Giữa lúc căng thẳng giữa Mỹ vàTrung Quốc leo thang xung quanh vấn đề tỷ giá đồng Nhân dân tệ, nhiều quốc giakhác đang tìm cách đẩy tỷ giá đồng tiền của mình xuống thấp, đi ngược lại nhữngquy tắc thị trường tự do đã được duy trì trong thương mại quốc tế vài thập kỷgần đây.
Tờ New York Times lấy dẫn chứng, mới đây Nhật Bản và Brazil đã can thiệp vào thịtrường ngoại hối để giảm giá đồng nội tệ, hoặc chí ít là để ngăn chặn đồng tiềncủa nước mình tăng giá thêm so với đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc. Tuần trước,Hạ viện Mỹ đã thông qua một dự luật cho phép Washington được áp dụng biện pháptrừng phạt thương mại đối với hàng hóa của Trung Quốc, trừ phi Bắc Kinh nâng tốcđộ tăng giá của đồng Nhân dân tệ.
Tại châu Âu, các nhà hoạch định chính sách đã bắt đầu cảm thấy lo ngại rằng, bấtchấp cuộc khủng hoảng nợ khiến giới đầu tư tháo chạy khỏi đồng Euro cách đây vàitháng, đồng tiền chung này giờ đây lại tăng giá mạnh so với USD, có nguy cơ làmsuy yếu sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu từ châu lục này. Lĩnh vực xuất khẩuhiện được xem là một trong những nguồn tạo tăng trưởng hiếm hoi của kinh tế châuÂu.
Cuối tuần qua, Tổng thống Pháp Nicholas Sarkozy, người sẽ chủ tọa cuộc họpthượng đỉnh sắp diễn ra của nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới (G-20), chobiết, ông sẽ thúc đẩy một hệ thống mới nhằm điều phối tỷ giá các đồng tiền nhưnhững gì các quốc gia giàu có đã thực hiện vào thập niên 1970 trước khi xu hướngthị trường tự do thắng thế.
Hiện còn chưa rõ liệu những động thái trên sẽ dẫn tới kết quả là một cuộc “chiếntranh tiền tệ” như nhận định mới đây của Bộ trưởng Bộ Tài chính Brazil, hay chỉlà những cảnh báo thúc giục Bắc Kinh thúc đẩy mạnh hơn việc tăng tỷ giá đồngNhân dân tệ. Tuần trước, Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Timothy Geithner đã lên tiếngphủ nhận nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tiền tệ hay thương mại. Tuy nhiên, theonhận định của tờ New York Times, phản ứng của ông Geithner dường như không mấytự nhiên.
Thêm vào đó, ông Geithner cũng khẳng định, cách duy nhất để ngăn chặn nguy cơnày là các quốc gia “xác định lợi ích của chính họ là cho phép đồng tiền tănggiá theo quy luật thị trường”, đồng thời cho biết, ông tin là “nhiều nhà lãnhđạo Trung Quốc” giờ đã hiểu sự cần thiết phải cho phép đồng Nhân dân tệ tăng giá.
Nhưng không rõ liệu Trung Quốc sẵn sàng tăng giá đồng Nhân dân tệ tới đâu, vìmột đồng tiền tăng giá đồng nghĩa với hàng xuất khẩu đắt đỏ hơn và nguy cơ suygiảm của số lượng việc làm. “Đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, đó là một cuộcđánh đổi. Họ chịu áp lực từ lãnh đạo các địa phương, những người lo sợ tỷ lệthất nghiệp tăng tại các khu vực sản xuất công nghiệp chính, đúng như những gìmà nước Mỹ đang phải đối mặt”, một quan chức cao cấp của Mỹ từng có nhiều cuộctiếp xúc với nhiều nhà lãnh đạo Trung Quốc nhận xét.
