Chùa Hương nguy cơ suy tàn vì rác

Lúng túng và tạm thời

Hàng triệu người đến chùa Hươngmỗi năm, nhưng rất ít người để ý Nam thiên đệ nhất động đang bị đe dọa nghiêmtrọng về môi trường sinh thái.

Hồ sơ di tích danh thắng HươngSơn trình UNESCO được tỉnh Hà Tây (cũ) dự định tạo lập hơn chục năm trước, nhưngBộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã nói không trước ý định này. Bởi khuthắng tích Hương Sơn chưa có quy hoạch, trong đó vấn đề xử lý rác là căng thẳngnhất.

Một cán bộ Sở VHTTDL Hà Nội chobiết, khi khảo sát toàn diện chùa Hương mới thấy tình trạng báo động: nước thảitừ nhà hàng quán ăn ở Thiên Trù xả ra ngấm xuống chảy vào suối Yến, rác đượcchôn lấp ở mọi chỗ trống vắng. Nhiều hố rác lâu ngày phình to và bốc mùi. SuốiYến được rắc vôi bột xuống trước mỗi mùa hội là cách làm chứng tỏ sự bế tắctrước nạn ô nhiễm môi trường chùa Hương. Bốn mươi tấn vôi bột làm nước tronghơn, nhưng hệ vi sinh vật cũng bị tổn hại nặng nề mà chưa cơ quan nào khảo sátnổi thiệt hại.

Rác chôn cạnh suối Yến, trên bến Trò và sau hàng quán. Ảnh: T.T.

Trong cuộc trao đổi với PV hôm họp báo trước mùa lễ hội 2010 tại địa bàn Mỹ Đức, một lãnh đạo phòng tàinguyên - môi trường huyện Mỹ Đức bất lực: không có giải pháp xử lý triệt để rácở chùa Hương. Chở rác bằng băng chuyền ra thì quá nhiêu khê. Con đường từ độngHương Tích xuống Thiên Trù xa dằng dặc ba cây số đi bộ mất 40 phút, thi công cáptreo còn khó khăn như thế huống gì làm băng chuyền. Mặt khác, nếu làm băngchuyền đưa rác ra thì bước sau cũng vẫn phải dùng xe chuyên chở đến tận nhà máyxử lý rác thải.

Theo phòng Tài nguyên - Môitrường huyện Mỹ Đức, lâu nay, cách thức tốt nhất là đào hố, dùng vật liệu chốngthấm đặt xuống (giảm thiểu tình trạng nước thải ngấm vào mạch nước ngầm chảy rasuối Yến) rồi phân loại rác đổ vào hố, rắc vôi, lấp lại và trồng cây lên trên.Đây được gọi là phương án tạm thời, nhưng đã tạm thời cả chục năm nay.

Hố rác lớn nhất hiện nằm sau nhàthường trực bảo vệ ở bến Thiên Trù, cách bến Trò khoảng 400 mét. Chúng tôi cómặt vào một trưa tháng 7 nắng như đổ lửa. Hố rác rộng khoảng 200 mét vuông, đượcchôn lấp không kỹ, túi ni lông, vỏ đồ hộp lăn lóc trên miệng hố theo gió phấtphơ lan ra khu vực xung quanh. Cạnh hố rác khổng lồ là suối Yến.

Theo quan sát bằng mắt thường,đoạn suối Yến từ bến Trò đến bến Yến, nước trong xanh hơn, còn ở phía gần hố rácnước đục nhờ nhờ, lòng suối bị bó hẹp lại. Cỏ dại mọc um tùm. Trên mặt hố khônghề được trồng bất cứ loại cây xanh nào như phương án đã đưa ra. Hố trũng hơn sovới mặt bằng xung quanh, chứng tỏ nó sẽ tiếp tục được đổ rác vào để lại chônxuống và lấp đất lên.

Đây không phải là hố rác duy nhấtở Hương Sơn.

Chủ một cửa hàng giải khát trênđường vào chùa Thiên Trù cho biết, mùa lễ hội có xe công nông gom rác chở đi đổvào hố, nhưng khi kết thúc lễ hội không thấy xe công nông nữa. “Chúng tôi luôntự giác quét và vệ sinh sạch sẽ mặt đường trước cửa hàng mình. Còn rác thì cứgom lại đấy, đặt tạm vào hang, hốc núi”. Hỏi hang núi đặt rác nằm ở đâu, chị chủhàng từ chối trả lời.

Phía sau nhiều quán ăn vẫn là cơman túi ni lông, vỏ bao, vỏ hộp đồ uống các loại. Ván sàn và bạt cho khách hànhhương thuê ngủ trọ trong ba tháng hội đã được dỡ bỏ, treo loe hoe trên cây hoặcvách đá. Những hộ kinh doanh ở sân Thiên Trù mua nước sạch giá 150.000đồng/khối, còn nước thải thì vẫn vô tư đổ xuống đất. Theo các nhà khoa học địachất, khu vực chùa Hương sở hữu nhiều hang động caster (đá vôi), nên dễ thấmnước. Điều đó càng khiến suối Yến - thông vào sông Đáy - bị ảnh hưởng nặng nề từnhững loại nước thải chảy ra từ hệ thống hàng quán ở Thiên Trù và bến Trò.

