Phương Tây đang "rối như canh hẹ" về Gadhafi

Mỹ và châu Âu đều đồng thuậnmuốn đại tá Gadhafi bị hạ bệ, nhưng sự chia rẽ trong cách thức ứng phó với khủnghoảng Libya và sự thắng thế của phe thân Gadhafi đang đẩy phương Tây vào thế bí.

TIN LIÊN QUAN

Mỹ lâm vào thế khó

Kể từ khi lên cầm quyền, Tổngthống Mỹ Barack Obama muốn xây dựng một mối quan hệ mới với phần còn lại của thếgiới và "cơn sóng thần" biểu tình tại Trung Đông, đặc biệt là diễn biến Libya,đang trở thành thử thách khó khăn cho ông chủ Nhà Trắng trong cách tiếp cậnngoại giao này.

Chiến binh nổi dậy bắn súng phòng không gần Ras Lanuf khi đối đầu với quân chính phủ Gadhafi. Ảnh: Telegraph

Quan điểm của Obama là khôngdễ ra lệnh thực hiện các hành động quân sự như người tiền nhiệm và tỏ ra rấtnghiêm túc trong việc phối hợp với cộng đồng quốc tế trong bất cứ quyết địnhnào liên quan đến nước ngoài. Sự lưỡng lự của Mỹ trong cách can thiệp vàoLibya đã thể hiện rõ quan điểm này của ông chủ Nhà Trắng, khác với hành độngđơn phương kiểu "tiền trảm hậu tấu" trước đây của Mỹ.

Cách nhìn của chính quyền Obamađược phản ánh trong phát biểu của Ngoại trưởng Hillary Clinton trước Hạ việnrằng, Washington sẽ không thực hiện hành động quân sự đơn phương mà cần sự ủnghộ của quốc tế. "Thiếu sự phê chuẩn của quốc tế, việc Mỹ hành động đơn độc sẽdẫn tới tình trạng mà các hậu quả không thể lường hết được", bà nhấn mạnh.

Trong khi đó tại Trung Đông vàBắc Phi đang chứng kiến một sự thay đổi lịch sử. Người dân tại đây đã mất niềmtin vào trật tự cũ và cho dù họ có lật đổ được chính quyền như tại Tunisia và AiCập, hay đơn thuần chỉ đòi cải cách hiến pháp như tại Jordan các nước vùng Vịnh,thì người dân khu vực này cũng đang tìm kiếm một hệ thống chính trị mới.

Giới quan sát coi đây là cơ hộicho Washington, để thay đổi quan điểm của người dân các nước Ảrập từ lâu coi Mỹnhư kẻ thù vì sự ủng hộ đối với trật tự cũ. Chính quyền Obama cũng nắm ngay cơhội khi chứng tỏ rằng họ đứng về phía những người Ảrập đang muốn thay đổi và kêugọi các chính phủ trong khu vực phải cải cách thực sự.

Mọi thứ cho thấy Mỹ đang đi đúnghướng cho đến khi tình hình Libya bùng nổ, đẩy Washington vào thế khó. Tổngthống Barack Obama đã tuyên bố rõ ràng rằng ông muốn đại tá Gadhafi phải từchức. Sau đó nước Mỹ ráo riết tìm cách để nhà lãnh đạo Libya phải ra đi và sẽ làtổn hại lớn tới uy tín của Washington tại khu vực nếu Gadhafi vẫn tại vị.

Trong bối cảnh hiện nay, vì "quântử nhất ngôn" Mỹ sẽ phải thúc đẩy mọi kênh có thể từ ngoại giao đến việc tìmkiếm sự ủng hộ của quốc tế đối với hành động quân sự để hạ bệ Gadhafi. Kịch bảnđược giới phân tích tính đến là Washington sẽ yêu cầu phe đối lập Libya côngkhai kêu gọi giúp đỡ về quân sự, để Mỹ hành động theo hướng đáp ứng lời kêu gọicủa người Libya chứ không phải áp đặt.

Tổng thống Pháp Sarkozy và Thủ tướng Anh Cameron đồng quan điểm "đánh" Gadhafi. Ảnh: AP

Tuy nhiên, sự chia rẽ của cácđồng minh châu Âu có thể khiến mọi tính toán của Mỹ trong vấn đề Libya lâmvào tình trạng tiến thoái lưỡng nan.

Châu Âu và NATO chia rẽ

Sau nhiều ngày kể từ khi khủnghoảng Libya nổ ra, châu Âu vẫn đang chia rẽ với một bên là Anh và Pháp đề xuấtphải có hành động quân sự và một bên chiếm số đông, gồm Đức và Tây Ban Nha, thậntrọng với các hành động quá nhanh. Một nhóm nhỏ hơn gồm những nước có quan hệmật thiết với Libya do Italy đứng đầu thì chưa ngả hẳn sang phía nào.

