Phương Thanh: Kẻ phá phách hợp thời

Vịt conxấu xí

Khi Mỹ Linh đangtừng bước chiếm những vị trí “đầu tiên” trên con đường âm nhạc của mình, từgiải nhất cuộc thi Giọng hát hay học sinh phổ thông trung học toàn quốc năm1991, sau đó là đỗ thủ khoa thanh nhạc Nhạc viện Hà Nội năm 1993, liền nămđó giành giải Ca sĩ trẻ ấn tượng nhất Liên hoan các ban nhạc trẻ toàn quốclần đầu tiên, khi Lam Trường, khiêm tốn hơn, với giải nhì tiếng hát Hoa Thậpđại tinh tú ở Tp. HCM năm 1995, thì Phương Thanh lúc ấy đang vật lộn vớicuộc sống cả ở ngoài đường lẫn trên sân khấu theo đúng nghĩa đen của từ này.

Là con thứ sáutrong một gia đình có bảy anh chị em ở Nông Cống, một huyện nghèo của tỉnhThanh Hóa, năm 6 tuổi Phương Thanh theo gia đình vào Nam, 13 tuổi bố mất,gia đình sống khá vất vả, có thời kỳ cả nhà tá túc trong một căn phòng nhỏ ởkhu tập thể của Thông tấn xã Việt Nam, nơi làm việc của anh trai cô. Từ đầunhững năm 1990, Phương Thanh đăng ký tham gia hàng loạt các cuộc thi ca háttại các nhà văn hóa quận và thành phố, nhưng không đạt được bất cứ giảithưởng nào, dù chỉ là khuyến khích.

Khi đã nổi nhưcồn trên thị trường ca nhạc, Phương Thanh nhớ lại giai đoạn “xấu xí” này:“Trước hôm đi thi giọng hát hay thành phố, mình mua hẳn một băng nhạc BảoYến về nhại cho đúng giọng “Huế tình yêu của tôi”. Chờ đến lượt mình lâuquá, thấy lũ trẻ con đá banh, mê quá, mình xin vào đá cùng. Đến khi mẹ hớthải đi tìm thì giọng đã khan đặc và kết quả là trượt vỏ chuối, còn mình bịmẹ phạt nhịn đói cả ngày”.

Phương Thanh đãhồi tưởng về  “thưở hàn vi” của mình như vậy. “Hồi bé, mình hát dở nhất nhànhưng mẹ lại nuôi ước vọng cho con gái trở thành sao. Lúc ấy, giọng Thanhkhan và khó tròn vành rõ tiếng, một ngày hai lần mẹ chở đến nhà văn hóa đểluyện thanh. Nhiều khi mình khóc van mẹ đừng bắt đi hát nữa nhưng bà cứ mộtmực: “Mày phải làm ca sĩ”. Đầu năm 1990, mình bắt đầu đi hát ở các nhà hàng,quán bar để kiếm tiền, thấy con gái cứ đi chiếc xe đạp cà tang, mẹ liền vaymượn mua cho con một chiếc Chaly cũ rất hay chết máy dọc đường. Nó chứngkiến cảnh nhiều hôm Phương Thanh mặc diện, trang điểm kỹ mà chỉ ngồi saucánh gà mong ca sĩ chính đến muộn hoặc ốm để được ra hát thế. Nhiều hômkhông được hát, mình chỉ biết khóc mà thôi. Chính vì những lăn lộn với nghềđể kiếm sống đã khiến mình quyết tâm trở thành ca sĩ bằng được”.

Không ai đợi chờPhương Thanh trên sân khấu ca nhạc, cũng không có ông bà nào tới tìm cô sausân khấu các cuộc thi hát. Vậy thì cô tự mình lăn xả vào đời sống ấy bằnggiọng hát gần như có duy nhất một phẩm chất: máu lửu. Lúc bấy giờ ở Tp. HCMmanh nha thành lập các nhóm hát. Phương Thanh, với bản tính ham vui và thấyhát một mình khó nổi, bèn xin vào tam ca Sao đêm, cùng với hai thành viênkhác là Nguyên Lộc và Quốc Hưng, hát lại những bài quen thuộc như “Ngọn lửacao nguyên”, “Mùa xuân từ những giếng dầu” theo phong cách rock.

