Hôm8/2/2011, phiên giao dịch thị trường chứng khoán đầu năm mới Tân Mão bắt đầu.Không dễ để phỏng đoán hay nhận định về xu hướng thị trường, ít nhất trong quýI/2011. Những bài học của năm 2010 về những yếu tố tác động vào xu hướng thịtrường được thống kê lại để các nhà đầu tư thêm vững tin vào quyết định sắptới của mình.
1.“Lạm bàn” chính sách góp phần khuyếch đại hiệu ứng tâm lý của thị trường
Ảnh hưởngcủa môi trường kinh tế vĩ mô và môi trường kinh tế thế giới đến TTCK trong nước,vốn đã được kiểm chứng trong những giai đoạn thăng trầm của năm 2008 và 2009,lại tiếp tục giành được sự quan tâm đặc biệt của thị trường trong năm 2010 vừaqua. Tuy nhiên, khác với những năm trước, tác động ảnh hưởng này đến tâm lý nhàđầu tư trong năm 2010 đã được khuyếch đại lên nhiều bởi việc nở rộ các hoạt động“luận bàn hay đúng hơn là lạm bàn về chính sách”.
Cùng vớinhững yếu tố ngoại cảnh khác, việc “lạm bàn” sôi nổi về CPI, về khủng hoảng nợcủa Châu Âu, về dòng tiền và đặc biệt là các biện pháp điều hành chính sách tiềntệ (như về Thông tư 13, Thông tư 19,..) đã tạo ra những con sóng tăng hoặc giảmmạnh kéo dài gần như liên tục qua nhiều phiên
Lời bàn : Năm2011 là năm khởi đầu của các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội (5 năm & 10năm), là năm đánh dấu vị thế mới của Việt nam (từ vị thế nước nghèo bước vàonhóm các nước có thu nhập trung bình),.. do vậy vấn đề “Tạo nền tảng vững chắc”chắc sẽ là ưu tiên được lựa chọn và bàn thảo nhiều trong các chương trình nghịsự của năm.
Mặtkhác, năm 2011 cũng là năm có hiệu lực thi hành của hàng loạt văn bản Luật đãđược ban hành trong năm 2010 (Luật Ngân hàng, Luật các tổ chức tín dụng, Luậtchứng khoán sửa đổi,…), do vậy sẽ cần phải xây dựng và ban hành hành loạt cácNghị định, Thông tư hướng dẫn,.. cho các văn bản luật đó.
Những sự kiện và thayđổi đó sẽ lại tạo ra chất liệu cho các cuộc lạm bàn chính sách tiếp tục thitriển trong năm tới. Để tự bảo vệ mình trước những nhiễu loạn của việc “lạm bàn”này, nhà đầu tư cần phải lưu tâm đến cơ sở luận cứ của những lập luận, nhận địnhvà đánh giá đó.
2.Triển vọng lợi nhuận của doanh nghiệp quyết định xu hướng giá của cổ phiếu
“Cùng dướigầm trời Nam”, cùng hoạt động trong một môi trường kinh tế vĩ mô như nhau, thếnhưng mức giảm của chỉ số VNIndex và HNX-Index trong năm 2010 lại khác nhau quáxa (so với 31/12/2009, VNIndex đóng cửa năm 2010 giảm 2% và HNX-Index giảm 32%).Vì sao lại như vậy ? vì hoạt động thao túng bóp méo chỉ số cũng có, nhưng chủyếu là do khả năng tạo lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết tại HOSE tốt hơnở HNX.
Lời bàn : Chođến thời điểm hiện nay, trên cả 02 sàn (HOSE & HNX) có 646 công ty niêm yết vàsang năm 2011 danh sách các công ty niêm yết sẽ tiếp tục được kéo dài thêm (dựkiến sàn HNX sẽ có thêm khoảng 100 công ty). Tìm kiếm được những công ty tốt đểtiếp tục nghiên cứu và tìm hiểu sâu hơn trước khi ra quyết định mua bán, trongmột “rừng” công ty như vậy thực là khó đối với nhà đầu tư.
Đâychính là lúc nhà đầu tư cần đến các công cụ sàng lọc, phân loại cổ phiếu dựatrên các chỉ tiêu tài chính cơ bản phù hợp của quá khứ, đến dịch vụ của các tổchức cung ứng dịch vụ thông tin đầu tư chứng khoán, và ngược lại các tổ chức nàycũng phải chứng minh và thuyết phục được thị trường về tính chuyên nghiệp vàchất lượng của dịch vụ được cung ứng.