Nhưng theo những gì đang diễn ra trên thực tế, nhiều quốc gia trên thế giới đangbắt đầu áp dụng cách làm mà Mỹ cho là Trung Quốc đã thực hiện. Đó là thao túngtỷ giá đồng tiền vì lợi ích quốc gia, đồng thời phớt lờ những áp lực chính trịtừ phía các đối tác thương mại.
 |
| Tuần trước, Hạ viện Mỹ đã thông qua một dự luật cho phép Washington được áp dụng biện pháp trừng phạt thương mại đối với hàng hóa của Trung Quốc, trừ phi Bắc Kinh nâng tốc độ tăng giá của đồng Nhân dân tệ (Ảnh: Reuters) |
Tờ New York Times cho biết, một số nhà kinh tế học lập luận rằng, thế “bất phânthắng bại” trong vấn đề tỷ giá Nhân dân tệ hiện nay giữa Mỹ và Trung Quốc có thểbáo hiệu cho sự phục hưng của những biện pháp bảo hộ thương mại trong thập niên1920 và 1930, có nguy cơ làm yếu thương mại toàn cầu và khiến sự phục hồi kinhtế đã yếu lại càng yếu hơn.
Nhưng nhiều chuyên gia khác lại cho rằng, chính trào lưu thị trường tự do củathập niên 1980 và 1990 đã làm suy yếu sức cạnh tranh của nước Mỹ và bị các cườngquốc mới nổi như Trung Quốc khai thác. Những người theo quan điểm này kêu gọinước Mỹ có chính sách quyết đoán hơn nhằm bảo vệ thị trường việc làm, tăng xuấtkhẩu và duy trì các cơ sở sản xuất công nghiệp trong nước.
“Các nước đều đang muốn kéo lợi ích về phía mình, bất chấp điều đó gây hại chonước khác. Thực tế này tương tự như những gì diễn ra vào thập niên 1930, khichâu Âu gặp khó khăn về tài chính đã giảm mạnh nhập khẩu từ bên ngoài, kéo thâmhụt thương mại của châu lục này giảm mạnh. Thế giới khi đó cũng đổ đi tìm kiếmmột điểm cân bằng mới mà ở đó mọi quốc gia đều tìm cách giành giật lấy một phầnlớn hơn trong nhu cầu đang co hẹp của thị trường toàn cầu”, Giáo sư kinh tế họcMichael Pettis thuộc Đại học Bắc Kinh, Trung Quốc, nhận xét.
Dĩ nhiên, trước đây, nhiều quốc gia đã từng thao túng tỷ giá đồng tiền. Dướithời Tổng thống Reagan, nước Mỹ đã đạt một thỏa ước chính trị với Nhật Bản vềvấn đề tỷ giá để giảm mức thâm hụt thương mại phình to. Và trong suốt nhiều thậpkỷ qua, bất chấp những quy định của thế giới nhằm ngăn chặn chính sách bảo hộ,các quốc gia đã tìm cách hỗ trợ các ngành công nghiệp của nước mình bằng cáchtrợ cấp cho các công ty, chẳng hạn như châu Âu hỗ trợ cho hãng máy bay Airbus.
Giờ đây, nhiều quốc gia đã bắt đầu lo ngại mình rơi vào thế mắc kẹt giữa lúc Mỹvà Trung Quốc tiếp tục lời qua tiếng lại về chuyện tỷ giá. Nhật Bản mới đây đãlần đầu tiên trong 6 năm can thiệp vào thị trường ngoại hối. Trước đó, Tokyo đãlên tiếng cáo buộc Bắc Kinh góp phần đẩy tỷ giá đồng Yên gia tăng lên mức đỉnhcủa 15 năm bằng cách gom mua trái phiếu Nhật.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia của Nhật Bản lo ngại rằng, đó chỉ là một động tháimang tính chất tạm thời. Giáo sư tài chính Kazuo Ueda thuộc Đại học Tokyo nhậnđịnh: “Nhật Bản đang có nguy cơ thất bại trong cuộc đua giảm giá đồng tiền này”vì không có những hành động tiếp theo.
Brazil cũng đã thực hiện giảm tỷ giá đồng nội tệ và tuyên bố vào tuần trước rằngsẽ làm bất cứ việc gì cần thiết để ngăn đồng tiền tăng giá. Bộ trưởng Bộ Tàichính Brazil, ông Guido Mantega, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn rằng chínhsách duy trì lãi suất thấp kỷ lục của các nước phát triển, trong đó có Mỹ, làmột cách giảm tỷ giá đồng tiền. Ông cũng cho rằng, chiến lược không mới này đangđe dọa nền kinh tế Brazil và các nền kinh tế mới nổi khác.
