Với lượng vàng và USD khá cao được cất giữ, lúc bình thường, nó nằm ở đáykét, được xem là đứng ngoài lưu thông chính thức và không được thống kê.Nhưng điều đó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nền kinh tế.

Tích trữ vàng và USD đã là một thói quen của người dân Việt Nam. Thóiquen này càng trở nên thịnh hành khi nền kinh tế có dấu hiệu bất ổn,nguy cơ mất giá tiền đồng tăng, các kênh đầu tư như bất động sản haychứng khoán gặp nhiều khó khăn. Nhiều người hiện vẫn mang nặng tâm lý:tích trữ vàng và USD là một sự trú ẩn an toàn... Tuy nhiên, điều đó kéotheo nhiều hệ lụy cho cả người dân và nhất là đối với nền kinh tế.

Chỉ an toàn, không sinh lợi

Trong một trao đổi gần đây, ông Lê Xuân Nghĩa - Phó Chủ tịch Ủy ban giámsát Tài chính quốc gia, nói rằng, cân đối trên các con số đầu vào, đầu rangoại tệ của cả nền kinh tế lại cho thấy một "sai số" giật mình. Có khoảnghơn 5 tỷ USD đã biến mất. Số tiền này không nằm trong lưu thông, không thểhiện ở bất cứ một tài khoản tiền gửi hay đầu tư nào...

Nếu như một nước khác thì đây là một câu chuyện lớn nhưng ở Việt Nam, câuchuyện đơn giản là tiền đã ra khỏi lưu thông và dường như cả người dân vànhà quản lý đều bình thản vì quá quen với việc này.

Như vậy, tiền không còn là tiền nữa mà trở thành món đồ cất giữ dưới đáykét hay ở đâu đó. Người dân giữ tiền lại như một tài sản đảm bảo cho sự antoàn tài chính của mình. Tiền không vào lưu thông mà còn được tích trữ khitiền đồng Việt Nam liên tục mất giá.

Chính sự mua gom và tích trữ này đã góp phần cho việc khan hiếm và tănggiá trên thị trường USD tự do.

Trong khi đó, dù chưa có con số chính thức nhưng các chuyên gia và cáccông ty vàng bạc đều đưa ra con số ước lượng thì đến nay số vàng nằm trongdân, chủ yếu dưới dạng tài sản cất giữ, lên đến khoảng 700-800 tấn. Đây làmột lượng tài chính rất lớn nằm trong tay cá nhân và không hề được thống kế,quản lý.

Việt Nam có một thị trường chợ đen USD rất lớn và sôi động, bất chấp cơquan quản lý luôn nói đây là một thị trường nhỏ và có những biến động thấtthường do có yếu tố tâm lý và đầu cơ.

Nhưng thực tế, biến động trên thị trường tự do luôn là biểu hiện đầu tiêncho những khó khăn của ngoại hối. Thậm chí, những động thái trên thị trườngtự do luôn được nghe ngóng, chờ đón như là báo hiệu cho thay đổi về chínhsách quản lý.

Bên cạnh đó, những hoạt động kinh doanh vàng, nhất là vàng vật chất (dạngvàng miếng) tính theo lượng rất phổ biến và ngày càng nhiều.

Chỉ trừ một số thời điểm Việt Nam có xuất khẩu vàng, còn lại Việt Namluôn nhập khẩu vàng với số lượng ngày càng lớn. Có những năm số vàng nhậpkhẩu khoảng 50-60 tấn, thậm chí 80 tấn. Theo thời giá hiện nay, thì lượngnhập khẩu này sẽ tiêu tốn hàng tỷ USD mỗi năm, gây áp lực lên tỷ giá và điềuhành tiền tệ.

5 tỷ USD, 800 tấn vàng trong két và những hệ lụy
Thói quen tích trữ vàng và USD tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nền kinh tế

Một đánh giá của các chuyên gia đến từ Ngân hàng Thế giới cho rằng, ngườidân Việt Nam vẫn có thói quen tích trữ vàng từ lâu nay và coi vàng là côngcụ cất trữ, đầu tư an toàn cùng với đồng USD. Chính những thói quen này đãtác động rất lớn tới sự biến động của giá vàng. Điều này xuất phát từ việcngười dân và doanh nghiệp không yên tâm về tỷ giá giữa đồng Việt Nam và USD.

Có rất nhiều người đang găm giữ USD vì họ cho rằng găm giữ USD là biệnpháp bảo vệ tài sản cho họ. Người dân dường như tìm những nơi trú ẩn an toàncho tài sản hơn là sinh lợi. Nhưng từ đây cũng gây ra rất nhiều hệ lụy đangtàn phá nền kinh tế Việt Nam.

Ẩn số từ đáy két

Trước hết, với hàng chục tỷ USD đang được găm giữ và tích tụ trong kétsắt mỗi nhà dân đã khiến chi một lượng vốn lớn gần như bị đóng băng. Hoặc cóchuyển hóa đầu tư cũng thường đưa qua nhưng kênh đầu tư như nhà đất và gầnđây là chứng khoán, gây nên những cơn sốt bất ổn cho thị trường. Đây thực sựlà một sự lãng phí lớn.

