Nhập làng cửu vạn

Gãy cả răng và bị quỵt tiền

Cửu vạn là người làm từ nghề laođộng chân tay nặng nhọc: bốc vác, khuân hàng, đào móng, xây nhà, treo biển quảngcáo… đến những việc như dọn dẹp, lau chùi nhà cửa, thậm chí đóng chuồng nuôi convật. 

Những ngày cuối năm hối hả, cáccon đường thành phố ồn ào, người đông đúc. Dưới gầm cầu vượt đường Phạm Hùng, lốnhố tấp nập cánh xe ôm lẫn cửu vạn, kẻ đứng người ngồi. Tôi mạnh dạn đến gần mộtngười đàn ông, trông anh cao, gầy, tóc xoăn tít: "Các anh cho em đi làm cùng vớiđược không ạ?".

Anh Trung đang chở những cây luồng đi đóng chuồng nuôi gà chọi ở phố Khương Trung, Hà Nội.

Anh nhìn tôi chằm chằm, mấyngười bên cạnh thấy lạ cũng đồng loạt ngó sang một cách dò xét và im lặng.Cái nhìn của họ làm tôi lo lắng nghĩ rằng họ sẽ không đồng ý. Nhưng sau vàigiây, anh trả lời: "Thôi được, cứ ngồi đây với bọn này. Có việc thì đi làm,nhưng buổi đầu làm không công, chịu nổi không?".

Trời mùa đông buổi sáng lạnh lạicó vài hạt mưa phùn nên càng lạnh thêm. Ngồi cạnh, tôi thấy họ đều ít nói. Mắtai cũng chỉ chăm chăm nhìn sang hai bên đường, vào những chiếc bánh xe qua lạinhư mắc cửi, ngong ngóng như thầm cầu những chiếc bánh xe ấy sẽ lăn thẳng vềphía họ. Tôi nghĩ mình phải đi bắt chuyện với một ai đó.

Mắt tôi dừng lại ở một người phụnữ, trông mặt chị có vẻ hiền và thân thiện. Thấy tôi đến, chị hỏi: "Lính mới à,đi làm ở đâu chưa?". Tôi trả lời: "Em hôm nay là buổi đầu tiên, em vẫn chưa làmở đâu cả".

Tôi nhìn chị rồi lại hỏi vài câu,chị trả lời chẳng chút dò xét, chắc chị đã tìm được người để tâm sự, giãi bày.Chị tên Lương, 45 tuổi, quê Ba Vì (Hà Tây cũ), làm nghề này hơn 10 năm có lẻ, ởquê ruộng ít, nghề phụ lại không có, bây giờ tiếng hộ khẩu Hà Nội nhưng quê chịvẫn còn nhiều người nghèo.

Phút trải lòng nhìn mắt chị buồnthăm thẳm, trông chị già trước tuổi, bàn tay hằn lên những vết sẹo và đường gânrõ mồn một: "Nghề cửu vạn vất vả lắm em à".

Chị thở dài rồi đưa mắt nhìn vềchỗ người chồng cũng đang ngồi nói chuyện với mấy thanh niên cùng làng. Tôi biếtlúc này chị đang buồn vì ngồi từ sáng tới giờ mà vẫn chưa có việc.

Chị bảo, dạo này ít việc hơn, chứcũng độ này cuối năm ngoái, chị làm không xuể. Đợt ấy, chị đi đào đất móng nhà ởtít trên phố Kim Mã, một tuần ròng mà chị được hơn hai triệu tiền công, tổng vợchồng chị làm được hơn 6 triệu. Đó cũng là tháng thu nhập cao nhất.

Vợ chồng chị có tuổi nghề caonhất so với những người cùng quê ở đây. Từng ấy năm đi làm, chuyện buồn nhiềuhơn chuyện vui. Nhớ nhất là một lần chị đi đội cát, do không ăn sáng, nên độiđược vài thúng đã thấy bụng đói, người mệt mỏi, chân tay loạng quạng rồi vấp vàochỗ bậc cầu thang gãy mất hai chiếc răng.