Cácdoanh nghiệp và cổ phiếu được sàng lọc phân loại, trước khi đi tới quyết địnhmua bán, cần phải được tiếp tục nghiên cứu và đánh giá sâu hơn về triển vọng lợinhuận sắp tới. Dùng phương pháp nào để phân tích và đánh giá triển vọng lợinhuận của công ty, cổ phiếu ? Câu trả lời là: phải tùy thuộc vào đối tượng bịđánh giá.
Do vậy,việc trước tiên là phải hiểu được công ty, hiểu được xu hướng vận động của thịtrường, hiểu được thời thế. “Biết người” là đã đảm bảo được 50% thắng lợi.
 |
3.Quản trị rủi ro cần phải được tính đến trước khi quyết định “dùng margin” hay“cấp margin”
Mặc dù chưađược thừa nhận chính thức về mặt pháp lý, nhưng việc cung cấp và sử dụng dịch vụmargin dưới hình thức “Hợp đồng hợp tác đầu tư” giữa công ty chứng khoán và nhàđầu tư đã nảy nở từ giữa năm 2009 và phát triển mạnh trong năm 2010.
Qua sốliệu báo cáo tài chính cho thấy, ở một số công ty chứng khoán giá trị Tài khoản“Hợp đồng hợp tác đầu tư” chiếm khoảng 20% - 30% tổng giá trị tài sản và khoảng20% - 30% tổng doanh thu là do hoạt động này mang lại.
Đối vớingười sử dụng “Tài khoản margin”, lợi nhuận mang lại sẽ tăng lên nhiều lần nếukhoản đầu tư có lãi. Tuy nhiên, hoạt động này cũng chứa đựng rất nhiều rủi roliên quan đến từng giai đoạn của thị trường, đến từng cổ phiếu và đến từng kháchhàng. Việc không quan tâm đúng mức đến công tác quản trị rủi ro đã đặt “ngườidùng margin” và “người cấp margin” vào tình thế bi đát như thị trường đã đượcchứng kiến trong năm 2010 vừa qua.
Lời bàn : Cókinh doanh là có vay nợ, do vậy hoạt động cung ứng và sử dụng dịch vụ “Đòn bảytài chính” sẽ còn có đất để phát triển. Lợi ích của hoạt động này (đối với nhàđầu tư, đối với tổ chức cung ứng dịch vụ và đối với thị trường) đã quá rõ, vấnđề còn lại là từng thành viên tham gia phải tìm cách để giảm thiểu đến mức thấpnhất tổn thất mà hoạt động này có thể gây ra.
Đối vớinhà đầu tư cần phải: (i) xác lập “Điểm tựa”, gồm xác định được “thời thế “củathị trường, hiểu được “triển vọng lợi nhuận” của danh mục cổ phiếu được tài trợbằng vốn vay; (ii) xác lập được kỳ vọng lợi nhuận mong muốn (về mặt thời gian vàmức lợi nhuận) và nguồn vốn tự có có thể huy động; (iii) xác lập tỷ lệ “đòn bảy”cần sử dụng, mức “dự phòng” về nguồn lực và “đường rút” khi cần thiết. Kỷ luậtđó cần phải được tuân thủ.
4.Hoạt động thao túng trên thị trường
Cùng với sựphát triển của thị trường và thiếu những công cụ giám sát hữu hiệu của các cơquan quản lý, hoạt động thao túng trên TTCK nước ta trong năm 2010 đã có sự thayđổi mạnh mẽ về diện (không chỉ dừng lại ở một vài cổ phiếu đơn lẻ, mà còn đốivới cả chỉ số chung của thị trường), về mức độ tinh vi (không chỉ đơn thuầnthông qua hoạt động giao dịch trực tiếp trên thị trường, mà còn thông qua hoạtđộng truyền bá tin đồn, thông qua các bản phân tích và nhận định về triển vọnglợi nhuận của doanh nghiệp, thông qua các tuyên bố hùng hồn với những con số rấtấn tượng nhưng lại rất khó kiểm chứng), về phạm vi lôi cuốn (không chỉ lôi cuốncác nhà đầu tư tham gia, mà còn lôi cuốn cả các công ty chứng khoán và các thànhviên chủ chốt của các công ty niêm yết).
