Ba vị thuốc giảm đau bụng kinh

(Từ trên xuống): Cây Ích mẫu; Cây ngải cứu; Cây Hương phụ

Đau bụng kinh có nhiều mứcđộ, ở một số người chỉ cảm thấy đau âm ỉ ở bụng dưới hay sau lưng, nhiềungười khác lại có những cơn đau quặn dữ dội. Đau nhiều nhất vào lúc bắt đầuhành kinh. Cũng có thể kèm theo cảm giác buồn nôn và nôn.

Theo y học cổ truyền, nguyênnhân gây bệnh là do khí huyết không thông, khí bị cản trở, làm huyết ứ tắclại mà gây đau. Đông y còn gọi là thống kinh là tình trạng đau bụng vùng hạvị, thường xuất hiện trước, trong hoặc sau khi hành kinh.

Sau đây là một số vị thuốc vàbài thuốc giúp điều trị bệnh này:

1. Cây Ích mẫu:

Còn gọi là Chói đèn hay Sungúy tử, tên khoa học là Leonurus heterophyllus, họ Lamiaceae, dùng toàn câyvà hạt để làm thuốc.

Theo tài liệu Ích mẫu có chứatinh dầu, cholin, flavonoit (Rutin), glycosit có nhân sterol, saponin và 15loại axit amin cần thiết cho cơ thể. Hoạt chất của Ích mẫu có tác dụng trêntử cung, giúp chống máu ứ tích tụ sau khi sinh, (tên ích mẫu có nghĩa là cóích cho người mẹ), huyết áp, tim mạch, hệ thần kinh, rutin trong Ích mẫu còncó tác dụng làm bền thành mạch máu.

Theo y học cổ truyền Ích mẫucó vị đắng, tính mát, tác dụng hoạt huyết khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợithủy, được dùng chữa kinh nguyệt bế tắc, đau bụng kinh, kinh ra quá nhiều,hạ huyết áp. Đối với phụ nữ có thai, Ích mẫu có tác dụng an thai, giảm đau,giúp sinh dễ, tuy nhiên do tác dụng hoạt huyết và kích thích tử cung nên chúý không được dùng liều cao khi mang thai vì có thể gây sảy thai.

Hạt Ích mẫu có vị cay, tínhhơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết vàđiều kinh. Mỗi ngày dùng 6-12g thân lá hoặc hạt sắc uống. Dùng ngoài giã đắphoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa.

2. Cây Ngải cứu:

Còn được gọi là cây thuốccứu, tên khoa học Artemisia vulgaris L. họ Asteraceae. Dùng toàn cây trênmặt đất và lá dạng tươi hay phơi khô. Lá phơi khô đem tán nhỏ quấn thànhđiếu ngải được dùng để làm mồi cứu.

Trong Ngải cứu có chứa nhiềutinh dầu (xineol, alpha-thuyen) và ít tanin, tác dụng kích thích và hưngphấn thần kinh.

Theo Y học cổ truyền, Ngảicứu có vị đắng, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng điều hòa khí huyết, trừ hànthấp, ôn kinh, an thai, cầm máu, được dùng để trị chứng kinh nguyệt khôngđều, kinh kéo dài, người mệt mỏi, bụng lạnh đau, đi lỵ, thổ huyết, chảy máucam, thai động không yên.

Sắc uống 6-12g mỗi ngàykhoảng 1 tuần trước khi có kinh, chia 2-3 lần uống trong ngày. Ngải cứukhông gây sảy thai vì không có tác dụng kích thích tử cung có thai. Để anthai, dùng lá Ngải cứu 16g, tía tô 16g, sắc trong 600ml nước cô đặc còn100ml, thêm ít đường cho dễ uống, chia 3-4 lần, uống trong ngày.

3. Cây Hương phụ:

Còn có tên là Cỏ cú, Củ gấu,tên khoa học là Cyperus rotundus L. họ Cyperaceae. Cây mọc hoang khắp nơi,đào lấy củ mang về, khi dùng thì sao cháy hết lông bên ngoài, rửa sạch, phơihoặc sấy khô, dùng sống hoặc ở dạng Hương phụ tứ chế (tẩm giấm, muối, rượuvà đồng tiện rồi sao vàng) hoặc thất chế (như trên thêm gừng, cam thảo, nướcvo gạo).

Hương phụ chứa nhiều tinh dầucyperol, cyperen có tác dụng ức chế sự co bóp của tử cung làm dịu cơn co tửcung, làm giảm đau trên động vật thí nghiệm.

Theo tài liệu cổ, Hương phụcó vị cay, đắng hơi ngọt, tác dụng giải uất, điều kinh, chỉ thống, chữa ngựcbụng trướng đau, ung thủng, khí uất kết không thông, phụ nữ có kinh đaubụng, viêm tử cung mạn tính, đau dạ dày, ăn không tiêu, nôn mửa, đau bụngtiêu chảy. Dùng mỗi ngày 6-12g dạng thuốc sắc, thuốc bột.

Bài thuốc hay dùng chữa đaubụng kinh, kinh không đều, khí hư bạch đới gồm có Hương phụ, Ích mẫu, Ngảicứu, lá Bạch đồng nữ (đồng lượng 6gram) thêm 300ml nước, đun sôi nửa giờ, cóthể thêm tí đường cho dễ uống, chia 2-3 lần uống trong ngày. Có thể uốngtrước ngày kinh dự đoán khoảng 10 ngày, sau đó có thể uống liền từ 2-3tháng, giúp cho khí huyết lưu thông. Nếu rong kinh thì có thể gia thêm vị Cỏmực (đồng lượng) sắc uống.

Ngoài cách sử dụng các thảodược như trên, gần đây một số nghiên cứu còn cho thấy việc sử dụng các thựcphẩm ít chất béo và nhiều xơ như rau, đậu cũng có thể giúp giảm đau bụngkinh, nên sử dụng thêm vitamin E (có nhiều trong mầm ngũ cốc, giá, rau xanh,dầu hướng dương), uống thêm sữa đậu nành, hạn chế ăn những loại thức ăn gâykhó tiêu, nặng bụng, trướng bụng sẽ khiến các cơn đau bụng kinh nhiều hơn.

Các liệu pháp hỗ trợ khác nhưchườm nóng, nghỉ ngơi, tập thở, thư giãn, tránh lo nghĩ, massage nhẹ vùngbụng dưới cũng có thể làm giảm cơn đau bụng kinh.

Theo DS Lê Kim Phụng