Tại sao lại giết Nguyễn Đức Nghĩa?

"Vụ án Nguyễn ĐứcNghĩa giống như một "câu chuyện kinh dị ma quái" sắp đi đến hồi kết thúc. Một sốngười hồi hộp chờ đợi xem có đột biến gì trong việc tuyên án tử hình Nghĩa haykhông. Một số khác thì tin chắc rằng án tử hình sẽ là đương nhiên, giống như câuchuyện kinh dị thường hay vào lúc cuối"

- Luật sư Ngô Ngọc Trai gửi cho chúng tôi bài viết phân tích cặn kẽ các vấn đềkhoa học pháp lý xung quanh vụ án Nguyễn Đức Nghĩa. Bài viết là ý kiến riêng củaluật sư về vụ án đang được xã hội quan tâm này.

Xung quanh chuyện Nguyễn ĐứcNghĩa kháng cáo

Viết đăng trên Dân Tríxung quanh chuyện Nguyễn Đức Nghĩa kháng cáo, LS Trai viết:

Là một người công tác trong ngànhluật, quan điểm của người viết bài này cho rằng khả năng Nghĩa bị tòa phúc thẩmtuyên y án tử hình là 99,99%.

Điều này xuất phát từ việc tôntrọng nguyên tắc chung của Bộ luật tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủnghĩa Việt Nam: “Không ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết tội của Tòa áncó hiệu lực pháp luật”.

Ở đây, một điểm rõ ràng cần thống nhất, đó là cho dù Nghĩa có hành vi giết ngườirõ ràng và chính Nghĩa đã thừa nhận điều này thì Nghĩa vẫn có quyền được phápluật bảo vệ bằng việc được đưa ra xét xử theo đúng trình tự, thủ tục luật định.Trong đó có sơ thẩm, phúc thẩm.

Nguyễn Đức Nghĩa tại tòa sáng 13/10 (sau đó bị hoãn)

Không ai được tước đi các quyềnnày của Nghĩa, cho dù tại phiên sơ thẩm Nghĩa có nói là không kháng cáo, đếnngày thứ 15 kể từ ngày tuyên án Nghĩa thay đổi ý kiến và có đơn kháng cáo thìđơn của Nghĩa vẫn được chấp nhận, pháp luật quy định cho thời hạn 15 ngày kể từngày tuyên án để cho Nghĩa suy nghĩ quyết định.

Luật sư Ngô Ngọc Thủy là người bào chữa cho bị cáo lập luận rằng hành vi củanghĩa là nhằm phi tang dấu vết tội phạm và không phải là thực hiện tội phạm mộtcách man rợ vì nạn nhân đã chết.

Dưới góc độ yếu tố pháp lý thì “thực hiện hành vi một cách man rợ” là một tìnhtiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, luật sư Ngô Ngọc Thủy muốn tránh cho bị cáochịu tình tiết tăng nặng này.

Về vấn đề này tôi cho rằng luật sư Thủy đã nhầm lẫn giữa hành vi và hành động.Rõ ràng, hành vi giết người của Nghĩa là vụ giết người man rợ nhất từ trước tớinay mà báo chí đưa tin.

Hành động đâm từ sau lưng rồi cắt rời cổ nạn nhân là một chuỗi hành động tiếpnối liền nhau, trong cùng không gian, cùng bối cảnh, cùng công cụ phương tiện,cùng thủ phạm và nạn nhân, đây là một hành vi phạm tội, hành vi giết người.

Chúng ta có thể phân biệt bóc tách từng hành động thực hiện tội phạm như cácthao tác đâm, cắt nhưng không được bóc tách hành vi phạm tội như thế.

Hành vi là thuật ngữ pháp lý chỉ một chuỗi các hành động hoặc một hành động hoặcmột sự không hành động của một con người mà việc hành động hoặc không hành độngđó xâm phạm tới quan hệ pháp luật được nhà nước bảo vệ.

Việc không hành động cũng có thể là một hành vi phạm tội như việc thấy người sắpchết mà không cứu, Bộ luật hình sự quy định tại Điều 102. Tội không cứu giúpngười đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.

Trong hành vi giết người có thể bao hàm nhiều hành động như đánh, đấm, đạp, đâm,chém, hoặc chỉ một hành động đâm.

Ở đây ông luật sư Ngô Ngọc Thủyđã nhầm lẫn giữa hành động và hành vi nên đã bóc tách hành động đâm và hành độngcắt.

Nếu tách từng thao tác hành động ra để xử lý thì có lẽ cần xử Nghĩa thêm tội vềxâm phạm thi thể mồ mả hài cốt theo Điều 246 Bộ luật hình sự, mà như thế thì dẫnđến một hành vi phạm tội bị xử lý hai lần. Điều này là hết sức vô lý bởi khôngthể một hành vi vi phạm (một chuỗi hành động) người ta sẽ bị xử lý mỗi hành độnglà một tội danh.

