Bất thường vốn FDI

Ít doanh nghiệp nộp thuế

Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài từ nước ngoài (VAFIE),GS-TS Nguyễn Mại, trong một hội nghị mới đây, đã cảnh báo hiện tượng bấtthường trong thu hút vốn FDI. GS-TS Nguyễn Mại phân tích trong 10 nămđầu, nhà đầu tư nước ngoài chủ yếu rót vốn vào VN qua hình thức thànhlập công ty liên doanh (chiếm khoảng 70-75%).

Tuy nhiên, đến nay, có đến 75% DN có 100% vốn nước ngoài. Chưa đủ thôngtin để khẳng định về hậu quả của xu hướng này nhưng rõ ràng đây là mộtdấu hiệu bất thường.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng bất thường trong hoạt động củanhiều DN FDI ở VN là họ hạch toán lỗ, kê khai đầu vào nhập khẩu cao đểchuyển giá, chuyển lợi nhuận về công ty mẹ hưởng.

Vấn đề chuyển giá thể hiện rõ ở các DN sản xuất ô tô. Một số liệu đểminh chứng cho khả năng này, thống kê của Cục Thuế TPHCM cho thấy năm2009, 60% DN FDI báo cáo lỗ. Có thể dựa vào lý do đây là thời điểm suythoái kinh tế nhưng trước đó, trong các năm 2007 và 2008, các DN FDI vẫnbáo cáo lỗ lần lượt là 70% và 61,3%.

Sau khoảng 3 năm triển khai, Nhà máy Thép Guang Lian Dung Quất vẫn còn đóng cọc. Dự án FDI này đang bị nghi ngờ thiếu năng lực tài chính để triển khai (Ảnh: Văn Nguyễn)

Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành phân tích nhiều DN FDI chọn VN vì xâynhà máy, thuê nhân công rẻ, sau đó chuyển nguyên vật liệu vào làm hàngxuất khẩu với giá rất thấp.

Một đôi giày xuất khẩu có giá trên hóa đơn 10-15 USD thì không thể cólãi để nộp thuế cho nước sở tại. Sau khi đôi giày này đến nước thứ 3, họđổi hóa đơn để xuất khẩu đúng giá trị. Như thế, lợi nhuận hoàn toànchuyển ra bên ngoài, VN không thu được thuế, chỉ có người lao động đượctrả lương nhưng cũng là mức lương phải co kéo mới đủ sống.

Cơ cấu lệch

Từ năm 1996, Chính phủ đã đưa ra những ưu đãi đặc biệt nhằm thu hút FDIđầu tư vào vùng nguyên liệu, chế biến nông - lâm -thủy sản và năm 2005tiếp tục đưa ngành nuôi trồng, chế biến nông -lâm -thủy sản vào danh mụclĩnh vực đặc biệt ưu đãi nhưng đến năm 2008, nỗ lực này không đủ sứckích thích nhà đầu tư rót vốn.

Tuy nhiên, số liệu của nhóm nghiên cứu Trường ĐH Kinh tế - ĐH Quốc gia HàNội do PGS- TS Phùng Xuân Nhạ công bố năm 2010 cho thấy trái với xuhướng suy giảm đầu tư của ngành nông nghiệp là sự bùng phát vốn FDI vàongành dịch vụ. Trong vòng hai năm 2006-2007, các dự án về dịch vụ tăngthêm 2,59% về số lượng và tăng 2,56% về vốn đăng ký.

Dự án xây dựng văn phòng, căn hộ giảm 0,9% nhưng lại tăng 3,32% về vốnđăng ký. Điều này cho thấy quy mô vốn của các dự án bất động sản (BĐS)tăng đáng kể. Đặc biệt năm 2008, cơ cấu ngành có sự thay đổi mạnh: 18%tổng vốn đăng ký vào dầu khí, 32% vào công nghiệp nặng, 3% vào côngnghiệp nhẹ nhưng có tới 24% vào BĐS. Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu,dòng tiền tăng mạnh ở những ngành tập trung vốn nhưng ít có sức tác độnglan tỏa về công nghệ, kỹ năng như dầu khí, BĐS, khách sạn.

Đáng lưu ý là các dự án BĐS thường kéo dài có tác động trong dài hạn nênxu hướng dịch chuyển cơ cấu đầu tư theo ngành như hiện nay khó có thểmang lại hiệu quả chuyển giao và nâng cấp công nghệ. Hậu quả là đến năm2009, 10% DN vẫn sử dụng công nghệ của thập niên 70, 30% sử dụng côngnghệ của thập niên 80 và 50% sử dụng công nghệ của thập niên 90.

TS Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tếTrung ương, đánh giá: Kỳ vọng về các dự án FDI đưa công nghệ cao vào VNsau 20 năm thu hút FDI chưa đạt được. Dòng vốn này cũng không tạo ranguồn cung ngoại tệ như mong muốn vì giá trị nhập khẩu của khu vực FDIquá lớn so với giá trị xuất khẩu. Như vậy, một phần GDP đã được chuyểnra bên ngoài, chưa tạo được sự thịnh vượng cho nền kinh tế VN và gópphần chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ thấp đến cao.

Theo Bộ KH-ĐT, trong 7 tháng qua, DN FDI trong cả nước xuất siêu 1,221tỉ USD nhưng nếu không kể dầu thô, khối DN này nhập siêu đến 1,7 tỉ USD.

Cần cách tiếp cận mới

GS-TS Nguyễn Mại đề xuất cần có hướng tiếp cận mới về cơ cấu FDI. VN đãtrải qua thời kỳ vừa coi trọng số lượng vừa coi trọng chất lượng FDI vìtiềm lực kinh tế của đất nước có hạn, DN trong nước còn quá ít. Trong môhình tăng trưởng mới, phải giải quyết bài toán nâng cao hiệu quả đầu tưkể cả trong nước và FDI để hướng tới hình thành cơ cấu kinh tế hiện đại.Do vậy, chất lượng phải trở thành tiêu chí hàng đầu trong việc thu hútFDI.

Theo TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế VN, nền kinh tế VNhiện đang dựa quá lâu vào phát triển tài nguyên chưa được thị trườnghóa, dẫn đến sinh ra nhiều yếu kém. Nhà nước cũng cho nhà đầu tư nướcngoài khai thác tài nguyên, dẫn đến tranh chấp tài nguyên. Vấn đề nàycần được điều chỉnh.

Theo Tô Hà
Người lao động