Con khóc, mẹ chẳng cho bú

Tại buổi họp tổng kết lễ hội chùaHương năm 2010 diễn ra sáng 2 - 7 vừa qua, ban tổ chức lễ hội cho biết ba thánghội năm nay đã đón gần 1,3 triệu lượt khách, tăng 5 vạn khách so với lễ hội2009. Càng đông khách có nghĩa chùa Hương càng phải gồng mình sống chung vớilượng rác lớn hơn. Hòa thượng trụ trì chùa Hương Thích Minh Hiền ước tính mỗimùa lễ hội sản sinh ra hàng chục tấn rác thải.

Thầy Hiền nói với PV, rác ở độngHương Tích, chùa Giải Oan, nội tự Thiên Trù không đáng ngại vì phần lớn là giấybáo, sớ, tiền âm, vàng mã, vỏ hương... Trong mùa lễ hội, nhà chùa thường chủđộng đốt hàng ngày. Những năm qua, chùa Hương đã đề nghị các ban, ngành củahuyện Mỹ Đức và tỉnh Hà Tây (cũ), thậm chí cả Bộ Khoa học - Công nghệ tư vấn đểcó một lò xử lý rác, chế biến phân vi sinh quy mô nhỏ gọn tại Hương Sơn.

Thầy Hiền nói, chùa Hương sẵnsàng huy động vốn đầu tư lò xử lý rác này, bất kể giá bao nhiêu, miễn là được tưvấn về công nghệ, quy mô, quy trình vận hành và vị trí đặt lò. Nhưng, đến nay,vẫn chưa có một hồi âm tích cực nào từ phía các ban ngành địa phương và cácchuyên gia.

“Điện lưới chúng tôi cũng từngphải đề nghị, nên đến năm 2003 chùa Hương mới có điện. Phải xin hết. Con khóc mẹmới cho bú mà” - Vị sư trụ trì Thích Minh Hiền khuyên phật tử và khách hànhhương nên ăn chay một ngày khi đến với chùa Hương, và hạn chế mang đồ ăn thứcuống vào chốn thiền môn. “Đặt nặng việc ăn uống sẽ khiến môi trường Hương Sơnxấu hơn, việc sát sinh ở cổng Thiên Trù sẽ không được giải quyết triệt để”- hòathượng Hiền nói.

Trong quá trình tìm hiểu phươngán xử lý rác thải cho chùa Hương và những di sản tương tự, chúng tôi được mộtnhà khoa học ở Viện Khoa học Công nghệ VN giới thiệu liên lạc với kỹ sư VũQuỳnh. Nghỉ hưu tại TPHCM, ông Quỳnh chuyển ra Quảng Ninh làm chủ tịch HĐQT mộtCty xử lý rác thải ở Hạ Long.

Kỹ sư Vũ Quỳnh tự tin cho biết:“Hàng chục tấn rác cả mùa lễ hội, theo tôi, cách xử lý không khó lắm. Chúng tôiđang giúp Hạ Long và một số tỉnh phía Bắc xử lý hàng trăm tấn rác mỗi ngày. Tôimới vào chùa Hương một lần, nhưng thấy địa hình không thuận lợi để vận chuyểnrác từ động và chùa, qua suối, ra đường lớn. Cách tốt nhất có lẽ là xây dựng môhình xử lý rác cấp hộ gia đình hoặc cấp xã, làm phân vi sinh. Không ảnh hưởngmôi trường của danh thắng”.

Ông Quỳnh nói sẵn sàng tư vấn chochùa Hương. Cùng với kỹ sư Vũ Quỳnh, có thể còn có nhiều ý tưởng, giải pháp thấuđáo cho rác ở Hương Sơn. Vấn đề là, bao giờ thì Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch,TP Hà Nội, huyện Mỹ Đức chịu hành động để cứu chùa Hương?

Hàng triệu người dân Việt hàngnăm vẫn hành hương về chốn sơn môn, đạo tràng của Bồ Tát Quán Thế Âm, hẳn ai nấyđều mong mỏi một không khí trong lành thanh sạch thỏ thẻ rừng mai chim cúngtrái/ lững lờ khe Yến cá nghe kinh. Chúng tôi thực hiện phóng sự này khi mùa lễhội đã khép lại cũng với mong muốn không làm phân tâm những người hành hương.Nhưng điều này không có nghĩa là tiếp tục lần lữa hoặc bó tay trước nguy cơ củachùa Hương. Không xử lý triệt để rác thải ở chùa Hương là chúng ta đang tự làmxấu, và từng bước làm mất hình ảnh di tích danh thắng Hương Sơn trước mắt thế hệtương lai.

Theo Trần Thanh
Tiền Phong