Vedan đủng đỉnh, nông dân bơ phờ

Chỉ còn bốn tháng nữa là hếtthời hạn để người dân có thể khởi kiện đòi Công ty Vedan bồi thường thiệt hại,song việc thỏa thuận bồi thường cho người dân để khỏi “đáo tụng đình” như côngty này từng cam kết vẫn chỉ là lời hứa...

Cho rằng muốn “duy trì mối quanhệ thân thiện với nông dân” để tự đưa ra mức hỗ trợ (!), 20 tháng đã trôi qua kểtừ ngày Công ty cổ phần hữu hạn Vedan VN (gọi tắt là Vedan) bị bắt quả tang xảthải trái phép ra sông Thị Vải (8-9-2009), nhưng đến nay hễ nhắc chuyện bồithường thiệt hại thì Vedan cứ đủng đỉnh đi từ cuộc mặc cả này đến mặc cả khác.

Và mới đây nhất, trong văn bảngửi lãnh đạo tỉnh Đồng Nai ngày 20-4, Vedan vẫn bổn cũ soạn lại, tự đưa ra mứchỗ trợ (chứ không phải bồi thường - PV).

Thiện chí của Vedan (!)

Trong văn bản hôm 20-4 (do tổnggiám đốc Yan Kun Hsiang ký), Vedan xác định khu vực bị ảnh hưởng để làm căn cứtính hỗ trợ thiệt hại cho nông dân là theo kết quả mô phỏng của Viện Môi trườngvà tài nguyên (MT-TN, thuộc ĐHQG TP.HCM, đơn vị được Bộ TN-MT trưng cầu giámđịnh).

Theo đó, khu vực bị ảnh hưởngnặng của tỉnh Đồng Nai là 139,9ha, diện tích bị ảnh hưởng vừa là 345,58ha và nhẹlà 619,97ha. Và sau những tính toán rất chi li, Vedan “kết luận”: số tiền phảihỗ trợ cho nông dân tỉnh Đồng Nai khoảng 8,4 tỉ đồng.

Ông Nguyễn Thái (ấp 1C, xã Phước Thái, huyện Long Thành, Đồng Nai) năm lần gửi đơn kiện Vedan đã xả nước thải ô nhiễm dòng sông Thị Vải làm sản lượng tôm của gia đình ông bị thất thu, dụng cụ nuôi tôm phải xếp xó, nhưng đến nay vẫn chưa được đền bù

Tỏ ra thiện chí, văn bản củaVedan viết: “Công ty chúng tôi dựa trên tinh thần duy trì mối quan hệ thânthiện với nông dân địa phương và mong muốn nhanh chóng giải quyết vụ việc, nêncông ty chúng tôi đề nghị tăng mức hỗ trợ lên đến 15 tỉ đồng”. Tuy nhiên,thực tế chính Vedan đã tự mâu thuẫn khi đưa ra những con số nói trên.

Cụ thể, Vedan lấy diện tích ảnhhưởng 8.883,7ha theo yêu cầu của người dân Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu và TP.HCMthời điểm đầu năm 2009 chia đều cho số tiền thiệt hại mà người dân ước tính lúcđó là 262,175 tỉ đồng để được con số bình quân thiệt hại mỗi hecta là 29,511triệu đồng.

Con số này được Vedan đem nhânvới diện tích ảnh hưởng được Viện MT-TN xác định theo kết luận công bố ngày11-12-2009 tại Hà Nội để đưa ra mức thiệt hại của tỉnh Đồng Nai.

Trong khi đó, những con số thốngkê thiệt hại của các địa phương theo hướng dẫn của Tổng cục Môi trường từ saungày 11-12-2009 đều không được phía Vedan công nhận. Cách tính này chỉ có lợicho Vedan.

Cò kè bớt một thêm hai

Điều đáng lưu ý là Vedan một mặtcam kết bồi thường (mà Vedan chỉ gọi là hỗ trợ - PV) thiệt hại cho người dân tạihầu hết các buổi làm việc với lãnh đạo Tổng cục Môi trường và Bộ TN-MT, nhưngmặt khác lại dùng dằng mặc cả “bớt một thêm hai” khi tính toán và đưa ra mứcthiệt hại.

Tháng 4-2009, khi hàng ngàn ngườidân nộp đơn đòi kiện thì Vedan có công văn gửi hội nông dân ba địa phương đềnghị mức hỗ trợ cho người dân tổng cộng 20 tỉ đồng (Đồng Nai 7 tỉ đồng, TP.HCM 7tỉ đồng và Bà Rịa - Vũng Tàu 6 tỉ đồng).

