Chứng khoán hóa: Đi đâu về đâu?

Hầu hết các hoạt độngchứng khoán hóa vẫn trong tình trạng trì trệ. Rõ ràng không phải tất cảnhững cải tổ trong lĩnh vực này đều đem lại hiệu quả.

Mặc dù đang cố vật lộn đểphục hồi, song lĩnh vực từng mang lại nhiều thành công với CDO (chứng khoánđảm bảo bằng một danh mục các tài sản rủi ro) lại phải đối mặt với hai trởngại lớn: ngân hàng trung ương rút khoản cứu trợ và một loạt những điều luậthà khắc hơn sẽ được áp dụng.

Hoạt động chứng khoán hóa đãtrải qua một quá trình đi từ bùng nổ đến sụp đổ đầy ngoạn mục. Các khoản vaythế chấp, vay mua xe, vay qua thẻ tín dụng cũng như một số loại hình nợ khácbắt đầu được “đóng gói” và bán cho nhà đầu tư trên thị trường vốn từ nhữngnăm 1980. Cho đến năm 2006, khoảng 2/3 lượng vốn cho vay thế chấp mua nhà vàmột nửa tín dụng tiêu dùng của nước Mỹ đã được chuyển hóa theo cách này.

Các quỹ phòng vệ, công ty bảohiểm và một số tổ chức tương tự nhờ đó cũng có thể mở rộng danh mục đầu tưrủi ro của họ. Tuy nhiên, khi quả bong bóng phình lên tới cực hạn, chấtlượng của các khoản vay được chứng khoán hóa ngày càng đi xuống, đặc biệt làvay thế chấp. Số tiền lỗ bắt đầu lớn dần, việc phát hành chứng khoán có tàisản đảm bảo gặp khó khăn buộc chính phủ phải ra tay chống đỡ.

Nhưng giờ đây họ đã bắt đầuthoái lui khỏi một vài phân khúc trong thị trường. Fed đang rút dần hỗ trợthanh khoản đối với các giao dịch liên quan đến nợ qua thẻ tín dụng và vaymua xe. Ngược lại, thị trường nhà đất vẫn gần như hoàn toàn phải dựa vào sựtrợ giúp từ chính phủ mới có thể phát hành và bảo lãnh cho MBS (chứng khoánbảo đảm bằng nợ thế chấp mua nhà).

Trong hai năm qua, không cóMBS nhà đất nào bán được mà không cần sự hậu thuẫn đó. Do đó, không hề ngạcnhiên khi tháng trước, chủ tịch diễn đàn chứng khoán hóa của Mỹ, ông RalphDaloisio đã đề cập đến một cuộc khủng hoảng “tiềm tàng” trong bài phát biểucủa mình tại hội thảo hàng năm của các tập đoàn công nghiệp.

Nguyên nhân của sự khan hiếmcác sản phẩm chứng khoán hóa do khu vực tư nhân phát hành là cách biệt quálớn giữa yêu cầu từ phía nhà đầu tư và khả năng chi trả của người đi vay.Với tiêu chuẩn của các nhà đầu tư, để có thể chào bán thành công thì lãisuất mà người đi vay phải trả sẽ lên tới 6,85%, cao hơn nhiều so với khảnăng thực tế hiện nay.

Tim Ryan thuộc Hiệp hội chứngkhoán và dịch vụ tài chính SIFMA cho rằng cách biệt này chính là “vấn đề cơbản” của thị trường MBS. Sự muộn màng trong việc thắt chặt tiêu chuẩn củacác công ty đánh giá tín nhiệm càng làm cho khoảng trống đó khó lấp đầy hơn.

Các chứng khoán đảm bảo bằngnợ thế chấp do Fannie và Freddie phát hành sẽ sớm trải qua thử thách. Fed đãchi khoảng 1,25 nghìn tỷ USD mua vào các MBS này kể từ năm ngoái, nhờ đó lãisuất được giữ ở mức thấp kỷ lục.

Việc định hình rõ ràng tươnglai của lĩnh vực này cũng là mong muốn của các nhà đầu tư. Ở hai bên bờ ĐạiTây Dương, các nhà làm luật đang vật lộn tìm cách cân bằng giữa khuyến khíchhoạt động chứng khoán hóa phát triển và ngăn chặn những bất ổn nó có thểmang lại cho hệ thống tài chính.

Dự luật điều chỉnh vấn đề nàyđang gây tranh cãi trong thượng viện Hoa Kỳ. Chỉ có một số ít thượng nghị sĩphản đối việc yêu cầu cung cấp thông tin chặt chẽ hơn, bao gồm cả thông tinvề các khoản vay được mua lại nhằm mục đích giúp nhà đầu tư xác định rõnhững người cho vay vô trách nhiệm.

Các nhà điều hành ngân hàngtrung ương cũng phát đi lời kêu gọi cải tổ tương tự:họ muốn có dữ liệu chitiết hơn về những chứng khoán được chấp nhận làm tài sản ký quỹ. Nhưng mộtyêu cầu trong dự luật buộc người thực hiện chứng khoán hóa phải giữ lại 5%rủi ro tín dụng chưa rõ sẽ đem lại lợi ích gì.

Một số quy định khác như tăngtrách nhiệm bảo đảm của tổ chức thực hiện chứng khoán hóa, buộc mua lại cáckhoản cho vay xấu nếu được thực hiện sẽ khiến nhà phát hành phải e sợ và giữchặt vốn ko dám cho vay ra đến khi chứng khoán đó đáo hạn.

Một vấn đề khác là điều luật“bến đỗ an toàn”, được tạo ra nhằm đảm bảo cho nhà đầu tư vẫn được nhận lợitức từ tài sản được chứng khoán hóa ngay cả khi ngân hàng đã phá sản. Luậtnày chưa chắc  đã được thông qua, nhiều nhóm doanh nghiệp đều cho rằng bảnxét duyệt do FDIC đề xuất sẽ “đâm một lỗ thủng xuyên qua vòng bảo vệ này”.

Tuy nhiên, điều gây hoangmang nhất chính là số phận của Fannie và Freddie – hai ngân hàng đã đượcchính phủ tiếp quản từ tháng 9/2008. Tương lai của thị trường và cơ hội chonhà đầu tư tư nhân sẽ chưa thể định hình cho đến khi khúc mắc này được giảiquyết.

Bộ trưởng tài chính TimothyGeithner gần đây đã cam kết sẽ khuyến khích dòng vốn tư nhân quay lại thịtrường và rút đi vai trò của chính phủ, nhưng ông không hề đưa ra một chitiết cụ thể nào.

Và như thế, trong giai đoạnđầy bất ổn hiện nay, “chỉ có kẻ điên mới đi thúc đẩy chứng khoán hóa” - mộtnhà điều hành ngân hàng bày tỏ.

Theo Hoàng Sơn