Sau lần ấy, chị phải nghỉ ở nhàmột tuần mới đi làm trở lại được. Chị còn kể lần được họ thuê đi nạo vét cống ởMỹ Đình, dù đã thống nhất giá cả từ trước nhưng khi làm xong, chủ thầu lại ănquỵt bớt số tiền.

Tức, thế là bọn chị cãi nhau vớihọ om cả lên, mãi về sau họ mới trả nốt số tiền còn lại. Chị còn định kể cho tôinghe chuyện nữa nhưng vừa lúc ấy có hai người đàn ông đến thuê, mắt chị chợtsáng lên, mừng rơn.

Một số người ban nãy tranh thủlúc rảnh việc dựa vào chân cầu ngủ gật nay bỗng tỉnh dậy như theo bản năng sinhtồn, họ ào ào chạy đến vây quanh. Tôi cũng bị giục chạy theo.

Nhóm cửu vạn cùng quê anh Trung đang đứng chờ việc ở đoạn Cầu Mới Ngã Tư Sở

Người thứ nhất thuê bốc 5 tấnxi măng, người thứ hai thuê đi đào móng nhà ở thị trấn Canh (Hoài Đức, HàTây cũ). Nhóm cửu vạn nói chuyện rất nhanh, rồi chia thành hai nhóm đi làm.

Tôi đi cùng anh Thắng - chồng chịLương trên chiếc xe máy Wave Tàu đến một cửa hàng vật liệu xây dựng trên phốTrường Chinh. Chiếc xe tải nhỏ đã đỗ sẵn và chỉ đợi người đến bốc hàng là chởđi. Đây là lần đầu tiên tôi vác bao xi măng. Tôi và họ làm liên tục trong khoảnghai tiếng đồng hồ thì xong.

Chân, tay, lưng, vai tôi như rãvụn. Ngồi nghỉ ngơi cho lại sức, tôi lấy lý do xin về trước. Thấy vậy, anh Thắnggọi tôi lại: "Em về nghỉ đi, buổi đầu làm chưa quen việc nên mỏi mệt là đúng".

Tôi gật đầu chào, hẹn lát sau vềchỗ cũ - chân cầu vượt. Nói vậy nhưng tôi sẽ không quay lại. Bởi chiều nay tôiđịnh gia nhập một nhóm cửu vạn khác.

Cửu vạn cũng làm thơ

Chiều, tôi đi ra chỗ đoạn cầuMới  - Ngã Tư Sở (Đống Đa, Hà Nội). Nhóm cửu vạn ở đây đều quê ở Quảng Xương -Thanh Hóa, toàn là đàn ông khỏe mạnh. Cách đây hơn chục năm, ở quê rộ lên phongtrào "người người đi cửu vạn, nhà nhà đi cửu vạn", vì thế cánh cửu vạn ở ngoàiHà Nội đa phần là người Thanh Hóa.

Ngồi nói chuyện được một lúc thìcác anh đã giao việc đi làm. Công việc như sau: Tôi sẽ phải đi bộ 2km cùng vớimột anh tên là Trung chở 3 cây tre luồng vào cuối phố Khương Trung để đóngchuồng nuôi gà chọi cho một người đàn ông có thú đam mê đá gà.

Tôi hỏi anh mua 3 cây luồng này,chở đến chỗ họ nếu trừ chi phí anh lời lãi được bao nhiêu? Anh nói mỗi cây chỉđược lãi có 5 ngàn đồng, còn tiền công làm chuồng nuôi thì tính riêng.

Công việc cứ đều đều thì mới cótiền gửi về cho gia đình, anh cười khoe với tôi về hai cô con gái ngoan ngoãn,xinh xắn, đứa đang học năm thứ 3 trường Cao đẳng Sư phạm ở quê, đứa đang học lớp12.

Chúng tôi đi rồi dừng lại mộtquán nước nhỏ, đằng sau có  một khoảng đất khá rộng dùng để nuôi gà chọi. Tôi vàanh Trung chuyển từng cây luồng vào rồi cưa thành từng đoạn.