Chỉ một thờigian ngắn, Sao Đêm “lặn mất tăm”, tuy nhiên “ánh sáng” từ một giọng hát lạđã để lại ấn tượng mạnh đối với ông bầu trẻ nhưng rất uy lực trên thị trườngca nhạc (đặc biệt là thị trường băng đĩa) lúc ấy: Hữu Minh - ông chủ Kim LợiStudio. Xem Sao Đêm hát trên sân khấu Nhà hát thành phố, Hữu Minh nhận thấysự khác lạ, không giống ai trong giọng hát khàn máu lửa này, hoàn toàn cóthể trở thành một “hiện tượng” mới trên thị trường ca nhạc lúc đó đang hừnghực đợi chờ… liền đánh tiếng mời Phương Thanh về phòng thu. Cần phải mởngoặc giải thích thêm rằng, vào thời điểm ấy (những năm 1996 – 2000), băngđĩa là một mặt trận nóng bỏng trên thị trường ca nhạc chứ không phải là mạngxã hội như hiện nay.

Tất cả các ngôisao “Hot” nhất trên thị trường đều tỏa nhiệt trên thị trường băng đĩa vànhững bản “hit” được săn lùng từ chợ Huỳnh Thúc Kháng đến các cửa hàng băngđĩa của Vafaco, Bến Thành Audio – Video, hãng phim Trẻ và TT băng nhạc Trẻ,Saigon Audio… Và tại thời điểm ấy, Kim Lợi Studio là một trong những “lò”sản xuất băng đĩa nhạc nóng nhất, uy quyền nhất, không chỉ bởi phòng thu KimLợi khi ấy phải treo bảng ghi giờ để các ca sĩ “xếp hàng” chờ vào thu âm, màcòn bởi sự mát tay của Hữu Minh, người thừa hưởng gia tài sản xuất âm nhạctừ cha mình, ông Từ Kim Lợi, và đã góp phần làm nên cuộc thăng hạng củanhiều ngôi sao, trong đó có cặp Lam Trường – Phương Thanh.

Thànhthiên nga

Từ Kim Lợi, giấcmơ đổi đời bằng con đường ca hát của Phương Thanh đã nhanh chóng trở thànhhiện thực. Hàng loạt bản “hit” liên tục được ra lò, từ “Trống vắng” (QuốcHùng), “Một thời đã xa”, “Lang thang”, sau đó là ca khúc trong bộ phim cùngtên “Giã từ dĩ vãng” (Nguyễn Đức Trung), “Tình cờ” (Diệp Minh Tuyền)… Haitác giả Quốc Hùng và Trương Huy được xem là hai cái tên gắn liền với sự bùngnổ của Phương Thanh. Đặc biệt, bản “trống vắng” đã từng ghi âm tại Vafacotrước đó nhưng không thành công, được hòa âm lại với “độc chiêu” là câu bècuối cùng do ngôi sao dòng nhạc Hoa lúc đó là Nhật Hào thể hiện, phong cách“ướt át” kiểu Hồng Kong, nói như một người trong giới sản xuất âm nhạc thờinay, “đủ tạo nên một trang sức lấp lánh cho Phương Thanh giành lấy chiếc véhạng nhất của con tàu nhạc Việt”.

Còn “Một thời đãxa”, tuy ghi âm sau “Trống vắng” nhưng lại ghi hình trước và được tung rathị trường trong album cùng chủ đề, trong đó Phương Thanh là nhân vật chínhbên cạnh Lam Trường, Cẩm Ly, Bằng Kiều, Thu Phương… Đạo diễn Huỳnh PhúcĐiền, sau này luôn sát cánh bên Phương Thanh, đặc biệt trong 2 liveshow  “đểđời” và “nhớ đời” của Thanh, chính là người quay hình clip đầu tiên này củaPhương Thanh tại Đà Lạt – clip xây lên nấc thang quan trọng trong sự nghiệpngôi sao của cô. Video “Một thời đã xa” và CD cùng tên đã bán được khoảng40.000 đĩa trên thị trường lúc đó (không tính băng đĩa lậu).

Ở đây, cũng phảimở ngoặc một lần nữa, để nói về cái clip “bậc thang quan trọng”. Thời điểm1997 – 1998 là thời kỳ vàng son của video ca nhạc, mà nói như bà NguyễnThanh Thủy, nguyên biên tập viên Hãng phim Trẻ và TT băng đĩa nhạc Trẻ,video ca nhạc đã góp phần quan trọng để “sinh” ra hiện tượng Lam Trường.Xuất hiện cùng thời điểm, Phương Thanh cũng nằm trong xu hướng này. Tuynhiên, không có ngoại hình bắt mắt, thu hút như Lam Trường, mà ngược lại,Phương Thanh trong giới ca sĩ nữ còn bị xếp vào hàng “hơi bị xấu”. Trước năm1995, trong làng giải trí ở Việt Nam hầu như không có hóa trang chuyênnghiệp, mạnh ai nấy bôi, trát. Năm 1996 nghề này bắt đầu bung ra. Và “vịtcon” may mắn gặp Hồ Khanh (hay ngược lại), có thể xem là chuyên gia make upđầu tiên được danh tiếng trong làng giải trí showbiz. Hồ Khanh sau này còngắn liền tên tuổi tay nghề với một ngôi sao khác của nhạc Việt là Mỹ Tâm,nhưng Phương Thanh mới là người đầu tiên thành thiên nga dưới bàn tay phùthủy Hồ Khanh.

