Mời người phiên dịch, khó đủ đường

Chưa nói đến chất lượngphiên dịch, ngay cả chuyện mời được phiên dịch viên chuyên ngành pháplý, nhất là các ngoại ngữ ít phổ biến cũng đang là vấn đề đau đầu đốivới các cơ quan tố tụng. Vì tình thế, khi xét xử, nhiều tòa đã phải nhắmmắt cho qua, không thể tuân thủ đúng và đầy đủ các quy định tố tụng…

Hiện nay, khi cần mởphiên xử bị cáo người nước ngoài, tòa phải gửi công văn cho Sở Ngoại vụđể nhờ cử người phiên dịch.

Cái khó bó cái khôn

Không phải lúc nào SởNgoại vụ cũng đáp ứng yêu cầu vì Sở không có chức năng đào tạo, cung cấpphiên dịch viên cho tòa. Vì thế, các thẩm phán, thư ký tòa thường phảitự liên hệ để tìm phiên dịch viên tại các hội dịch thuật.

Tìm được người biết ngônngữ của bị cáo người nước ngoài đã khó rồi thì việc mời họ làm phiêndịch còn khó hơn nữa, bởi nhiều lý do: Thứ nhất, nhiều người có tâm lýngại mất thời gian, ngại rắc rối nên không muốn tham gia tố tụng. Thứhai, chi phí mà cơ quan tố tụng trả cho người phiên dịch theo quy địnhlà quá thấp.

Nhiều thẩm phán TANDTP.HCM cho biết theo quy định, thù lao cho phiên dịch viên tham gia cácvụ án chỉ khoảng vài trăm ngàn đồng/vụ hay 150.000 đồng/ngày. Với cáigiá này, không người phiên dịch nào nhận lời giúp tòa bởi chỉ một buổilàm việc ở ngoài, họ cũng có thể kiếm được nhiều hơn.

Có là mừng, chất lượngbàn sau

Trong một phiên xử hai bịcáo người Cameroon phạm tội lừa đảo tại TAND TP.HCM, ngay trong phần thủtục bắt đầu phiên tòa đã không suôn sẻ vì chuyện phiên dịch. Chỉ với vàicâu hỏi rất đơn giản về hoàn cảnh, lý lịch nhưng các bị cáo đã liên tụcyêu cầu người phiên dịch nói chậm lại hay nói rõ hơn. Cứ thế, phần kiểmtra lý lịch, giải thích quyền, nghĩa vụ cho các bị cáo kéo dài hơn 1tiếng đồng hồ.

Ở nhiều phiên tòa hình sựkhác, bị cáo, người bị hại người nước ngoài và phiên dịch viên phải…dùng tay để diễn đạt ý tứ. Không ít trường hợp bị cáo, người tham giaphiên tòa phản ứng vì phiên dịch viên dịch sai hay dịch không đủ nghĩa.Thậm chí có vụ người tham gia phiên tòa phải hỗ trợ cho phiên dịch viênhoàn thành nhiệm vụ.

Thẩm phán Vũ Phi Long,Phó Chánh Tòa Hình sự TAND TP.HCM, nhìn nhận chất lượng phiên dịch đanglà điều cần bàn. Chất lượng phiên dịch không đảm bảo đã ảnh hưởng đếnchất lượng phiên xử. Đó là chưa nói đến vấn đề chất lượng phiên dịch vềmặt pháp lý. Nhiều phiên dịch viên không am hiểu thuật ngữ pháp lý cũnglà một trở ngại lớn cho công tác xét xử của tòa.

“Nhắm mắt” vì tình thế

Kiểm sát viên cao cấpNguyễn Thanh Sơn, Viện Phúc thẩm 3 VKSND Tối cao, nhận xét khi xét xử bịcáo người nước ngoài hiện nay, để rút ngắn thời gian, các tòa thường tómtắt và thẩm vấn không sâu.

Chuyện này được một thẩmphán Tòa Hình sự TAND TP.HCM chia sẻ. Theo ông, việc xét xử đối với bịcáo người nước ngoài cần được chú trọng và dành thời gian thỏa đáng choviệc xét hỏi để người phiên dịch thực hiện trách nhiệm của mình. Nhưngthực tế không ít trường hợp tòa yêu cầu người phiên dịch chỉ dịch tómgọn, không dịch hết tất cả câu hỏi, câu trả lời, các ý kiến tranh luậnvà đối đáp.

Chẳng hạn mới đây, trongphiên phúc thẩm vụ hai bị cáo người Philippines vận chuyển ma túy, tòachỉ yêu cầu người phiên dịch tóm tắt ngắn gọn lời luận tội của công tốviên và lời bào chữa của luật sư. Khi tuyên án, người phiên dịch cũngchỉ tóm tắt kết quả vụ án.

Đối chiếu với quy địnhthì việc “tóm tắt” như trên là sai, bởi theo Điều 226 Bộ luật Tố tụnghình sự, khi tuyên án xong bằng tiếng Việt, nếu bị cáo không biết tiếngViệt, người phiên dịch phải đọc toàn bộ bản án sang thứ tiếng họ biết.Thế nhưng thực tế rất khó thực hiện bởi làm sao người phiên dịch có thểdịch ngay và chính xác cả một bản án vừa tuyên, chưa kể thực tiễn xét xửở Việt Nam, các bản án khi tuyên thì đều chưa hoàn thiện.

Theo Hoàng Yến
Pháp luật TP.HCM