Các chuyên gia Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ, trong một tính toántrước đây nhận xét, thâm hụt thương mại Việt Nam khoảng 5 tỷ USD. Như vậy,nếu số tiền cất giữ trong dân được giải phóng và đưa vào lưu thông thì sẽgiúp cần bằng ngoại hối và những căng thẳng về USD sẽ được hóa giải. Về cơbản, Việt Nam không thiếu USD.

Hơn nữa, trong khi Việt Nam hàng năm phải hết sức vất vả để vay vốn nướcngoài cho đầu tư phát triển thì hàng tỷ USD vẫn được cất giữ, qua cả vàng vàđồng bạc xanh. Chưa kể, việc chi hàng tỷ USD để nhập khẩu vàng cũng gây áplực lên nhập siêu và tỷ giá.

Tuy nhiên, đó mới chỉ là một phần hệ quả của những nguồn vốn được xem lànằm ngoài lưu thông này. Đây là những nguồn lực không được thống kê và thểhiện trong lưu thông tiền tệ quốc gia, không được quản lý.

Song, với một số lượng lớn, sự bất ngờ tham gia thị trường bằng cáchchuyển ra tiền hay đầu tư vào tài sản khác đều có thể gây nên bất ổn. Vì thế,chính các chuyên gia Ngân hàng Thế giới đã cảnh báo, không thể để dòng tiềnvào thị trường mà không kiểm soát.

Điều này rất dễ nhận thấy khi không ít thời điểm, nhu cầu mua USD tăng,giá USD chợ đen đã tăng lên nhanh chóng, thì Ngân hàng Nhà nước muốn vẫnphải bơm tiền ra để giải quyết tình trạng căng thẳng hoặc có sự điều chỉnhtỷ giá để giảm bớt áp lực.

Tuy nhiên, điều đó khiến cho nguồn ngoại tệ dự trữ bị ảnh hưởng cũng nhưgây ra những bất ổn trong chính sách quản lý.

Ngược lại, khi sốt vàng, giá vàng tăng cao, người dân đổ xô đi mua khiếnmất cân đối cung cầu. Ngân hàng Nhà nước đã buộc phải cho nhập khẩu vàng.Nhập vàng lại tác động lên tỷ giá khi các DN cần gom USD để mua vàng.

Thực sự, đây là một áp lực đối với cơ quan điều hành tiền tệ nhưng dườngnhư chưa có cách gì để thoát ra. Cách duy nhất là cố gắng níu kéo và nhíchdần cho quan những thời điểm căng thẳng mà chưa có giải pháp để hóa giảitình trạng bất ổn về USD, vàng....

Quan sát tình hình biến động giá vàng gần đây, các chuyên gia đến từ ADBcho rằng, ngoài yếu tố giá thế giới tăng thì có nguyên nhân người dân ViệtNam có thói quen giữ vàng để làm phương tiện thanh toán.

Giá vàng tăng giá mạnh trong thời gian qua là do đầu cơ và do VND mất giákhiến người dân càng coi vàng là công cụ tích trữ và đẩy mạnh mua vào. Mỗikhi nhu cầu vàng tăng mạnh là vàng lại bị giới đầu cơ thổi giá.

Việc ngừng cấp phép nhập khẩu vàng đã tạo sự khan hiếm vàng trong nước,thêm cơ hội cho giới đầu cơ thao túng thị trường. Giới đầu cơ chuyển USD đểmua vàng, khiến cho áp lực giảm giá đối với tiền đồng ngày một lớn hơn.

Giá vàng tăng cao khiến hoạt động gửi tiền không còn hấp dẫn, người gửitiền chuyển từ nắm giữ tiền VND sang vàng.

Bên cạnh đó, điều này có thể khiến áp lực lạm phát tăng cao, khi giá vàngtăng cao đẩy giá bất động sản tăng, giá các loại hàng hóa khác cũng leothang. Tất nhiên, trong vòng xoáy đầu cơ và tăng giá, chính các nhà đầu tưcũng thiệt hai khi thị trường biến động nhiều và luôn mang theo nhiều rủiro.

Thói quen định giá và thanh toán nhiều mặt hàng vằng USD và vàng cũngkhiến người găm giữ luôn có xu hướng chuyển đổi các tài sản này sang cáclĩnh vực đầu tư ngắn hạn khác để tối đa hóa lợi nhuận...

Đó chính là lúc một lượng vốn lớn được chuyển đổi và đưa vào lưu thông màcơ quan quản lý không thể nắm được; gây nên lạm phát, bất ổn cho nền kinhtế. Đây cũng chính là ẩn số khiến chính sách tiền tệ gặp rất nhiều khó khăntrong điều hành và ít có tác dụng kể cả khi áp dụng những biện pháp hànhchính mạnh mẽ.

Theo Lê Khắc
VietNamnet