Sau đó anh Trung tự pha, vótluồng thành thanh, đóng đinh làm chuồng, còn tôi chỉ đứng quanh quẩn làm chânsai vặt. Anh Trung làm chuồng nuôi rất đẹp, gọn và vuông vức.

Anh bảo: "Làm nghề cửu vạn phảiđa - gi - năng. Hôm nay buổi đầu coi như cho chú học việc. Chịu khó học để lầnsau còn đi làm một mình". Hai tiếng sau, anh Trung chở tôi về bằng chiếc xe thồlúc nãy.

Anh nói chiếc xe này anh đóng ởHà Đông giá gần triệu bạc, chiếc xe trước anh mang từ quê còn tốt hơn nhiềunhưng đã bị mất trộm cách đây vài tháng.

Về đến nơi "trụ sở" chân cầu thấyanh nào cũng lấm tấm mồ hôi. Thì ra các anh vừa đi dọn kho hàng trong một xưởngcơ khí gần đây, làm một tiếng rưỡi mỗi người được năm mươi ngàn. Cầm tờ tiền vừanhận còn mới cóng trên tay, anh Đông làm động tác giơ lên cao.

Thấy vậy anh Trung nói câu bôngđùa "mày xem số sêri bao nhiêu còn biết mà đánh đề, nhỡ trúng, ăn đủ". Các anh ồlên cười. Tôi biết để có được đồng tiền ấy, các anh phải đánh đổi bao giọt mồhôi, những vết sẹo ngang, dọc ở tay, chân rồi những nguy hiểm trong nghề đôi khinằm ngoài tầm kiểm soát.

Anh Trung kể, chỉ cách đây vàitháng anh Trọng được thuê đi treo biển quảng cáo, khi leo lên cây buộc dây,không may chân trượt ngã, bị gãy tay trái đến nay vẫn phải ở quê điều trị.

Anh Trung rút bao thuốc "Du lịch"ra hút, trong cái lạnh Hà Nội chiều cuối năm nhìn mặt anh càng buồn. Anh bảo:"Ít việc, không bằng những năm trước việc nhiều đến nỗi dịp tết, tối 30 tết bọnanh mới ra bắt xe về nhà”. Đoạn anh cầm điếu thuốc hút nốt rồi vứt vào đống rácbên đường.

Trời tối nhanh. Bóng đèn điện caoáp thành phố vàng vọt trong sương lẫn khói bụi. Tôi đi theo các anh vào một quáncơm bình dân ngay đầu chợ Cầu Mới, nghe anh Trung kể ông chủ quán cơm này cùngquê với bọn anh, trước đây là dân cửu vạn nhưng có máu mê kinh doanh, mở quáncơm bọn anh cũng được nhờ.

Chúng tôi ngồi túm tụm, anh Trungbảo: "Lâu lắm bọn anh mới uống rượu, hôm nay uống tý cho vui...". Nhìn thức ănlàm sạch sẽ, rất ngon và nóng hổi, tôi bèn hỏi: "Giá suất cơm cho hai người ăn ởđây bao nhiêu?".

Anh trả lời "20 nghìn", tôi giậtmình vì giá rẻ nhưng anh nói thêm "chỗ quen biết mà", rồi anh chạm chén uốngtrăm phần trăm với tôi. Phút anh ngẫu hứng thành thi sĩ làm tôi bất ngờ, lúc nàytrông anh hoàn toàn khác với con người thô kệch trước đó.

"Nghề cửu vạn vất vả lắm em ơi!
Suốt cả ngày anh ngồi lê đường phố
Khi có  việc anh vui mừng khôn xiết
Hết việc rồi anh lại ngồi nhớ em"

Mọi người cười giòn tan vỗ taytán thưởng rồi cùng nâng chén uống trăm phần trăm chúc mừng thơ hay. Tôi khôngcó lý do gì để từ chối.

Theo Đình Trinh