Bộ Công thương đau đầu với giá xăng dầu

Việc điều chỉnh giá bánxăng dầu trong nước chậm hơn biến động giá thế giới, giá bán lẻ thấp hơngiá cơ sở gây lỗ tích lũy cho DN. Trong quá trình điều hành giá chưa cóquy định bù chi phí cho DN tham gia bình ổn, dẫn đến Quỹ Bình ổn bị âmhơn 2.300 tỷ đồng, khoản lỗ kinh doanh xăng dầu hơn 5.00 tỷ đồng vẫnchưa có hướng xử lý.

Doanh nghiệp đầumối khó tứ bề

Trong văn bản vừa ký gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo việc thực hiện Nghịđịnh 84, Bộ Công thương cho rằng hầu hết những quy định của Nghị định 84cơ bản được vận hành tốt, trừ điều 27 về nguyên tắc quản lý giá bán. Nộidung của điều khoản này quy định giá bán xăng dầu phải được thực hiệntheo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, trong đó nêu rõ quyđịnh về tăng và giảm giá bán lẻ.

Đòi tự do định giá theo thị trường khi chưa có cạnh tranh đầy đủ, DN liệu có làm xiếc với mặt hàng thiết yếu này? Ảnh: TNLinh.

Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Túcho rằng, điều 27 có ảnh hưởng mang tính quyết định tới các nội dungđiều hành khác, như tổ chức hệ thống phân phối, dự trữ lưu thông, chốngxuất lậu, chất lượng xăng dầu…, song do chưa vận dụng tốt, nên thịtrường đã nảy sinh bất cập. Điển hình là việc DN đầu mối chỉ được quyếtđịnh giá bán trong giai đoạn ngắn từ khi Nghị định có hiệu lực cuối năm2009 đến tháng 3.2010, còn đại bộ phận thời gian là Nhà nước quyết địnhgiá.

Cũng theo ông Tú, hệ lụy trực tiếp là DN gặp khó khăn, vốn chủ sở hữu đãít (khoảng 14.000 tỷ đồng vào 2011) nay lại càng bị áp lực, do khoản vaytín dụng ngày một tăng. Năm 2011, vay tín dụng gần 27.000 tỷ đồng, tươngđương 193% vốn chủ sở hữu. Song, DN gặp rất nhiều khó khăn trong vay tíndụng kinh doanh xăng dầu, nhận tín dụng mua xăng dầu của đối tác nướcngoài, duy trì ổn định hệ thống phân phối. Việc DN bị lỗ dẫn đến hoahồng cho tổng đại lý, đại lý bán lẻ xăng giảm quá thấp, làm ảnh hưởngđến hệ thống phân phối của DN, mất tính ổn định và luôn bị xáo trộn.Ngoài ra, một số thành tố cấu thành giá cơ sở đã lạc hậu, như chi phíđịnh mức được tính dựa trên các yếu tố đầu vào từ năm 2009 (600đồng/lít) nay đã tăng, nên giá bán lẻ được tính toán, điều hành qua giácơ sở càng xa giá thế giới.

Đòi quyết giá khichưa có cạnh tranh

Nói một cách ngắn gọn về thị trường xăng dầu hơn 2 năm qua, TS NguyễnMinh Phong, Viện nghiên cứu kinh tế xã hội Hà Nội, cho rằng giá xăngViệt Nam như bản “trường ca” với gam màu chủ đạo là điệp khúc lỗ nặng vàkéo dài, bất chấp giá thế giới lên hay xuống. Và điệp khúc này đã, đangvà sẽ còn tiếp tục gây bức xúc trong dư luận xã hội. Giá xăng thường lênnhanh - xuống chậm so với giá thế giới. Đặc biệt, dù giá thế giới lênhay xuống, thì doanh nghiệp đầu mối luôn kêu lỗ, cơ quan chức năng luônchịu cảnh “trên đe dưới búa”, ngân sách nhà nước thất thu và người tiêudùng cắn răng chịu đựng, vì không còn lựa chọn nào khác.

Điều hành giá xăng yêu cầu được tự do định giá theo thị trường, trongkhi chưa có cạnh tranh đầy đủ trên thị trường, và đặc biệt là sự minhbạch về giá sẽ là dấu hỏi đậm, lớn, còn bỏ ngỏ trong nhận thức chung củaxã hội. Các thông tin giải trình và phương án tăng giá về điện và xăngdầu hầu hết mang tính áp đặt một chiều; công tác kiểm toán và giám sátđầu tư có nhiều khoảng trống; với nhiều hiện tượng thất thoát, thất thu,sử dụng kinh phí sai mục tiêu, quy định trong kinh doanh của một trongnhững ngành “đại gia” hàng đầu đất nước này.

Ông Phong nhấn mạnh phải cung cấp chính xác thông tin về chi phí đầuvào, nghĩa vụ tài chính và lợi nhuận định mức của DN kinh doanh xăngdầu, khuyến khích phản biện khoa học và phản biện xã hội về hoạt động,chi phí và giá cả.