Hiến xác nhân đạo

Viết trên VietNamNet, Luậtsư Ngô Ngọc Trai đã đề cập đến vấn đề khoa học pháp lý xung quanh vụ án được dưluận quan tâm này:

Bác sĩ Khuất Duy Thái, Phó chủnhiệm khoa Ngân hàng Mô & Điều trị liền vết thương, Viện Bỏng quốc gia Lê HữuTrác đã nêu vấn đề bị cáo Nghĩa nên tự nguyện hiến xác cho khoa học. Đây là vấnđề mới với đa số công chúng, gây bất ngờ và đã gặp phải sự phản ứng dữ dội từphía gia đình bị cáo.

Sau đó, vấn đề đã không còn đượcbáo chí nhắc đến, tuy nhiên không thể phủ nhận đây thực sự là tâm huyết củangười bác sĩ hành nghề cứu người, và đề xuất của ông hoàn toàn có cơ sở khoa họcvà thực tiễn.

Diễn biến cuộc sống cho thấyrằng, mỗi tiến trình thực hiện đều có những bước đi đầu tiên và khi cái mới lạxuất hiện thường hay bị đón nhận bởi sự nghi kỵ và lảng tránh.

Bỏ án tử hình?

Phiên tòa phúc thẩm sẽ được TANDtối cao mở lại trong thời gian tới (theo dự kiến vào ngày 13/10, nhưng đã bịhoãn do vắng mặt luật sư bào chữa cho bị cáo Nghĩa), trường hợp Nguyễn Đức Nghĩabị tuyên y án tử hình thì bản chất toàn bộ sự việc sẽ không thể rõ ràng hơn là:Nghĩa đã giết người không hợp pháp, ngược lại nhân danh luật pháp để giết Nghĩalà hợp pháp.

Theo lẽ thường, có rất nhiều lý do được đưa raminh chứng cho việc giết Nghĩa là đúng đắn, như: Nghĩa đã giết người man rợ vàpháp luật quy định mức án tử hình cho người có hành vi đó, do vậy tử hình Nghĩalà chính xác. Hoặc: Tử hình Nghĩa là để trừng trị, loại bỏ kẻ ác. Hoặc: Tử hìnhNghĩa để răn đe, phòng ngừa kẻ khác để không xảy ra vụ việc tương tự.

Tất cả những lý do trên nghe quathì hợp lý và có cơ sở thực tiễn, nhưng tựu chung lại, nếu xét về bản chất, ýnghĩa, vai trò của luật pháp, thì đó là sự áp dụng một "biện pháp tồi tệ" để đạtđến một mục đích tốt đẹp.

Nếu coi luật pháp là phương tiệnthực hiện và coi các quyền con người là mục tiêu bảo vệ, thì rõ ràng việc sửdụng án tử hình chứa đựng sự bất dung hòa về thang giá trị giữa phương tiện vàmục tiêu.

Như vậy, sử dụng phương tiện luậtpháp, nhân danh nhà nước để giết một người với mục tiêu bảo vệ những người cònlại là đã sử dụng một phương tiện mang giá trị phản lại giá trị của chính mụctiêu hướng đến. Một mục tiêu đúng đắn phải được thực hiện bởi những phương tiệnđúng đắn. Bất chấp phương tiện để đạt đến mục tiêu là đã xóa bỏ các giá trị nềntảng cơ bản.

Ý nghĩa, vai trò của luật pháplà gì?

Trong xã hội văn minh, luật phápkhông là công cụ để cai trị xã hội, mà là phương tiện để bảo vệ các quyền củacon người. Trong đó, trước nhất và trên hết là quyền được sống. Do vậy, các quyđịnh của luật pháp phải chứa đựng được nội dung cơ bản này và việc thực hiệnkhông được đi ngược lại ý nghĩa, vai trò của luật pháp.

Từ sự khác biệt về ý nghĩa, vaitrò giữa công cụ để cai trị và phương tiện để bảo vệ sẽ đem lại sự khác nhau vềcác thang giá trị xây dựng và các biểu hiện (quy định pháp luật cụ thể) trênthực tế.

Nếu luật pháp đơn giản là công cụcủa người cầm quyền để cai trị xã hội thì nó sẽ xem nhẹ việc ban hành luật pháp,coi nặng hình phạt và sẵn sàng giết người để đạt mục tiêu cai trị xã hội. Nhưngnếu luật pháp là phương tiện để bảo vệ các quyền con người, thì việc xây dựngluật pháp phải dựa trên nền tảng các giá trị là quyền con người.

Các quy định về hình phạt cũngphải đảm bảo sự dung hòa đúng mực giữa việc ngăn ngừa vi phạm và sự tồn tại củađối tượng cần được bảo vệ.

