Liên quân đánh Libya có nguy cơ "rắn mất đầu"

Chiến dịch không kích Libyacủa liên quân mới đang trong giai đoạn đầu, nhưng Mỹ đã tuyên bố thoái thácquyền chỉ huy, trong khi các nước chưa thể dàn xếp việc ai sẽ đứng ra tiếp quảncầm đầu chiến dịch đa quốc gia này.

TIN LIÊN QUAN

Khi Anh vàPháp đi đầu trong chiến dịch không kích Libya với việc máy bay Pháp lĩnh ấn tiênphong khai hoả, nhiều người đã thắc mắc về chỉ huy thực của hành động can thiệpquân sự này. Trên thực tế ngay từ đầu Mỹ đã đóng vai trò chỉ huy của chiến dịchkhông kích có nhiệm vụ tiêu diệt hệ thống phòng không của quân đội đại táGadhafi.

Chiến dịch của liên quân đangđược điều hành bởi Sở chỉ huy châu Phi (Africom) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ, đặt tạimột căn cứ ở Stuttgart, Đức. Các sở chỉ huy như thế này thường có sẵn tất cả cácphương tiện và hệ thống liên lạc để điều hành một chiến dịch, nên mọi hành độngquân sự đều tính đến các cơ sở có sẵn như vậy để đặt đầu não.

Một chiến đấu cơ F-16 của Đan Mạch tham gia không kích Libya. Ảnh: AFP

Với một sứ mệnh đa quốc giaphức tạp như tại Libya thì rõ ràng ứng viên được chọn để chỉ huy sẽ là NATOhoặc những sở chỉ huy đã có sẵn của Mỹ như Centcom (điều hành cuộc tiếnchiếm Iraq lật đổ Saddam Hussein năm 2003). Trong khi đó, Libya nằm ở BắcPhi thuộc khu vực chịu trách nhiệm của Africom, nên sở chỉ huy này của Mỹ đãnhanh chóng được chọn.

Africom hiện nằm dưới quyền tướngtrẻ Carter Ham mới nhậm chức được 3 tuần, là một trong 6 sở chỉ huy khu vực củaquân đội Mỹ được lập ra năm 2007, một dấu hiệu về việc Washington ngày càng quantâm đến vấn đề an ninh tại lục địa đen. Ban đầu Mỹ có ý định đặt Africom tại mộtnước châu Phi nhưng không thể thu xếp được kế hoạch này nên Đức được chọn thaythế.

Africom được coi là sở chỉ huy"ảo" đầu tiên của Mỹ vì không có binh sĩ hay cơ sở nào tại châu Phi nơi nó phụtrách. Công việc của sở chỉ huy có 1.500 người này chủ yếu là huấn luyện và hỗtrợ cho lực lượng vũ trang 53 nước châu Phi và phối hợp với Bộ Ngoại giao cùngcác cơ quan khác của Mỹ thúc đẩy các chương trình kinh tế, chính trị và xã hộitrong khu vực, như nâng cao nhận thức về HIV trong quân đội châu Phi.

Mỹ muốn "buông"

Washington cũng nhiều lần nêu rõviệc họ chỉ huy giai đoạn đầu của chiến dịch không kích Libya là nhằm thực hiệnnghị quyết của Hội đồng Bảo an, đập tan hệ thống phòng không của Gadhafi để mởđường cho việc thiết lập vùng cấm bay. Mỹ cũng nhấn mạnh mục tiêu tối thượng làbảo vệ dân thường khỏi các vụ tấn công của quân đội Gadhafi, không lấy lãnh đạoLibya làm mục tiêu tiêu diệt cũng như không hỗ trợ cho lực lượng chống đối tạinước này.

Tuy nhiên, chỉ hơn một ngày sautrận không kích Libya mở màn ngày 19/3, từ tướng tư lệnh Africom Carter Ham đếnBộ trưởng Quốc phòng Robert Gates đều cho biết Mỹ sẽ sớm chuyển giao quyền chỉhuy chiến dịch cho các đối tác trong liên quân như Anh và Pháp.

Hôm qua đến lượt Tổng thốngBarack Obama chính thức tuyên bố về quan điểm này. Ông khẳng định Washington sẽtrao lại vai trò cầm đầu tại Libya nhằm đảm bảo việc thực thi nghị quyết củaLiên Hợp Quốc phải được chia sẻ giữa các nước. Theo đó ngay khi đạt được các mụctiêu ban đầu, sẽ có "một cuộc chuyển giao quyền chỉ huy việc thiết lập vùng cấmbay trong thời gian vài ngày tới".