Nhưng điều gì đãkhiến giọng hát khan đặc đến độ một nhạc sĩ cây đề từng phải ca thán là nghenhư "hỏng thanh đới", trượt vỏ chuối tại tất cả các cuộc thi ca hát lọt vàotầm ngắm của kẻ săn sao thiện nghệ Hữu Minh? Ở đây có một chuyện vui mà độthực hư của nó chỉ người trong cuộc mới hay. Khi Phương Thanh mới nổi, và cónhiều ý kiến khác nhau về giọng hát “khác người” này, có nguời trong cơ quanquản lý văn hóa  “chơi khéo” cô bằng cách đề nghị cho Phương Thanh đi thiTiếng hát truyền hình Tp. HCM, đảm bảo… rớt! Phương Thanh nghe được tin nàyrất lo lắng. Nhạc sĩ Nguyễn Nam, khi ấy phụ trách ca nhạc Đài Truyền hìnhTp. HCM, đơn vị tổ chức cuộc thi Tiếng hát truyền hình đã “cứu” Phương Thanhmột bàn thua trông thấy bằng cách đưa cho cô ca khúc “Xa rồi mùa đông”. Vàcô đã thành công với một “bài hát đứng đắn” của một nhạc sĩ chính qui thayvì những ca khúc não tình trên thị trường như nhiều định kiến trước đó. “Xarồi mùa đông” trở thành một bản “hit” qua giọng hát Phương Thanh.

“Phương Thanhnói thay cho người ta bằng sự gào thét, giải thích sự bức xúc khi người takhông có gì để giải tỏa” – Hữu Minh nhận xét. Như nhiều người khác thừanhận, chất giọng, kiểu hát “gào đến phát cuồng” của Phương Thanh, tại thờiđiểm bấy giờ, như một liều Dopping cho một bộ phận giới trẻ có những nỗiđau, sự bức bối cần gào thét, cần bày tỏ (bây giờ thì cũng bộ phận ấy đangtìm đến thứ dopping cao hơn, nguy hiểm hơn, là… thuốc). Và sau nữa, ở PhươngThanh, số đông công chúng, nhất là giới công chúng bình dân, nhân dân laođộng nhìn thấy hình ảnh của chính họ, thấy giấc mơ đổi đời của chính họ. Bởivậy, khác với nhiều ngôi sao khác, Phương Thanh càng gần gũi, càng hát nhưnói chuyện, hát không trình diễn, thậm chí, nhiều khi mệt quá do chạy sô, côchỉ cần đứng trên sân khấu mà cười, nói hổn hển mấy câu khan đặc chẳng aihiểu gì…, cô càng được thích! Công chúng của Phương Thanh xem cô trình diễnkhông phải để xem một ngôi sao, mà để xem chính họ trong hình ảnh một ngôisao.

Sức ảnh hưởngcủa Phương Thanh thì không phải bàn trong giai đoạn này. Một nhà tổ chứcbiểu diễn tên tuổi trong giai đoạn 1997 – 2002 (là năm hoàng kim của PhươngThanh) nhớ lại, khi ấy, duy nhất có hai cái tên mà bất cứ đặt vào chươngtrình nào, ở đâu, cũng thắng, là Lam Trường và Phương Thanh. Riêng PhươngThanh có khả năng làm nóng không khí buổi diễn bằng chính cá tính đặc biệtcủa mình, không điệu đà làm duyên mà hút khán giả bằng sự gần gũi hòa đồng.Khi chương trình Làn Sóng Xanh lần đâu tiên công diễn tại Hà Nội năm 1999,chỉ riêng hoa của khán giả tặng Phương Thanh và Lam Trường đã chất đầy… nửasân khấu lớn ở Triển lãm Giảng Võ!

Có thời điểm vàomùa Tết, chỉ cần Phương Thanh ngỏ ý muốn có tiền mua thêm nhà, mua thêm xe,một bầu sô đã chồng ngay cho cô tiền cát sê của vài chục suất hát với giácao ngất ngưởng chỉ để sau đó “giăng băng rôn tên Phương Thanh lên để kiếmtiền”! Một hãng nước ngọt hạ quyết tâm “bắt” Phương Thanh bằng được cho hợpđồng làm đại diện thương hiệu sau khi hãng đối thủ đã bỏ ra một khoản tiền“khủng” để ký hợp đồng đại diện với Lam Trường . 80.000 USD cho một đại diệnthương hiêu là con số kỷ lục hiện nay của một nữ ca sĩ mà Phương Thanh đãtừng lập và hiện tại chưa hề bị phá.