Kết hợp vớidịch vụ cho vay (bằng tiền hoặc bằng chứng khoán) và việc “lạm bàn” chính sáchngày càng nở rộ, hoạt động thao túng trong năm 2010 đã ảnh hưởng nhiều đến “túitiền” của nhiều người, làm cho thị trường vốn đã khó đoán định càng trở nên khóđoán định hơn và sự trồi sụt lên xuống thường diễn ra với quán tính mạnh hơn mộtkhi “cái cớ” để “đánh lên” hoặc “đánh xuống” xuất hiện hoặc mất đi hiệu lực.
Lời bàn : Loạibỏ hoàn toàn hoạt động thao túng trên TTCK là một điều không tưởng. Các biệnpháp giám sát chỉ có tác dụng làm giảm thiểu và hạn chế đến mức thấp nhất tácđộng tiêu cực của hoạt động này mà thôi. Do vậy, tỉnh táo khi tiếp nhận thôngtin và tránh các hoạt động giao dịch theo kiểu “kỵ sĩ không đầu” là cách tự bảovệ mình hiệu quả nhất trong một thị trường với các hoạt động thao túng ngày càngtinh vi hơn.
5.Hoạt động phát hành cổ phiếu theo kiểu “tận thu”
“Tận thu” cólẽ là từ phù hợp nhất để nói về hoạt động phát hành cổ phiếu có thu tiền trongnăm 2010. Tính đến 20/12/2010, có 305 công ty trên cả 02 sàn (trong số 376 côngty đã đăng ký phát hành trong năm 2010) đã phát hành thành công, với 5.726 triệucổ phiếu (trong số 8.108 triệu cổ phiếu đã đăng ký phát hành) đã được phát hànhra thị trường. Trong số đó lượng cổ phiếu phát hành có thu tiền (cho cổ đônghiện hữu, cho cán bộ công nhân viên, phát hành riêng lẻ) chiếm khoảng 67%.
Đấy là vềmặt qui mô, còn về mặt phương thức phát hành thì rất uyển chuyển: khó phát hànhđại chúng thì lại chuyển sang phát hành riêng lẻ, khó bán giá cao thì chuyểnthành theo mệnh giá, khó thành công thì hủy bỏ hoặc hoãn lại,..Mục đích của đợtphát hành và kế hoạch sử dụng vốn của đợt phát hành còn mang nặng tính đại khái.
So với bộ hồsơ vay vốn ngân hàng và quá trình xét duyệt của nó, thì bộ hồ sơ phát hành cổphiếu ra công chúng và quá trình xét duyệt cấp phép phát hành quá là dễ dãi, mặcdù khả năng thu nợ của ngân hàng còn được đảm bảo bằng các khoản thế chấp, chứvới cổ đông chỉ có bằng “niềm tin và kỳ vọng” vào ban lãnh đạo công ty pháthành. Thị trường đã nhận ra điều đó, bằng chứng là sự sụt giảm giá kéo dài củacổ phiếu cho đến trước ngày chốt danh sách cổ đông (đây là điều ngược lại so vớisự hồ hởi của những năm trước).
Theo khảosát biến động giá cổ phiếu của các công ty đã phát hành thêm cho cổ đông hiện hữtrong năm 2010 của StoxPlus, 40.7% mã bị giảm giá trong vòng 02 tuần trước thờiđiểm chốt danh sách cổ đông.
Lời bàn : Cùngvới quá trình cải tổ và hoàn thiện dần hệ thống ngân hàng thương mại theo hướngtập trung vào vai trò kênh huy động vốn ngắn hạn cho nền kinh tế, thì vai tròkênh huy động vốn trung và dài hạn của TTCK đối với doanh nghiệp ngày càng đượccủng cố.
Các doanh nghiệp ngày càng hướng tới TTCK để tìm kiếm nguồn vốn trungvà dài hạn cho nhu cầu đầu tư phát triển của mình và hoạt động phát hành ngàycàng nở rộ. Huy động vốn qua TTCK được hiểu một cách đơn giản là DN bán ra “lờihứa” dưới dạng cổ phiếu và trái phiếu cho nhà đầu tư để thu tiền về.
Do vậy,để đặt đúng chỗ đồng vốn của mình, thị trường cần phải quan tâm và giám sát chặtchẽ hơn về hoạt động hiện tại của doanh nghiệp, về lộ trình phát triển hợp lýcủa doanh nghiệp – đó là những cái tạo ra nhu cầu về huy động vốn của doanhnghiệp, cái đảm bảo “lời hứa” của doanh nghiệp khi phát hành.
TS.Phạm Kinh Luân
Theo Bee
