Kể từ khi đảng Cộng hoà giànhquyền kiểm soát Hạ viện sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2010, những lờiđồn đoán về viễn cảnh chính phủ do phe Dân chủ kiểm soát sẽ rơi vào tìnhtrạng tê liệt đã bắt đầu xuất hiện khắp các ngõ ngách quyền lực ởWashington.
Năm ngoái, sự chia rẽ sâu sắcvới Hạ viện thuộc phe Cộng hoà và Thượng viện thuộc phe Dân chủ đã khiếnquốc hội Mỹ không thể thông qua ngân sách mới cho năm 2011. Thay vào đó, cơquan lập pháp nước này đồng ý với giải pháp tình thế là duy trì ngân sáchcho chính phủ hoạt động ở mức cũ như năm 2010 cho giai đoạn từ 1/1 đến ngày4/3/2011.
Khi hạn chót 4/3 đến gần,quốc hội Mỹ vẫn chưa có dấu hiệu sẽ thống nhất việc thông qua ngân sách hoạtđộng cho chính phủ năm 2011. Thậm chí hai đảng Dân chủ và Cộng hoà còn khácbiệt hơn nữa về quan điểm. Đặc biệt sau khi các thành viên đảng Trà mới đượcbầu yêu cầu chủ tịch Hạ viện John Boehner cắt giảm hơn nữa mức ngân sách năm2011 so với đề xuất cũ của ông.
 |
| Toà nhà quốc hội Mỹ, nơi các nghị sĩ tranh cãi về ngân sách hoạt động cho chính phủ. Ảnh: AFP |
Không thể đạt được sự thoảhiệp, quốc hội Mỹ phải thông qua hàng loạt giải pháp ngân sách tạm thời,trong đó đều nêu rõ hạn chót để chính phủ Mỹ phải ngừng hoạt động nếu cácnhà lập pháp vẫn không thể tìm được tiếng nói chung. Hạn chót mới nhất làngày 8/4 và nếu lưỡng viện quốc hội Mỹ vẫn không thể thông qua ngân sách năm2011, thì các hoạt động của chính phủ sẽ tê liệt từ sau ngày này.
Trong khi đó, "kẻ thứ ba"trong quốc hội Mỹ là các thành viên đảng Trà muốn có hành động cứng rắn. Họcho rằng việc chính phủ phải ngừng hoạt động là một cách để hướng chính sáchtheo cách họ muốn. Họ hy vọng việc chính phủ tê liệt sẽ buộc phe Dân chủphải chấp nhận cắt giảm ngân sách, điều mà họ đang mong muốn.
Còn đối với phe Dân chủ, việcchính phủ do họ kiểm soát phải ngừng hoạt động lại không phải là kịch bảnquá đen tối. Những năm tổng thống thuộc phe Dân chủ là Bill Clinton cầmquyền, chính phủ Mỹ từng lâm vào tình trạng tương tự khi phe Cộng hoà kiểmsoát quốc hội. Kinh nghiệm này khiến phe Dân chủ không quá lo lắng để dễdàng chấp nhận thoả hiệp với phe Cộng hoà trong cuộc thi gan hiện nay.
Phe Cộng hoà thì thường bịcáo buộc là tác nhân gây ra những ảnh hưởng tiêu cực khi chính phủ lâm vàotình trạng ngừng hoạt động và khi đó họ bị chỉ trích là ích kỷ và nhỏ nhen.Nhiều nhà bình luận cho rằng những lần phe Cộng hoà làm tê liệt chính phủcủa Tổng thống Clinton trong các năm 1995 và 1996 đã giúp nhà lãnh này táiđắc cử một cách dễ dàng trong cuộc bầu cử năm 1996.
Do đó, một số đảng viên Dânchủ đang nuôi hy vọng việc các nghị sĩ đảng Cộng hoà kiên quyết làm cănghiện nay sẽ giúp lặp lại kịch bản của ông Clinton với đương kim tổng thốngBarack Obama trong cuộc bầu cử lần tới.
