà Bộ Y tế yêu cầu khi đăng kývào VN.

Các công ty phân phối nhỏ của VNđã dùng tiền nâng giá để chi hoa hồng rất cao cho các bệnh viện. Để vào đượcbệnh viện, các công ty phân phối nhỏ của VN thường phải tìm cách chi đậm và đủtừ ban giám đốc, hội đồng thuốc, trưởng khoa dược, trưởng khoa điều trị đếnphòng tài vụ...

Giải pháp nào?

Dược sĩ Đinh Bá Ái - Hội Dược họcTP.HCM - cho biết đến nay VN vẫn chưa quản lý được giá thuốc vì không nắm đượcgiá gốc - tức giá xuất xưởng thật sự của các loại thuốc. Ngoài ra, nguyên nhângây tăng giá thuốc là do các công ty trung gian nước ngoài làm giá chứ không hẳnchỉ do buôn bán lòng vòng hay tự ý nâng giá bán tại thị trường VN.

Theo dược sĩ Ái, ở các nước pháttriển và những nước có nền kinh tế thị trường thật sự, việc ấn định giá thuốcthuộc thẩm quyền của hội nghề nghiệp. Ở VN, hội nghề nghiệp hiện nay là Hội Dượchọc. Hội này tập hợp những người làm cùng một nghề sản xuất, kinh doanh thuốcnên biết rất rõ giá thị trường, biết đường đi nước bước của quá trình sản xuất,kinh doanh dược phẩm. Để có thể “giúp việc” cho Bộ Y tế, Hội Dược học phải đượcNhà nước trao quyền một cách thật sự, chính thức bằng văn bản có tính pháp lý.

Nếu được trao thực quyền, cáccông ty phân phối trung gian nước ngoài muốn làm ăn ở VN hoặc các công ty vừasản xuất ở nước ngoài vừa phân phối trực tiếp vào VN sẽ phải thương thảo giá bánvào thị trường trong nước với hội, có sự chứng kiến của Bộ Y tế. Các công typhân phối này phải giải trình mức lãi hợp lý của họ mà người bệnh VN có thể“gánh” nổi.

Được như vậy, những thuốc độcquyền thật sự sản xuất từ các nước có nền công nghiệp dược tân tiến sẽ về đúngvị trí thực của nó, thấp hơn giá hiện nay khoảng 50%. Đối với thuốc thuộc nhómlàm giá thứ hai cũng phải hạ giá vài trăm phần trăm. Đối với kiểu làm giá thứ bacũng tự động giảm về giá thật của nó để bán được hàng. Nếu làm được những việcnày sẽ ngăn chặn bớt nạn lấy tiền bệnh nhân chi hoa hồng cho bác sĩ kê toa.

Theo Lê Thanh Hà