Chia rẽ khiến NATO và EU khó đạtđược đồng thuận về một hành động quân sự vào Libya, dù họ đã thống nhất ý kiếnGadhafi cần phải ra đi. Sốt ruột với tình hình, Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozyvà Thủ tướng Anh David Cameron đã cùng soạn một bức thư gửi các đồng minh châuÂu, trong đó hối thúc cần phải sẵn sàng cho "tất cả tình huống có thể" tạiLibya, như áp dụng vùng cấm bay để ngăn đại tá Gadhafi không kích phe nổi dậy.

Tổng thống Sarkozy thậm chí cònđề xuất "không kích có mục tiêu" vào lực lượng Gadhafi, nhưng các lãnh đạo EUkhác gồm Thủ tướng Anh David Cameron tỏ ra thận trọng với kế hoạch có phần quánóng này. Pháp cũng tiến xa hơn khi hôm qua đơn phương công nhận sự hợp pháp củachính quyền lâm thời do phe đối lập Libya lập ra ở miền đông nước này.

Trong khi đó, cựu thủ tướng AnhJohn Major không úp mở khi bình luận với kênh Sky News rằng uy tín của của NATOvà EU sẽ không còn nếu đại tá Gadhafi vẫn được phép bám trụ với quyền lực. Theoông nếu Gadhafi không bị lật đổ, ông này sẽ "báo thù đẫm máu" những người chốngđối ở Libya.

"Tôi tự hỏi là chúng ta sẽ cảmthấy thế nào nếu không làm gì và nhìn thấy các cuộc trả thù quy mô mà gần nhưchắc chắn người đàn ông thù dai này sẽ thực hiện", ông Major nói thêm. Đồng thờiông cũng cảnh báo việc để cho Gadhafi vẫn ngồi yên sẽ "khuyến khích" các lãnhđạo Trung Đông khác tiếp tục đàn áp người dân.

"Ngư ông đắc lợi" Gadhafi

Việc phương Tây bế tắc trong việctìm kiếm giải pháp cho vấn đề Libya đã tạo điều kiện để chính quyền Gadhafigiành lại những gì để mất vào tay phe biểu tình. Lực lượng trung thành với ôngđang thắng thế và tiến sâu vào khu vực do quân nổi dậy kiểm soát. Con trai đạitá là Saif tuyên bố hàng nghìn người Libya đang tự nguyện chiến đấu để chống lạinhững người mà ông mô tả là "khủng bố".

"Đã đến lúc giải phóng và hànhđộng. Chúng tôi rất đoàn kết và mạnh mẽ. Giờ đã là quá muộn cho họ và Libya sẽsớm được tự do và hoà bình", Saif nói trên truyền hình khi đề cập đến lực lượngchống đối. Đây được coi là động thái chuẩn bị cho chiến dịch quân sự quy mô lớncủa chính quyền Gadhafi và Ngoại trưởng Anh William Hague cáo buộc Saif đang"tuyên chiến với người dân của mình".

Trước diễn biến mới, Giám đốctình báo quốc gia Mỹ James Clapper hôm qua đưa ra nhận định trước Thượng việnrằng, đại tá Gadhafi sẽ đánh bại phe nổi dậy và bảo vệ quyền lực. Ông còn cảnhbáo quân đội Libya mạnh hơn so với dự đoán, đặc biệt là hệ thống phòng không"khá vững chắc" có thể đe doạ việc lập vùng cấm bay tại quốc gia Bắc Phi.

Tuy nhiên, nếu Gadhafi thắng cũngkhông có nghĩa chính quyền của ông sẽ giải quyết được mọi vấn đề. Nguyên nhân vìmột chiến thắng về mặt quân sự của ông sẽ biến thành thất bại về ngoại giao.Phương Tây sẽ càng lập thành liên minh mạnh hơn chống lại chế độ Gadhafi nếu họtiếp tục đàn áp mạnh tay và điều này sẽ khiến chính quyền tự xưng của phe nổidậy được nhiều nước ủng hộ hơn ngoài Pháp.

Một khi chính quyền phe nổi dậyđược quốc tế công nhận rộng rãi, họ sẽ có thể yêu cầu trực tiếp thiết lập vùngcấm bay tại Libya và động thái này sẽ giúp NATO và Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốcdễ ra quyết định hơn đối với kế hoạch gây nhiều tranh cãi này.

Theo Đình Nguyễn
Vnexpres