Mới đây, một nam bệnh nhân 41 tuổi ở Hà Tĩnh phải nhập cấp cứu trong đêm tại Viện Y học Nhiệt đới Bạch Mai, Bệnh viện Bạch Mai. Người bệnh nhập viện trong tình trạng sốt cao, đau đầu, vùng bìu phải sưng nóng và đau dữ dội. Khai thác bệnh sử cho thấy, gần 10 ngày trước, bệnh nhân có sốt, đau tuyến mang tai và được chẩn đoán quai bị tại cơ sở y tế địa phương, nguồn lây được xác định từ con gái. Sau 5 ngày điều trị triệu chứng không thuyên giảm, bệnh nhân buộc phải chuyển tuyến.

Kết quả siêu âm tại Bệnh viện Bạch Mai cho thấy tình trạng viêm tinh hoàn phải và mào tinh hoàn, nang đầu mào tinh hoàn hai bên, tăng sinh mạch máu, có nguy cơ teo tinh hoàn nếu không được xử trí kịp thời. Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Ngọc Chi, Viện Y học Nhiệt đới - người trực tiếp điều trị, cho biết: “Đây là triệu chứng điển hình của quai bị ở nam giới trong độ tuổi dậy thì và trưởng thành. Nếu không phát hiện và điều trị sớm, bệnh nhân có thể đối mặt với nguy cơ vô sinh về sau”.

tiem-vx.jpg
Tiêm vắc xin phòng quai bị, hạn chế biến chứng nặng.

Các bác sĩ cảnh báo, quai bị không chỉ là một bệnh lý lành tính thường gặp ở trẻ nhỏ như nhiều người vẫn nghĩ. Thực tế, người lớn mắc bệnh thường tiến triển nặng hơn, dễ để lại biến chứng và thậm chí có thể dẫn tới tử vong. Virus quai bị có thể gây viêm tuyến mang tai, viêm màng não, viêm tụy, viêm buồng trứng và đặc biệt là viêm tinh hoàn ở nam giới. Tình trạng này thường xuất hiện khoảng một tuần sau khi sốt và có thể dẫn đến teo tinh hoàn, giảm hoặc mất khả năng sinh sản.

Các triệu chứng quai bị khá dễ nhận biết: sốt cao đột ngột, đau đầu, chán ăn, buồn nôn, nôn, đau cơ toàn thân, mệt mỏi. Nam giới có thể xuất hiện sưng bìu, đau tinh hoàn. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là sau 1-3 ngày sốt, tuyến nước bọt đau nhức, sưng to một hoặc hai bên, khiến khuôn mặt biến dạng và gây khó khăn trong việc nhai nuốt.

Theo các bác sĩ, bệnh lây lan qua đường hô hấp, chủ yếu trong giai đoạn 2 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng và 6 ngày sau khi các triệu chứng biến mất. Virus tồn tại khá lâu trong môi trường, từ 30 - 60 ngày ở nhiệt độ 15 - 20 độ C, và chỉ bị tiêu diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56 độ C hoặc khi tiếp xúc hóa chất diệt khuẩn.

Nên cách lí người mắc bệnh ở nhà, hạn chế tiếp xúc với mọi người xung quanh, khi tiếp xúc thì phải mang khẩu trang. Thời gian cách ly người bệnh khoảng 10 ngày kể từ khi sưng tuyến mang tai. Đồng thời thường xuyên rửa tay với xà phòng, vệ sinh cá nhân sạch sẽ hằng ngày. Vệ sinh sạch đường hô hấp bằng cách súc miệng với dung dịch nước muối hoặc các dung dịch sát khuẩn. Sử dụng thuốc hạ sốt và giảm đau toàn thân. Trường hợp bệnh nhân bị viêm tinh hoàn nên sử dụng quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau, nghỉ ngơi là chủ yếu, hạn chế vận động. Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ có chỉ định dùng thuốc cụ thể.

Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus quai bị (Mumps virus), thuộc giống Rubulavirus, họ Paramyxoviridae gây ra. Virus thường lây lan qua ho, hắt hơi hay các tiếp xúc khác với nước bọt từ người bị nhiễm virus sang người khác.

Theo thống kê, đây là bệnh phân bố rộng trên toàn cầu, tỉ lệ mắc quai bị thường cao ở những khu vực đông dân cư, nơi có khí hậu thường xuyên mát hoặc lạnh, khu vực có đời sống chưa được cao…

Tại Việt Nam, quai bị là bệnh phổ biến, phân bố khắp cả nước. Bệnh thường gặp các mùa trong năm, thường bùng phát thành từng cụm dịch vừa và nhỏ. Tỉ lệ mắc bệnh dao động từ 10-40 trường hợp trên 100.000 dân, bệnh thường tập trung nhiều ở các tỉnh miền Bắc, Tây Nguyên.

Tỉ lệ tử vong do nhiễm quai bị thường rất thấp, không vượt quá 1/100.000 dân, tuy nhiên không ít trường hợp có biến chứng nặng như viêm não, viêm màng não hoặc viêm nhiều tuyến.

quai-bi.jpg
Bệnh quai bị gây ra nhiều biến chứng.

Phòng bệnh

Trong bối cảnh tỉ lệ trẻ em và thanh thiếu niên chưa tiêm đủ mũi vắc xin MMR (Sởi – Quai bị – Rubella) còn cao, việc chủ động phòng bệnh càng trở nên cấp thiết. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế khuyến cáo: trẻ cần tiêm đủ 2 mũi vắc xin MMR vào lúc 12-15 tháng tuổi và 4-6 tuổi. Người lớn chưa có miễn dịch - tức chưa từng mắc bệnh hoặc chưa tiêm vắc xin nên tiêm bổ sung càng sớm càng tốt. Đặc biệt, nam giới trong độ tuổi sinh sản cần được tiêm phòng đầy đủ, bởi đây là nhóm có nguy cơ biến chứng cao nhất nếu mắc quai bị.

Việc tiêm phòng chỉ có thể giúp phòng bệnh được khoảng 80% trường hợp lây nhiễm virus gây bệnh. Chính vì vậy, phòng bệnh tránh lây lan là việc làm rất cần thiết ở cả người đã tiêm vắc xin phòng bệnh.

  Theo Tiền Phong