Tự dùng thuốc: Chuyện không nhỏ

Ở nước ta, thuốc được chialàm hai loại: được bán theo đơn thuốc của bác sĩ và không cần đơn.

Thuốc bán theo đơn là loạithuốc thuộc bảng độc (trước đây ở ta chia thành hai loại độc A và độc B),thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần (thuốc làm thay đổi trạng thái tâm thầnnhư thuốc an thần gây ngủ diazepam), thuốc thuộc loại nguy hiểm (giữa liềuđiều trị và liều độc có khoảng cách rất hẹp, dùng “sai một li” có thể gâytai biến rất nguy hiểm như thuốc loại glucocorticoid).

Làm bệnh nhẹ thành nặng

Loại thuốc bán theo đơn chỉđược phép bán khi người bệnh trình đơn thuốc của bác sĩ. Còn thuốc bán khôngcần đơn là loại thông thường, có khi được gọi là OTC (viết tắt của over thecounter, tức thuốc có sẵn trên quầy, cứ đến mà mua).

Việc tự dùng thuốc luôn hàm chứa mối đe dọa nguy hiểm vì có thể trở thành “việc lạm dụng thuốc một cách tự ý mà không có sự hiểu biết kèm theo”, có thể đưa đến tác hại không lường trước

Thuốc OTC được dùng trị cácrối loạn thông thường như cảm, sổ mũi, ho, tiêu chảy, táo bón, khó tiêu đầybụng..., tuy nhiên cũng đòi hỏi người dùng có kiến thức tối thiểu về thuốc(nhờ đọc kỹ bản hướng dẫn kèm theo thuốc hoặc hỏi và thu thập thông tin từdược sĩ phân phối thuốc). Ở một số nước tiên tiến như Mỹ, Anh, nhiều thuốcOTC được bán ở khắp nơi như siêu thị chứ không bắt buộc bán trong nhà thuốc.

Còn ở ta, tất cả những sảnphẩm đặc biệt gọi là thuốc chỉ được bán ở những nơi ngành y tế cho phép đólà nhà thuốc, hiệu thuốc mà sau này sẽ trở thành nhà thuốc đạt chuẩn GPP.Như vậy, vẫn có trường hợp người bệnh có thể tự dùng thuốc khi cảm thấy rốiloạn nhẹ, không cần khám bác sĩ mà chỉ cần đến nhà thuốc hỏi mua thứ thuốcmình biết về tự điều trị.

Có hai vấn đề nghiêm trọnggắn liền với tình trạng tự dùng thuốc. Đó là tự ý dùng thuốc mà thuốc đóthuộc loại bán theo đơn (nên lưu ý kháng sinh và thuốc loại glucocorticoid -thường gọi tắt là corticoid - ở nhiều nước phải bán theo toa, còn ở ta bánkhá thoải mái) và tự ý dùng thuốc ở người hoàn toàn mù tịt về thuốc.

Việc tự dùng thuốc luôn hàmchứa mối đe dọa nguy hiểm vì có thể trở thành “việc lạm dụng thuốc một cáchtự ý mà không có sự hiểu biết kèm theo”, có thể đưa đến tác hại không lườngtrước.

Tự dùng thuốc có thể làm bệnhnhẹ trở thành nặng vì không được chữa trị bằng thuốc đúng cách. Tự dùngthuốc có khi rất nguy hiểm vì dùng thuốc không đúng che lấp dấu hiệu “cấpcứu ngoại khoa” (tức là phải được nhập viện để được mổ gấp).

Thí dụ, khi bị đau bụng khôngrõ nguyên nhân mà vội dùng thuốc chống co thắt để giảm đau, bụng hết đaunhưng bệnh vẫn còn (như viêm ruột thừa, có thai ngoài tử cung...), ngườibệnh không đi bệnh viện để được phát hiện bệnh, mổ cấp cứu kịp thời có khihậu quả rất đáng tiếc.

“Thầy lang” Internet

Hiện nay còn có vấn đề tựdùng thuốc qua thông tin trên mạng Internet. Với sự bùng nổ thông tin, cầncảnh giác và thận trọng trong việc thu thập thông tin về sức khỏe, y dượctrên mạng toàn cầu này.

Đối với người hoạt động tronglĩnh vực chuyên môn y dược phải luôn cẩn thận, tìm cách sàng lọc, chọn lựavà xếp hạng thông tin đáng tin cậy đến mức độ nào đó để sử dụng. Đồng thờicần ghi nhớ dược phẩm luôn gắn liền với kinh doanh. Vì vậy không loại trừnhiều thông tin về dược phẩm đã bị nhiễu do mục đích kinh doanh, lợi nhuận.Nhất là trên Internet, mức độ quảng cáo rất rộng nên thông tin về dược phẩmcàng dễ bị nhiễu.

Đối với các nhà chuyên môn ydược, họ phải có “chiến lược tìm tin y dược” trên Internet và luôn dựa trênquan điểm “y học phải có chứng cứ” (evidence-based medicine, viết tắt EBM),tức phải biết chọn công cụ tìm tin hữu hiệu để sàng lọc thông tin. Nếu biếtchọn lọc thông tin từ Internet thì đây là phương tiện hết sức hữu ích để cậpnhật và ứng dụng vào công việc chuyên môn.

Tuy nhiên, với người dùngthuốc, xin có lời khuyên là đừng bao giờ lấy tin trên Internet để chẩn đoánbệnh, tự vào các địa chỉ thông tin về thuốc để tìm thuốc thích hợp (thíchhợp do được quảng cáo rất nghệ thuật nhằm nghe xuôi tai, chiều nào cũnglọt), rồi mua thuốc trên mạng hoặc đến nhà thuốc hỏi mua về tự uống, thậmchí mua theo lối truyền tai để dùng tự chữa bệnh.

Khi bị rối loạn và nghi mìnhcó bệnh, cách tốt nhất là đến bác sĩ (bác sĩ chuyên khoa càng tốt) để đượckhám, hướng dẫn và chỉ định cách điều trị. Nếu bị những rối loạn được cho lànhẹ, thông thường ta có thể đến nhà thuốc để mua loại thuốc OTC.

Theo Tuổi Trẻ

TIN LIÊN QUAN