Mỗi lần nghe nói Nguyễn Đình Thi có cuộc tình mới, người tìnhthiêng liêng Mađơlen Riphô lại than thở: "Thi đang bước từ cạm bẫy này sang cạmbẫy khác". Chúng tôi có cuộc trò chuyện với "Nguyễn Đình con" về chuyện tình của"Nguyễn Đình bố".
Mối tình say đắm
Có lần anh nói ông Thi có mộtmối tình rất lãng mạn với một nữ nhà báo người Pháp. Chuyện đó thế nào?
Chuyện đó có thật và đó là mốitình thiên thu không biên giới. Sau khi mẹ tôi mất (bà Bùi Nữ Trâm Nguyệt Ngamất năm 1951 tại Việt Bắc), khoảng đầu năm 1952, ông Thi đi dự Đại hội liên hoanThanh niên thế giới ở Beclin, CHDC Đức và quen Mađơlen Riphô. Cuộc gặp gỡ này domột nhà thơ nổi tiếng người Thổ Nhỹ Kỳ lưu vong chắp nối. Mối tình "sét đánh"làm ông Thi lao đao mấy năm liền. Năm 1956, bà Mađơlen Riphô sang Việt Nam định"danh chính ngôn thuận" nhưng Bác Hồ khuyên cha tôi là không nên vì bảo như vậy,Đảng Cộng sản Pháp sẽ mất một cán bộ tốt và e rằng bà sinh hoạt ăn ở Việt Namlâu dài sẽ rất vất vả...Và ông Thi đã nghe theo lời khuyên của ông Cụ.
 |
| Nhà văn Nguyễn Bình Chính |
Với một người giàucá tính và yêu say đắm lại đã từng trải qua nhàtù của phát xít Đức như Mađơlen Riphô thì giankhổ đâu có nghĩa lý gì?
Sau này, ông Thi có lần nói đạiđể rằng ngày ấy ông Cụ khuyên là bởi ông Cụ rất hiểu phụ nữ phương Tây nói chungvà bà Mađơlen Riphô nói riêng. Bà này cá tính mạnh đến mức đã từng tát con rểcủa nguyên thủ một nước lớn tại diễn đàn hội nghị khi ông này kiêu ngạo xuyêntạc và xúc phạm nhân dân Pháp. Người mạnh mẽ thế mà làm con dâu Việt thì khó lắm.Huống hồ lại làm vợ một người cũng giàu cá tính như ông Thi thì có mà cãi nhausuốt ngày.
Nghe nói cuộc tình còn kéo rấtdài cơ mà?
Thì hai người sau đó vẫn thườngxuyên đi lại, thư từ đến tận khi ông Thi mất, bà Mađơlen Riphô còn gửi cho tôibức thư dài 7 trang nói lên sự tiếc thương, đau đớn trước cái chết của ông Thi.Bà còn ngỏ ý xin lại 1.000 bức thư hai người đã viết cho nhau trong hơn nửa thếkỉ.
Những bức thư đó thường haynói đến vấn đề gì?
Đó chủ yếu là cuộc đối thoại giữahai tri thức lớn về thời cuộc, về chiến tranh, về lý tưởng và về thân phận conngười.
Người vợ tồi, người tình tốt vàmột bà mẹ tuyệt vời
Anh đánh giá như thế nào về "bàdì hụt" Mađơlen Riphô?
Đó là một người tình chung thủy,một người Đông phương hơn cả người phương Đông.
Một đánh giá rất cao?
Đúng thế. Hơn một nửa thế kỉ kểtừ ngày gặp ông Thi, bà ấy không yêu ai và tại căn nhà của mình ở Paris, bà dànhhẳn một phòng riêng để lưu giữ kỉ vật của hai người. Từ giày dép, đồ dùng, tácphẩm, những bức thư và một bức ảnh ông Thi lớn bằng người thật treo ở bức tườngchính diện. Thử hỏi ở ta, đã mấy ai "oách" được như vậy?
Nếu giả sử ngày ấy họ thành vợthành chồng và bà Mađơlen Riphô sẽ trở thành mẹ kế của anh. Anh tưởng tượng vềđiều đó như thế nào?
Đó sẽ là bi kịch cho ông Thi vàsẽ là hạnh cho chúng tôi.
Vì sao vậy?
Cứ như suy xét của tôi thì bà ấylà người vợ tồi, người tình tốt và một bà mẹ tuyệt vời bởi bà rất yêu các concủa ông Thi, đặc biệt là tôi. Trong mắt bà, tôi mãi mãi chỉ là đứa trẻ con cầnchỉ bảo, chăm sóc. Năm 1985, tôi đưa bà xuống Hải Phòng để xem trình diễn vởkịch viết người ta lấy nguyên mẫu từ bà, giữa đường bị cảm lạnh, bà bắt tôi hámồm, cạo lưỡi, chăm sóc như một đứa trẻ con mặc dù tôi đã gần 40 tuổi.
Có lần bà ấy mắng anh là "đồman rợ"?