“Đây là một dạng hành động trong tuyệt vọng của các quốc gia nhằm nỗ lực kíchthích nền kinh tế của nước họ. Do các nước này không thể kích thích thị trườngnội địa nên họ phải làm điều đó thông qua xuất khẩu. Bởi vậy, các nước pháttriển tìm cách giảm giá đồng tiền của mình để nâng sức cạnh tranh tại những thịtrường năng động của thế giới”, ông Mantega nói.
Phần lớn các chính phủ phương Tây và nhiều nhà kinh tế học đều đổ dồn sự chỉtrích về nguyên nhân gây mâu thuẫn tiền tệ vào Trung Quốc, quốc gia hiện vẫnchưa thúc đẩy sự tăng giá đồng Nhân dân tệ như ý muốn của các đối thác thươngmại lớn. Thêm vào đó, Trung Quốc còn bị cho là hỗ trợ lĩnh vực xuất khẩu thôngqua áp dụng mức lãi suất thấp giả tạo, giúp biến các khoản tiết kiệm ngân hàngthành các khoản vay giá rẻ cho doanh nghiệp.
Những chiến thuật này không có gì là mới, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổithuộc châu Á. Nhưng theo các chuyên gia, quy mô khổng lồ của nền kinh tế TrungQuốc đồng nghĩa với việc chính sách tiền tệ của Bắc Kinh có phạm vi ảnh hưởngtoàn cầu.
Nhưng đương nhiên là Trung Quốc có cách nhìn khác đối với vấn đề này. Báo chíTrung Quốc thường xuyên đăng tải những bài báo với lập luận cho rằng nước Mỹkhông chịu đánh giá cao những nỗ lực của phía Trung Quốc.
Chẳng hạn, nhiều nhàkinh tế Trung Quốc nhấn mạnh, khi nhiều đồng tiền giảm giá so với USD trong thờigian khủng hoảng tài chính 2008, đồng Nhân dân tệ đã không giảm giá. Bên cạnh đó,họ cho rằng, dù hàng xuất khẩu Trung Quốc rẻ hơn giá trị thực, nhưng điều nàymang đến lợi ích cho người tiêu dùng Mỹ và người tiêu dùng Trung Quốc phải chịuthiệt.
“Chẳng lẽ không có ai nghĩ tới điều đó. Hay là Trung Quốc nên nghĩ tới lợi íchcủa người tiêu dùng trong nước thay vì người tiêu dùng Mỹ”, ông Shen Minggao,chuyên gia kinh tế trưởng tại Trung Quốc của Citibank, phát biểu trong cuộcphỏng vấn điện thoại của New York Times.
Các chuyên gia của Trung Quốc cho rằng, nước này có thể giải quyết vấn đề bằngcách dịch chuyển sang một nền kinh tế dựa vào nhu cầu tiêu dùng nội địa thay vìdựa vào xuất khẩu như hiện nay. Tuy nhiên, tốc độ hướng tới mục tiêu đó củaTrung Quốc còn khá chậm. Từ khi Bắc Kinh tuyên bố tăng tính linh hoạt cho tỷ giávào tháng 6 tới nay, tỷ giá đồng tiền này mới tăng khoảng 1%. Trong khi phần lớncác chuyên gia cho rằng, giá trị thực của đồng Nhân dân tệ phải cao tăng 15-20%mới đúng với thực tế.
Theo ông Li Daokui, người đứng đầu Trung tâm Trung Quốc trong nền kinh tế thếgiới thuộc Đại học Tsinghua, có nhiều yếu tố kinh tế và chính trị hạn chế BắcKinh trong vấn đề tỷ giá. Theo chuyên gia này, nếu Trung Quốc tăng tỷ giá quánhanh, hàng xuất khẩu sẽ tăng giá mạnh và có thể dẫn tới sự suy sụp của lĩnh vựcxuất khẩu ở nước này, theo đó đẩy tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt và kéo theo bất ổnxã hội. Đó có lẽ là lý do tại sao mà Bắc Kinh thận trọng.
Ông Li cho rằng, đồng Nhân dân tệ “tăng giá đôi chút” là cần thiết, nhưng ngườidân thường Trung Quốc cần chuẩn bị sẵn sàng cho ngay cả thay đổi nhỏ đó, vì nếukhông, “việc tăng tỷ giá sẽ phản tác dụng vì tới giờ, nhiều người vẫn tin rằngđang có những chính sách "ngầm" nhằm duy trì sự tăng trưởng của nền kinh tếTrung Quốc".
Theo An Huy
VnEconomy