Vá lưới chuẩn bị cho chuyến đánh cá mỗi chiều tối nhưng anh ngư dân Hồ Thanh Quý (ấp 1C, xã Phước Thái, huyện Long Thành, Đồng Nai) chẳng mấy hi vọng mảnh lưới đầy vì sông Thị Vải vẫn chưa hồi sinh

Không chấp nhận mức bồi thườngnày, hội nông dân ba địa phương đã họp và thống nhất yêu cầu Vedan ngồi vào bànthương lượng, đòi bồi thường 569 tỉ đồng (tương đương 45-48% thiệt hại mà ngườidân thống kê được), trong đó riêng TP.HCM là 153 tỉ đồng.

Sau nhiều lần lỗi hẹn về công bốmức bồi thường mới, Vedan... hẹn tiếp: chờ kết quả của Viện MT-TN về xác địnhphạm vi và mức độ trách nhiệm.

Thế nhưng, khi Viện MT-TN công bốkết quả giám định thì Vedan lại viện lý do... không hiểu để trì hoãn và đưachuyên gia từ Đài Loan sang kiểm chứng lại.

Sau đó đại diện của Vedan chínhthức thông tin rằng đã đạt được thỏa thuận với Viện MT-TN: theo đó, tỉ lệ phầntrăm làm hại môi trường theo tính toán của Vedan là 65% chứ không phải 89% nhưcông bố của Viện MT-TN và do đó hai bên thống nhất “cộng lại rồi chia đôi” đểcho ra con số Vedan chịu trách nhiệm 77%.

Cho đến nay, lãnh đạo Viện MT-TNvẫn chưa có bình luận về “kết quả thỏa thuận” mà Vedan công bố.

Gạt người dân ra rìa?

Luật sư Nguyễn Văn Hậu, đại diệnpháp lý cho nông dân huyện Cần Giờ (TP.HCM), ngỡ ngàng: “Người dân không cóchuyên môn và tư cách pháp lý để tự tính toán thiệt hại cho mình mà chỉ thống kêdựa trên kết luận của cơ quan khoa học và hướng dẫn của cơ quan chức năng. Ở đâyViện MT-TN được cơ quan quản lý nhà nước chỉ định thực hiện đo đạc kết luận nhưvậy và Vedan đưa ra con số khác rồi cộng lại chia đôi thì chúng tôi và người dânkhông biết phải tin theo con số nào”.

Và trong cuộc mặc cả này, ngườidân gần như bị gạt ra bên ngoài mà không hề có cơ hội bày tỏ ý kiến.

Cũng từ kết quả của Viện MT-TNcông bố và hướng dẫn của Tổng cục Môi trường, các địa phương đã tổ chức thống kêthiệt hại để đưa ra con số mới nhất và yêu cầu Vedan bồi thường. Những thống kênày đến nay đều bị Vedan “chê” là không thuyết phục, không đủ căn cứ.

Luật sư Hoàng Như Vĩnh - đại diệnpháp lý của Vedan - cho biết ngoài đề nghị hỗ trợ cho Đồng Nai 15 tỉ đồng nhưnói trên, Vedan cũng đã có văn bản đề nghị Bà Rịa - Vũng Tàu giải thích về mứcthiệt hại hơn 53 tỉ đồng mà tỉnh này đưa ra.

Trao đổi qua điện thoại với phóngviên ngày 3-5, Thứ trưởng Bộ TN-MT Nguyễn Xuân Cường cho biết vẫn đang chờ báocáo chính thức của Vedan và các đơn vị, địa phương liên quan. Theo ông Cường,quan điểm của bộ là việc bồi thường của Vedan cho người dân phải được thực hiệnnghiêm túc và trên cơ sở khoa học chứ không chấp nhận tình trạng dây dưa, mặccả.

Phải chăng Vedan cố tình “diễnlại kịch bản cũ” của những năm 1994-1995: kiên trì mặc cả để cuối cùng đưa ra sốtiền “hỗ trợ” thấp hơn nhiều so với mức thiệt hại mà người dân gánh chịu? Thờihạn để người dân khởi kiện đòi bồi thường đang cạn dần, nếu cứ tình trạng dùngdằng này, theo nhiều người nhận định, khả năng dắt nhau ra tòa có thể xảy ra.

Theo N. Triều

TIN LIÊN QUAN