Chuyện đó là thế này. Dạo mớigiải phóng miền Nam, một buổi chiều ông Nguyễn Văn Linh (sau này là Tổng Bí thưNguyễn Văn Linh) cho người đến cơ quan Văn nghệ Giải phóng gọi tôi lên có ngườicần gặp. Và thật bất ngờ, người đón tôi là bà Riphô. Hàn huyên xong, bà ấy nóicó ý định làm một bộ phim về số phận những đứa trẻ sau cuộc chiến rồi đưa tiềncho tôi để đi lấy tài liệu. Máu nghệ sĩ nổi lên, tôi ôm toàn bộ số tiền ấy đichơi đúng một năm. Bà gửi thư mắng tôi là đồ man rợ. Trong mắt bà tôi vẫn nguyênvẹn là một đứa trẻ 9 tuổi như lần đầu tiên gặp bà và là con thú hoang cần đượcthuần dưỡng.
| |
| Nhà văn Nguyễn Đình Thi |
Bàấy muốn giáo dục, dạy dỗ anh sao bàkhông đưa anh sang Pháp ở với mình?
Hơnmột lần bà ấy nói với ông Thi chuyện này nhưng ông Thi không đồng ý vì sợ...taitiếng. Thế đấy, hình như ông Thi sinh ra là để làm khổ mình và làm khổ mọi người.
Cáinày thì hơi tò mò. Nhưng theo anh, họ...cái "chuyện ấy" ấy mà?
Thìhọ cũng là người cả thôi. Mà lão Thi còn "oách" nữa là khác. Mỗi lần ra nướcngoài, họ hẹn nhau ở khách sạn Rutxia (Nga). Lần cuối cùng hai người gặp nhau cólẽ là năm 1998. Nhưng khi ông Thi về, tôi hỏi thì ông Thi bảo: "Bố ở sứ quán.Già rồi, gặp nhau buồn lắm!"
Nhữngcuộc tình "cạm bẫy"
BàMađơlen Riphô thì chung thủy nhưng ông Thi thì có vẻ không được như vậy...?
Giời ạ, năm 1955, chuyện hôn nhânvới bà ấy không thành thì năm 1956, ông Thi cưới vợ mới ngay.
Nghe nói chuyện tình này kếtcục cũng cay đắng lắm?
Đường phu thê của ông Thi nó khốnkhổ lắm. Hai người ở với nhau được một thời gian thì nói theo các nhà tổ chứclúc ấy là "giải phóng để ông Thi sáng tác". Ngày ra tòa thật là kinh khủng. ÔngThi đến trước, một lát sau thì thấy 4 cô y tá khiêng vào một cái cáng. Thế làtan phiên tòa. Bà ấy bị viêm đa khớp 10 năm rồi.
Nhưng rồi sau đó hai người vẫnli dị?
Thì khoảng một năm sau, mấy anhem bạn bè văn chương đang ngồi nhậu ở nhà tôi thì thấy ông Thi khệ nệ bê về mộtbọc khá lớn, gọi tôi ra bảo: "Bố đã đuổi bà T. ra khỏi tâm hồn rồi. Đây là tấtcả tư trang của bố. Con cầm lấy đem ra sống Hồng vứt". "Sao bố không tựBố đã lên giữa cầu Long Biên, tháo dây chằng ra rồi nhưng thấy người điđường cứ nhìn chằm chằm nên lại thôi". Ông Thi vừa về, bọn tôi mở bọc thấy toànđồ tốt nên chia nhau người thì cái quần, đứa thì cái áo, đứa vơ cái khăn lên.Một tuần sau, ông Thi đến lấy lại cả bọn hôm trước đang ngồi nhậu, định hỏi xemđã vứt đi chưa thì nhác thấy chúng tôi mỗi đứa đang khoác một thứ trên người nênlẳng lặng ra về.
Thế còn những cuộc tình tiếptheo?
Nhìn chung, những cuộc tình củaông Thi kinh hoàng như chiến tranh với cả đau thương mất mát, mưu mô thủ đoạn,kiện tụng tranh giành...Không. Phải nói thêm là còn có cả những giây phút thanhbình mơ mộng cuối chân trời với một người tình thiêng liêng cùng chung lý tưởng.Bà Mađơlen Riphô có lần nói với tôi về chuyện này rằng: "Thi đang bước từ cạmbẫy này sang cạm bẫy khác".
Một cách khách quan nhất, anhcó thể nhìn nhận ông Thi là người như thế nào trong lĩnh vực hôn nhân, tình ái?
Với mẹ tôi và bà Mađơlen Riphôthì ông Thi là người chồng tử tế và người tình tuyệt vời. Vốn Tây học nhưng ôngThi rất phong kiến trong cách đối xử với vợ con. Cái tư tưởng "vợ cái, con cột"nó gắn chặt đến mức ông ghi rất rõ trong di chúc là chỉ có ba người con với bàvợ đầu (bà Bùi Nữ Trâm Nguyệt Nga) là Nguyễn Đình Lễ, Nguyễn Đình Chính vàNguyễn Thùy Như. Toàn bộ di cảo cũng được để lại cho cháu đích tông. Ông Thiphải viết rõ như thế còn là bởi có người nói ông còn có con nọ, con kia. Khổ thế.Trước khi mất, ông mong muốn có một chỗ yên tĩnh để viết sách nên bảo tôi muamột mảnh đất ở Phúc Yên, gần nơi mẹ tôi yên nghỉ mà theo lời ông nói là "để bốđỡ cô đơn". Còn đối với bà Mađơlen Riphô, tất cả những trang nhật kí và nhữngbức thư đều được ông giữ gìn cẩn thận và giấu ở một bí mật, trwowcsk hi mất mớitrao lại cho chúng tôi.
Xin cảm ơn anh!
Theo Bùi Hoàng Tám
Sức khỏe & đời sống
