Quà tết - Chuyện muôn thuở!

Có người bảo văn hóa là văn hóamà quà Tết là quà Tết, ít có liên quan gì đến nhau, quà Tết chẳng qua là tậpquán được các nhà sản xuất kinh doanh bơm lên thành “nét đẹp truyền thống vănhóa” để tạo ra một thị trường với quy mô ngày càng lớn và chu kỳ kinh doanh ngàycàng dài. Tuy nhiên, theo chúng tôi, nói đến văn hóa quà Tết là văn hóa tặng quàTết, văn hóa nhận quà và văn hóa từ chối quà Tết.

Tặng quà cho nhau nhân dịp nămmới đến là một nét đẹp văn hóa truyền thống vốn có từ lâu đời của các dân tộctrên thế giới. Tùy theo phong tục, tập quán và bản sắc văn hóa riêng của mỗinước, mỗi dân tộc, mỗi vùng mà người dân có một tập tục tặng quà Tết của mình. ỞViệt Nam, tặng quà Tết không chỉ đơn thuần là quan hệ tình cảm mà còn biểu hiệnnhư một phép ứng xử. Tặng quà nhân dịp Tết cũng là lời tri ân đến đối tác, kháchhàng hay những mối quan hệ công tác, quan hệ làm ăn.

Nhiều người thấy văn hóa tặng quàTết là một văn hóa "nhọc nhằn". Cứ mỗi dịp Tết, người ta lại vắt óc ra suy tínhhàng triệu phương án: "Quà Tết năm nay sẽ tặng gì, tặng gì để vừa tiết kiệmtiền, vừa làm hài lòng người được tặng quà?". Ngoài chuyện phải nghĩ xemtặng gì cho hay ho, người ta còn phải lo đến chất lượng của quà nữa. Quà Tết cóđặc thù “người mua không dùng, người dùng không mua”, do không thể kiểm soátchặt chẽ nên nội dung của những mặt hàng trong túi quà Tết có thể  bị “méo mó” –ví dụ như có người mua chai rượu giá vài triệu để làm quà Tết nhưng mua phảirượu... giả, coi như xong!

Dân gian ta rất hay đã nghĩ ra từ“quà” để chỉ tất cả những vật biếu tặng nhau. Từ quà ở đây cũng như  từ quàtrong "ăn quà" để chỉ việc ăn nhẹ nhàng, vừa phải - chỉ “ăn hương, ăn hoa”. Tặngquà Tết một cách văn hóa là chỉ tặng quà có ý nghĩa tượng trưng, biểu hiện tấmlòng của người biếu với người nhận. Tặng quà Tết một cách có văn hóa là lựa chọnmột món quà không phô trương nhưng đủ bày tỏ cái tình của người tặng quà, mộtmón quà đơn giản nhưng đủ để bày tỏ sự trân trọng của người tặng quà, một mónquà lịch sự và sang trọng nhưng không để người nhận "vào thế khó xử"...

Một món quà Tết văn hóa là mónquà có nhiều ý nghĩa, tuy giản dị, chi phí không được cao nhưng sang trọng vàlịch sự, đồng thời phải thể hiện được phong cách hay "đẳng cấp" của người tặng.Quà ở đây không lượng hóa bằng vật chất mà đo bằng cách thức tặng quà, biểu thịsự quý trọng.

Tập quán tốt đẹp tặng quà Tếtđang bị biến tướng, những kẻ đưa và nhận hối lộ đang lợi dụng việc tặng quà Tếtvới các món quà đo giá trị bằng tờ xanh USD, bằng cây vàng bốn con chín.  Ngườiđến tặng quà đã có dụng ý rõ ràng không trong sáng; người nhận quà cũng khôngtrong sáng vô tư mà thường lấy sổ ghi chép lại xem anh X. biếu bao nhiêu, chịY.  biếu bao nhiêu... để sau đó lưu ý nâng đỡ (đồng thời để ý xét nét nhữngngười không chịu biếu quà Tết đáng giá). Như vậy, không gọi lại quà Tết mà phảigọi là sự mua bán.

Ranh giới giữa quà biếu và hối lộđôi khi mỏng như sợi tóc, chỉ có chính người nhận và người đưa quà mới có thểhiểu cái gì ẩn sau món quà Tết. Dân gian đã bảo ăn quà thì không nên ăn dày, ănmặn quá rồi đâm đau bụng; mà đau bụng vào dịp Tết, vào dịp đầu xuân cũng hơibuồn. Có văn hóa tặng quà Tết thì cũng có văn hóa "nhận quà". Nhận làm sao chongười biếu quà phấn khởi và từ chối quà - từ chối làm sao cho người bị từ chốikhỏi bị ức chế. Việc này đôi khi cũng tế nhị, khó khăn chẳng kém gì lúc... chọnquà.

Người nhận vừa nhận quà Tết vừalo: “Nó cho mình hậu thế này chắc lại nhờ vả cái gì khó đây”. Quà Tết màđem nỗi buồn như thế thì thà chẳng đem biếu tặng nhau còn hơn! Có một lời chúcrượu là: Người đang cầm trong tay gói quà Tết, bất kể là ai, dù là người trẻ haygià, người thành đạt hay thất bại, dù là sếp hay nhân viên... cuộc đời đối vớihọ ở thời điểm này là tuyệt mỹ. Chúng ta hãy cạn chén mừng cho những giây phúttuyệt mỹ trong cuộc đời hơn.

Theo