"Chúng tôi sẽ là một trong sốnhiều đối tác của chiến dịch", BBC dẫn lời Tổng thống Mỹ phát biểu khi đang ởthăm Chile. Động thái này một lần nữa cho thấy quan điểm muốn hạn chế sự can dựcủa Mỹ vào cuộc chiến tranh Libya, trái ngược với cuộc chiến tại Afghanistan vàIraq trước đây.

Tổng thống Mỹ cũng không úp mởkhi nói đến lý do Washington không muốn tiếp tục dẫn dắt liên quân đánh Libya,bằng cách nhắc đến các sự kiện trong quá khứ, khi Mỹ thường "hành động đơnphương không có sự ủng hộ hoàn toàn của quốc tế" và chúng kết thúc với việc Mỹphải "chịu toàn bộ gánh nặng chiến tranh". Lần này Mỹ không muốn Libya tiếp bướcAfghanistan và Iraq thành "của nợ" đối với riêng họ.

Ai sẽ chỉ huy liên quân

Mỹ tuyên bố sẽ chuyển giao quyềnchỉ huy chiến dịch cho một liên quân do Pháp, Anh hoặc NATO đứng đầu, nhưng trênthực tế mọi chuyện không đơn giản như vậy. Hiện vẫn còn bất đồng nội khối khiPháp, Thổ Nhĩ Kỳ và Đức phản đối NATO nắm quyền chỉ huy. Cuộc họp giữa đại sứcác nước thành viên của khối hôm qua kết thúc mà chưa đạt được sự đồng thuậntrong vấn đề này.

Trong khi đó, Italy lại ủng hộnhiệt tình việc NATO dẫn dắt chiến dịch với tuyên bố, nếu đều này không diễn rathì họ có thể không cho phép các nước tiếp tục sử dụng những căn cứ quân sự củamình khi đánh Libya. Nước Anh cũng có quan điểm tương tự khi Thủ tướng DavidCameron ủng hộ NATO "thử nghiệm vai trò chỉ huy" tại Libya.

Một số nước khác không ra mặt ủnghộ ai làm chỉ huy chiến dịch tại Libya, nhưng muốn có câu trả lời rõ ràng. Na Uycho biết 6 chiếc máy bay chiến đấu của họ đóng góp vào cuộc không kích sẽ khôngtham chiến trực tiếp, chừng nào vẫn chưa biết chính xác ai sẽ nắm quyền chỉ huylực lượng đa quốc gia.

Trong trường hợp Mỹ kiên quyếtthoái thác quyền chỉ huy chiến dịch như hiện nay thì việc NATO trở thành sự lựachọn tiếp theo là điều khó tránh khỏi. Nhưng bất đồng nội khối sẽ gây ra khókhăn đáng kể, vì NATO chỉ có thể chính thức nắm quyền dẫn dắt sau khi đã nhậnđược sự đồng thuận của toàn bộ 28 nước thành viên.

Ngoài ra còn có một trở ngạichính trị khác với NATO đến từ Liên đoàn Ảrập. Trước đó việc tổ chức này ủng hộvùng cấm bay có vai trò quyết định để Liên Hợp Quốc phê chuẩn nghị quyết chophép can thiệp quân sự vào Libya. Thậm chí sau đó một số nước Ảrập như Qatar vàCác tiểu vương quốc Ảrập thống nhất còn đề nghị đóng góp máy bay chiến đấu vàoliên quân.

Tuy nhiên, các chính phủ Ảrậpđược cho là không mấy dễ chịu nếu NATO nắm quyền chỉ huy chiến dịch. "Liên đoànẢrập không muốn chiến dịch này đặt hoàn toàn trong sự chịu trách nhiệm củaNATO", Ngoại trưởng Pháp Alain Juppe nhấn mạnh thêm.

Một số nhà phân tích tính đangtính đến phương án thoả hiệp trong việc chọn ai chỉ huy chiến dịch. Giám đốc Họcviện Royal United Services tại London là Michael Clark đề xuất: "Giao quyền chỉhuy cho một nước thành viên NATO khác ngoài Mỹ, nhưng vẫn sử dụng cấu trúc chỉhuy của NATO, điều này sẽ tạo ra tác động tốt cả về chính trị lẫn quân sự".

Trong khi đó, chiến dịch khôngkích Libya của liên quân đã bước sang ngày thứ tư liên tiếp, với việc hệ thốngphòng không của quân đội Gadhafi được xác định đã bị đánh tê liệt. Qua đó vùngcấm bay tại quốc gia Bắc Phi này theo nghị quyết của Liên Hợp Quốc đã chính thứccó hiệu lực thi hành. Nhưng việc ai sẽ nắm quyền chỉ huy giai đoạn tiếp theo củachiến dịch vẫn chưa có câu trả lời, dù Mỹ đã khẳng định muốn "buông".

Theo Đình Nguyễn
Vnexpres