Uống thuốc: Những điều có thể quên

Sau khi khám và kê toa, cũngcó khi bác sĩ quên dặn bạn vài lưu ý nhỏ xung quanh những viên thuốc bạn sẽdùng. Có thể đó chỉ là những tiểu tiết song bỏ qua chúng lắm lúc lại rấtđáng tiếc.

Lắc trước khi dùng

Lắc trước khi dùng để phântán đều hoạt chất chính lắng đọng dưới đáy chai. Có thể nhận ra chỉ dẫn nàydành cho loại thuốc nước (xirô, nhũ dịch, hỗn dịch...). Đơn giản nhưng lợiích không đếm xuể, bởi không thực hiện động tác khuấy đảo này, khi chiết rótthuốc người bệnh có khả năng chỉ nhận được phần váng (dung môi, chất bảoquản) vô thưởng vô phạt, trong khi “nguyên khí” của chai thuốc chìm lắng bêndưới.

Lưu ý là nhiều người cũngtuân thủ lắc trước khi dùng, nhưng không phải lắc chai thuốc trước khi rótmà là lắc... ly đựng thuốc sau khi rót thuốc ra.

Bẻ đôi viên thuốc = haiviên thuốc?

Bẻ đôi viên thuốc 500mg, bạncó hai viên 250mg? Với y học thì phép chia vỡ lòng này có thể sai, thậm chí“chống chỉ định” trong một số trường hợp. Có vài lý do khiến các bác sĩ ngănngười bệnh chia năm xẻ bảy hoặc nghiền nát toa thuốc của họ, trước vì sợthiếu chính xác, sau chống lại việc phá vỡ lớp áo ngoài (nếu có) vốn phảigánh vác nhiều sứ mạng như che mùi vị khó chịu, phóng thích thuốc chậm nhằmgiảm tác động xấu lên niêm mạc dạ dày, câu giờ để viên thuốc xuống đến ruột(một số kháng sinh, kháng viêm, trị tiêu chảy, giun sán)... Chia, nghiền nhỏvới viên bao phim, trút bỏ hẳn “xiêm y” với viên con nhộng sẽ phá hỏng lớp“quân trang” bảo vệ, làm giảm hiệu quả, bất hoạt, thậm chí ngộ độc.

Tuy một số loại thuốc đượcphép chia, nghiền (viên nén trần, có khắc rãnh sẵn), nhưng nếu không cầnthiết nên dùng nguyên trạng, đặc biệt khi có hướng dẫn “thuốc bao tan ở ruột”như Aspirin pH8 (giảm đau, kháng viêm)..., “thuốc tác dụng dài”, “phóngthích chậm” (viết tắt LP, LA, SR, CR, XL) như Adalate LA (cao huyết áp),Tergeton LP (động kinh), Glizipid LP (tiểu đường)...

Suy bụng uống thuốc

Khái niệm trước, trong, saubữa ăn rất hay bị lẫn lộn. Chẳng hạn với loại thuốc kỵ rơ lúc dạ dày côngcán được khuyến cáo “dùng trước bữa ăn”, khi đến tai người dùng có thể đượchiểu theo hai nghĩa đụng đầu nhau côm cốp: “tránh xa bữa ăn” hoặc “ngaytrước bữa ăn”. Cả khái niệm bữa ăn cũng có thể lâm cảnh bất phân, như cóngười không cho điểm tâm là bữa ăn chính. Những hiểu lầm trên có thể tránhđược nếu người dùng hiểu rõ cơ chế hoặc thực tế hơn là tùy bụng uống thuốc,đơn cử bảo “uống lúc bụng đói hoặc bụng no” rõ hơn là “uống trước hoặc saubữa ăn”.

