Tiết hạnh... tự phong

Mỗi dịp cuối năm, mẹ tôi lạivác ghế đi họp. Bà thay mặt Hội phụ nữ họp với chính quyền, Mặt trận tổ quốc, Tổdân phố... bầu cho bằng được số Gia đình văn hóa. Ngõ có năm chục nóc nhà, cứ tỉlệ mỗi năm bầu được năm sáu Gia đình văn hóa, không ít hơn cũng không nhiều hơn.

Gia đình nào đủ tiêu chuẩn, đượctặng một bằng khen. Thực chất với những cư dân phố chợ nghèo đủ các thành phầndân ngụ cư, người thuê nhà, làng lên phố như ở đây, bởi đều bận lo kiếm tiền,tấm bằng Gia đình văn hóa thực chất với họ chỉ là một tờ giấy.

Cứ nhìn bà hàng phở đầu ngõ màxem, được bằng Gia đình văn hóa bởi con cái phương trường, gia đình đầm ấm, nămnào đóng góp bão lụt cũng nhất ngõ, nhưng sáng nào chẳng lấn chiếm quá nửa conngõ để bày bàn ghế khách ăn.

Trưa dọn rồi để lại đống rác ướt lướt thướt để chịhàng nước kiêm bán bánh rán tiếp quản, chị hàng nước quanh năm không cãi nhauvới ai, ngồi rất khép nép, chuyên hót rác hộ hàng phở cho lối đi gọn sạch. Thựcra cũng vì khách uống trà hút thuốc tính tình "sạch sẽ" hơn hàng phở thả giấy ăntùm lum. Nhưng chị lại chẳng được bằng khen Gia đình văn hóa bao giờ, bởi ngàytrẻ đã lỡ bỏ chồng, nuôi con một mình. Gái chê chồng thì văn hóa cái nỗi gì, aicũng dè bỉu.

Nhà tôi tất nhiên các cụ chả totiếng với nhau bao giờ, ông bận đi làm, bà hăng say công tác phụ nữ, phong tràonào của địa phương cũng đi đầu không phải vì ông bà muốn cuối năm có được cáibằng khen Gia đình văn hóa. Thế nhưng một ngày đi làm về, mới đến cửa tôi đãnghe ông quát bà rất to, tôi vội vã quẳng xe chạy vào hỏi, bố mẹ có chuyện gìvậy.

Chỉ thấy bà đang lăng ra cười,còn ông đứng giữa nhà quát ông ổng, rồi ông cũng cười khì khì, giải thích:

- Nhận bằng "Gia đình văn hóa"mấy năm mà không một lần đánh chửi nhau, không va chạm trong gia đình, hàng xómngười ta tưởng mình giả tạo, đóng kịch quá khéo. Vì thế bố cũng phải giả vờ totiếng một lần, để hàng xóm thấy gia đình mình hóa ra cũng là một gia đình...bình thường chứ!

Tôi bảo, thế thì bầu Gia đình vănhóa cuối năm nay, nhà ta trượt rồi!

Bà bảo: Không, có nhà cái Tèo nămngoái được bằng khen, năm nay vợ lừa chồng bạc tỷ, đuổi chồng khỏi nhà rồi rướcthằng bồ trẻ hơn chục tuổi vào nhà rồi, khu dân cư chỗ mình vẫn thiếu định mứcvăn hóa.

Tôi ngạc nhiên hỏi, người vậy màcũng được cấp bằng sao?

Mẹ tôi giải thích: Trừ đi mấy nhànghiện hút, nhiễm HIV, mấy nhà không có hộ khẩu ở đây, mấy nhà buôn bán hoặcchồng nọ vợ kia, chửa hoang, chồng đánh hay là đánh chồng, hay nhà nghèo quá họkhông them đếm xỉa tới danh hiệu này, còn lại mấy gia đình hưu trí "sạch nướccản" đành luân phiên nhau nhận danh hiệu này.

Thảo nào, dù người vẫn cầmdao rượt nhau dọc ngõ, dù hàng quán chiếm dọc ngõ, trẻ con bị đánh, ngườigià bị nhốt, năm nào ngõ tôi cũng phải có đủ định mức số gia đình văn hóa.Từ đó, những tấm bảng "Khu phố văn hóa", những bằng khen "Gia đình văn hóa"dường như đã mất thiêng. Hoặc tôi dửng dưng đi ngang nó như đi ngang một tấmbiển quảng cáo KCBT (khoan cắt bê tông).

Văn hóa thực chất là các giá trịvô hình không đong đếm được. Nó là cách ứng xử nhân văn ấm áp và phù hợp phápluật, nó là các giá trị tinh thần được tôn vinh, là lời khen cao nhất mà cộngđồng đánh giá một gia đình, một cá nhân. Khi đưa ra các tiêu chuẩn văn hóa đểkhuyến khích các gia đình và các khu dân cư đạt tới, chắc biện pháp này để nângcao trình độ văn hóa của cộng đồng. Thế nhưng nếu thực hiện không tốt, nhữngdanh hiệu ấy sẽ biến thành trò cười.

Một người bạn tôi tâm sự, khinhận được tấm bằng khen Gia đình văn hóa, gia đình cô rất lúng túng. Vứt ngay đithì có vẻ không được... văn hóa lắm, mà đóng khung treo lên thì đi ra đi vàonhìn thấy nó như thể nhìn thấy một bức "Tiết hạnh khả phong" treo trong nhà.Được khen ngợi mà lại đâm ra xấu hổ, gia đình thật sự có văn hóa thì đã khôngchường cái "tiết hạnh" của mình ra khoe kiểu này. Cuối cùng cô đút ngăn tủ đểvài năm sau cũng "giải tán" một cách đỡ áy náy hơn. Đã từng thẳng thắn từ chốidanh hiệu này nhưng không được, gia đình bạn tôi thắc mắc rằng, không hiểu ai đãnghĩ ra hình thức "xếp loại đạo đức tập thể" này, sau khi nghĩ ra cách "nâng caogiá trị tập thể" bằng những cái loa phát thanh phường đang ngày ngày gây ô nhiễmkhông gian Hà Nội?

Theo