Đời thựckhông là mơ

Cuộc lột xác từ“bé Chanh” thành ngôi sao Phương Thanh được ví von như vịt con thành thiênnga thực ra chỉ là văn chương. Một so sánh đời hơn, Phương Thanh giống nhưlửa, tự đốt mình để cháy và đấy cũng chính là sức hút của cô trên sân khấu.Có điều, Phương Thanh “cháy” trong âm nhạc giống như cô sống trong đời sống,ngẫu hứng đến bất kham. Bài hát nào “hợp cạ” đã vào tay  thì không thể có casĩ thứ hai thể hiện lại. Nhưng chính giọng ca ấy cũng “đốt” ca khúc với tốcđộ chóng mặt. Ở đỉnh cao,  “ngốn” bài liên tục, cô liên tục cần các bản“hít” mới để đốt nóng bản thân và khán giả. Cô chạy show chóng mặt khôngkém, mặc dù không nhằm mục đích kiếm tiền.

Trong số cácngôi sao ăn khách trên thị trường ca nhạc trước nay, có lẽ  là người đượccác bầu sô thích nhất. Cô nhận show không hề so kè, miễn sao có khán giảđông vui là hát đến quên mình, những lúc mưa gió khán giả vắng, sẵn sàngkhông nhận cát sê, hát từ thiện cô có thể tặng thêm cả mấy chục triệu chongười nghèo (đến bây giờ  là ca sĩ hiếm hoi vẫn giữ nguyên được tình cảm củakhán giả dù thực sự không còn ở thời đỉnh cao). “Dễ thương” và tất nhiên đôikhi cũng đồng nghĩa với “dễ dãi”,  không phải là người kén sân khấu và kénbài hát, còn ngược lại. Cô còn không biết giữ cả “lửa” của chính mình nữalà…

Nhìn lại quátrình hợp tác thưở ban đầu giữa Phương Thanh và Kim Lợi Studio, không ítngười phải gật gù thán phục cách “cầm cương” con “ngựa chứng” của Kim Lợi.Có thời điểm, khi Phương Thanh đang là át chủ của bài Kim Lợi thì bất ngờKim Lợi lại giao ca khúc độc quyền lẽ ra “là của” Phương Thanh vào tay ngôisao khác, vốn không hề là “gà” của Kim Lợi. Điều này thấy rõ ở bản “Tình2000”, sau đó là “Tình ca muôn đời”, đều của Võ Thiện Thanh, được Kim Lợimua độc quyền và thu âm tiếng hát Mỹ Linh. Và cả hai, “Tình 2000” lẫn “Tìnhca muôn đời” đều lập tức trở thành bản “hit” với tiếng hát Mỹ Linh.

Phương Thanh lúcđó sốt ruột đứng ngồi không yên, khi ấy Kim Lợi mới tung ra cho Phương Thanh“Tiếng sét nơi vườn hoang”, được xem như “Trống vắng 2”. Biết kìm, biết giữ,biết “ra chiêu” đúng lúc, khi dồn dập, lúc khoan nhặt… - có thể nói Kim LợiStudio, nói như một nhà sản xuất âm nhạc ở Tp. HCM, đã tạo nên “sự kết hợpăn ý, đẩy cả hai (Kim Lợi và chữ đầu là nhìn vào gia đình anh Lộc chị Oanh)lên đến cực đỉnh quyền lợi mỗi bên”, nhưng trong sự hợp tác này cũng manhnha những điều “nhạy cảm” trong quan hệ ca sĩ – ông bầu mà sau này người tasẽ thấy xuất hiện nhiều hơn trong giới showbiz Việt. Có lẽ bởi vậy sự kếthợp ăn ý (không chính thức, vì không có bất cứ hợp đồng ràng buộc nào) nàykhông kéo dài.

Khác với LamTrường, người không tin ai ngoài mình, chữ đầu là nhìn vào gia đình anh Lộcchị Oanh lại đặt lòng tin vào quá nhiều người. “Lửa” được phung phí nhiềuhơn, ngẫu hứng thay vì có chiến lược, đã không được nhân lên… Nhưng muốn nóigì thì nói, chữ đầu là nhìn vào gia đình anh Lộc chị Oanh đã đạt được giấcmơ của mình trong âm nhạc. Và, như nhận định của một nhà sản xuất giàu kinhnghiệm, chữ đầu là nhìn vào gia đình anh Lộc chị Oanh, cũng như những ngôisao cùng thời với cô, có cả một giai đoạn vinh quang của nhạc Việt (1995 –2000) làm “của để dành”, đủ để họ tiếp tục “sống” thêm 10 – 15 năm nữa…

TIN LIÊN QUAN

Theo ThuỷPhạm
Đẹp