Do vậy, nếu đồng ý rằng luật pháplà phương tiện để bảo vệ các quyền của con người thì cần bỏ đi án tử hình. Sửdụng án tử hình là việc làm hoàn toàn vô nghĩa nếu nhìn nhận dưới lăng kính rằngluật pháp là phương tiện để bảo vệ các quyền con người. Quyền sống là quyền tốithượng của con người mà mọi xã hội, mọi luật pháp đều hướng đến và bảo vệ nó.

Một điều chắc chắn là sử dụng ántử hình chỉ giúp ngăn ngừa giảm thiểu, chứ không loại bỏ 100% các vụ phạm tội.Vậy hiệu quả răn đe phòng ngừa của mức án tử hình đến đâu, có được phân tíchthống kê hay không?

Thực tế ta thấy, án tử hình ngoàiviệc đi ngược lại nền tảng giá trị của luật pháp nó còn không giúp giảm số vụphạm tội.

Giải pháp nào thay thế cho ántử hình?

Án tử hình là nội dung không đúngcần bỏ đi và không thể áp dụng một hình phạt không đúng khác thay thế cho án tửhình. Không có nhiều sự lựa chọn, chúng ta sẽ sử dụng các hình phạt còn lại mộtcách nghiêm minh hơn và mang tính răn đe hơn. Chúng ta sử dụng án chung thânhoặc án có thời hạn nhưng không hạn chế số năm tù, ví dụ 50 năm, 100 năm, 200năm tù giam.

Nếu để ý, chúng ta sẽ thấy rằng,hầu như tất cả các tên tội phạm khi phạm tội đều tìm cách che dấu hoặc tìm cáchtrốn thoát khỏi sự trừng phạt. Tâm lý của tội phạm luôn luôn là tìm cách trốnthoát khỏi sự trừng phạt. Rất nhiều trường mà hợp lý do thúc đẩy một người phạmtội là suy nghĩ rằng hắn sẽ thoát khỏi sự trừng phạt.

Để giảm thiểu số vụ vi phạm phápluật nói chung, có một vai trò đặc biệt quan trọng của giáo dục, phổ biến phápluật. Chúng ta cần đánh giá đúng mức vai trò của việc giáo dục và phổ biến phápluật, bởi khi đánh giá không đúng vai trò của phương tiện thì thực hiện thườngkhông đem lại kết quả.

Sự phổ biến giáo dục pháp luậtkhông chỉ dừng lại ở việc được làm cái này hay không được làm cái kia. Giáo dụcpháp luật phải giúp cho tất cả mọi người thấy rằng, khi một người vi phạm, ngườiđó nhất định bị trừng phạt, người đó chắc chắn không thoát khỏi được sự trừngphạt. Khi mọi người ý thức được rằng nếu vi phạm mình nhất định bị trừng phạt,tự mỗi người sẽ cân nhắc về hành vi vi phạm.

Đó là niềm tin của mọi người vàotính nghiêm minh của pháp luật.

Nghĩa trong phòng xử sáng 13/10. ảnh Ngôi sao

Để làm cho mọi người tin vào sựnghiêm minh của pháp luật như vậy, thì cần nâng cao năng lực của cá nhân ngườithi hành luật pháp, và nâng cao tính đúng đắn, khoa học của các quy định phápluật. Không làm được hai điều đó sẽ dẫn đến người dân không tin vào sự nghiêmminh của luật pháp và có tâm lý coi thường, vi phạm.

Dưới góc độ người làm luật, thìviệc làm thế nào để không xảy ra vi phạm khó khăn hơn nhiều là đưa ra những hìnhphạt. Giết người thì dễ dàng hơn nhiều là giáo dục để họ không vi phạm, và lựachọn phương án giết người là sự chọn lựa của con người chưa văn minh.

Trở lại vụ án này, Nguyễn ĐứcNghĩa phạm tội là vì hắn cho rằng sẽ trốn tránh được sự trừng phạt. Nếu trước đóchúng ta giúp Nghĩa hiểu được là hắn sẽ bị trừng phạt nếu hắn phạm tội thì có lẽvụ việc đã không xảy ra.

Như vậy, đừng quên rằng, lỗi rấtlớn thuộc về tất cả chúng ta... Thời gian qua đi, câu chuyện buồn của Nghĩa cóthể sẽ không còn được quan tâm nữa, nhưng có những vấn đề mang tính nhân văn,tính pháp lý to lớn đã và nên được gợi mở thông qua vụ án này. Nếu tất cả chúngta cùng quan tâm và xử lý khéo léo, thì vụ án sẽ có tác dụng đóng góp hết sức bổích.

TIN LIÊN QUAN

Theo Vietnamnet.vn