Càng làm ngân sách thêmgánh nặng
Việc chính phủ Mỹ phải ngừnghoạt động trong một thời gian vì tranh cãi ngân sách không phải là hiếm khixảy ra. Dù từ năm 1995 đến nay tình huống này chưa từng xuất hiện, dưới thờicác tổng thống Jimmy Carter và Ronald Reagon, chính phủ Mỹ đã phải ngừnghoạt động tới 10 lần vì lý do tương tự.
Sự ngừng hoạt động này xảy rado một đạo luật được phê chuẩn từ năm 1870, trong đó cấm chính phủ thực hiệncác công việc thường nhật nếu ngân sách hoạt động vẫn chưa được quốc hộithông qua, trừ một số trường hợp khẩn cấp.
Sau đó đạo luật này được diễngiải với một số lĩnh vực được coi là ngoại lệ như an ninh quốc gia, kiểmsoát không lưu, dịch vụ y tế, hỗ trợ thảm hoạ, nhà tù, vay mượn tín dụng,thuế, hải quan, xuất nhập cảnh và điện lực. Các chiến dịch quân sự của Mỹtại Iraq, Afghanistan và Libya hiện nay cũng sẽ không bị ảnh hưởng khi chínhphủ ngừng hoạt động. Quốc hội và tổng thống Mỹ cũng sẽ vẫn làm việc bìnhthường vì ngân sách dành cho họ đã được hiến pháp quy định.
Cơ quan nghiên cứu của quốchội Mỹ cho biết, trong thời gian chính phủ thời Clinton bị ngừng hoạt độngkéo dài 26 ngày, một số tổ chức đã bị ảnh hưởng như Cơ quan quản lý côngviên quốc gia phải đóng cửa 368 điểm, Trung tâm ngăn ngừa và kiểm soát bệnhdịch phải ngừng hoạt động giám sát và dịch vụ làm sạch chất thải chứa độc tốbị đình chỉ.
Ngoài ra, hoạt động cấp xétvisa và hộ chiếu cũng bị ảnh hưởng nặng. Hơn 30.000 đơn xin visa vào Mỹ bịách lại mỗi ngày khi chính phủ tê liệt và 200.000 đơn xin cấp hộ chiếu phảixếp lại chờ giải quyết. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng phải xác định những dịch vụnào ở các sứ quán nước ngoài là "thiết yếu" để duy trì hoạt động.
Đặc biệt, đạo luật năm 1870cấm chính phủ tiếp nhận những trường hợp làm việc không công khi đang bịngừng hoạt động. Theo đó, những nhân viên chính phủ nào vẫn cố tình làm việckhông công cho cơ quan trong thời gian này có thể bị phạt 5.000 USD hoặc hainăm ngồi tù.
Như vậy, các nhân viên chínhphủ thuộc những ngành chịu ảnh hưởng sẽ tạm ngừng công việc, nhưng sau đókhi ngân sách được thông qua và chính phủ trở lại hoạt động bình thường họsẽ được trả lương cho dù không làm gì trong giai đoạn chính phủ tê liệt.
Thực tế trên dẫn đến một tìnhhuống dở khóc dở cười là việc chính phủ ngừng hoạt động sẽ làm tiêu tốn rấtnhiều tiền. Mọi hoạt động thu phí hay thu phạt trong thời gian này cũngkhông thể thực hiện được, do đó ngành du lịch sẽ bị thất thu vì phải đóngcửa các công viên quốc gia, trong khi các nhân viên sau này sẽ vẫn được trảlương dù không làm gì.
Phe Cộng hoà trong quốc hộiMỹ cho rằng chính phủ thuộc phe Dân chủ hiện nay hoạt động quá tốn kém vàkhông hiệu quả nên họ chưa chịu thông qua ngân sách hoạt động cho năm 2011,đẩy chính phủ Mỹ trước nguy cơ phải ngừng hoạt động sau hạn chót ngày 8/4.Nhưng một số tính toán cho thấy những lần chính phủ lâm vào tình huống tươngtự trong các năm 1995 và 1996 đã tiêu tốn ngân sách Mỹ hơn 1,25 tỷ USD.
Theo Đình Nguyễn
Vnexpres