Thông thường theo quy địnhmột giờ trước và hai giờ sau bữa ăn gọi là bụng đói hay trống. Một số khángsinh (Tétracyclin, Pénicillin...) thường được khuyên dùng lúc bụng đói. Cácloại kháng viêm, giảm đau, hạ sốt như Aspirin, Ibuprofen, Naproxen... nênuống lúc bụng no. Đây cũng trả lời cho câu hỏi phổ biến là uống thuốc tâylúc đói có cào ruột, đau bao tử không. Tình cảnh tương tự cũng hay xảy ravới loại thuốc “duyên nợ” với giấc ngủ (chống dị ứng, thuốc ho).

Uống nhiều nước

Một số thuốc uống (Quinin,Erythromycin, Doxycyclin, sắt, Aspirin...) có khả năng gây kích ứng, viêmloét thực quản nếu nhẩn nha quá lâu trước khi xuống dạ dày. Do vậy, rất cầnthu ngắn thời gian “quá cảnh” qua thực quản bằng cách uống thuốc với nhiềunước.

Thuốc không có hạn sử dụng?

Sau khi nhận toa thuốc từ bácsĩ, bạn nhận ra vài cái tên quen quen nên lục lại tủ thuốc gia đình, thấycòn lưu vài viên thuốc cùng tên, dùng chưa hết ở lần điều trị trước nênquyết định sử dụng để tiết kiệm. Cho rằng thuốc men không hạn sử dụng có thểlà sai lầm nghiêm trọng, dù chưa hết hạn nhưng sau thời gian lăn lóc dãi dầu,không chắc chúng còn nguyên hình nguyên trạng, tệ hơn đã biến thành độc dược(nhất là khi bao bì đã xé).

Một bụm hay từng viên?

Khá tiện lợi nếu uống thuốccả bụm một lần, đặc biệt với trẻ con và người sợ uống thuốc. Thông thườngcác bác sĩ khuyên nên hạn chế uống thuốc “cả gói”, trước để tránh “bằng mặtkhông bằng lòng” nếu có giữa các viên thuốc, sau để đề phòng nghẹn do kiểudáng mỗi viên mỗi khác, chen lấn nhau trong thực quản có khả năng gây nghẽncục bộ, nguy hiểm cho trẻ con và người già.

Dùng ngay khi xé bao bì

Thuốc đã xé bao bì, mở nắp,tốt nhất nên dùng ngay vì việc tiếp xúc với không khí có thể làm giảm chấtlượng hoặc hỏng thuốc. Thực tế nhiều người có cách dùng thuốc kiểu để dành,đánh nguội như phụ huynh phân sẵn thuốc thành từng liều gửi cô bảo mẫu chotrẻ uống hay để ở nhà cho người già tự uống. Vì hoàn cảnh phải ngả theo,chẳng đặng đừng mới vậy, nên bạn gắng bao gói kỹ liều thuốc.

Trên đây chỉ là những dặn dòdễ bị thầy thuốc lẫn bệnh nhân cho qua. Hiển nhiên bạn có thể tìm thấy mọichi tiết trên tờ hướng dẫn dược phẩm, nhưng thực tế khó có chúng trong tay,trừ khi bạn mua cả hộp hay lọ thuốc. Hay nhất là bác sĩ điều trị phải đảmtrách hoặc bạn chủ động hỏi về những chỉ dẫn “dưới luật” này.

Nếu bác sĩ không có thời giantrả lời, bạn nên tự thân vận động bằng cách lên mạng truy cập (đối chiếuchính xác tên, liều thuốc, chọn trang web uy tín của bệnh viện hay hãng dược)hoặc có sẵn một cuốn dược điển trong nhà cũng là một ý hay.

Lưu ý những tham khảo này chỉgiúp bạn sáng tỏ thêm về những “chú thích” kèm theo quanh việc dùng thuốc,hoàn toàn không nên lấy đó làm căn cứ để tự đổi thuốc, đổi liều hay từ chốichỉ định của bác sĩ.

Theo BS Đỗ Minh Tuấn
Tuổi Trẻ

TIN LIÊN QUAN