Vựa cát, bộn tiền
Từ quốc lộ 1A đoạn qua thị trấnKỳ Lam (huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam), rẽ vào chưa đầy bốn cây số, bãi cáttrắng mênh mông thuộc các xã Bình Phục, Bình Triều hiện ra trước mặt.
Anh lái xe ôm là một thổ dân ởđây, cho biết, bãi cát này thời gian dài là điểm nóng của nạn cát tặc. Nhưng vàinăm nay, bãi cát này đã được giao cho một doanh nghiệp.
Khi chúng tôi đến, trên bãi cátvẫn còn vài chiếc máy san ủi phục vụ khai thác. Nhiều hố khai thác rộng hàngtrăm mét vuông, với chiều sâu vài mét. Vết xe chở cát vẫn còn mới nguyên, chothấy hoạt động khai thác cát vẫn tiếp diễn.
Trong vai một doanh nghiệp cầnmua cát, hỏi chuyện một người đàn ông làm ở đây, anh này cho biết, ông chủ đangđi công tác nên chưa thể gặp được. Tuy nhiên, nếu muốn mua cát thì vẫn có, khốilượng không hạn chế.
Ngay cạnh đó, một DN khác đã kịpthời xây tường rào để xây dựng Cụm công nghiệp Hà Lam - Chợ Được. Thế nhưng,thấy trữ lượng cát lớn, DN này đang làm các thủ tục dưới chiêu bài xin tận thukhoáng sản để khai thác cát kiếm lời.
 |
| Cát trắng ở Quảng Nam, tài nguyên quý đang bị khai thác lậu. (Ảnh: Q.H) |
Càng đi sâu vào phía trong, bãicát càng trải dài, mênh mông. Anh bạn đồng nghiệp đi cùng thốt lên: "Đúng là vựacát, bộn tiền!". Thế nhưng người dân ở đây vẫn quanh năm nghèo đói, vì chưa biếtlàm công nghiệp với cát trắng.
Theo đánh giá của Tập đoàn Thanvà Khoáng sản Việt Nam (TKV), hai xã liền kề Bình Phục và Bình Triều là mộttrong hai mỏ cát trắng lớn nhất Quảng Nam, với diện tích hơn 126 ha, bề dày cáttrung bình 2,25 m, trữ lượng hơn 2,8 triệu m3.
Chúng tôi tiếp tục đến hai xãBình Sa và Bình Tú. Cát trắng rải khắp các xã ven biển. Người ta xây nhà trêncát. Trồng cây trên cát. Xây khu du lịch cũng trên cát. Mộ người chết cũng chôntrên nền cát.
Theo người dân địa phương, cáttrắng từ lâu đã là khoáng sản quý của dân bản địa. Thế nhưng, do chưa có côngnghệ chế biến nên cát trắng cũng chỉ dùng xây dựng nhà cửa.
Mấy năm gần đây, nhất là từ năm2006, cát trắng bắt đầu được xuất khẩu sang nhiều nước châu Á, châu Âu, phục vụcông nghiệp sản xuất thủy tinh, giá cát xuất khẩu từ 9-18 USD/tấn, tuỳ loại.
Theo tài liệu chúng tôi có được,tỉnh Quảng Nam đã cho 5 DN được xuất khẩu cát trắng, mỗi năm cả trăm nghìn tấn,qua các cảng Kỳ Hà (Quảng Nam), Tiên Sa (Đà Nẵng), Quảng Bình...
Tại buổi làm việc với báo giới,ông Lê Thành Khang - Phó Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam cho biết, riêng cáttrắng xuất khẩu khai báo qua Hải quan tỉnh này trong vài năm qua đã lên đến cảtriệu tấn. Cát chủ yếu được xuất sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,Philippines...
Cuộc chiến chưa hồi kết
Sở Tài Nguyên - Môi trường QuảngNam cho biết: Trong năm 2009, các DN trong tỉnh đã khai thác, chế biến hơn192.000 tấn cát thạch anh. Thế nhưng chỉ nộp ngân sách hơn 17,6 tỷ đồng và đónggóp cho các địa phương tái đầu tư xây dựng hạ tầng hơn 1,5 tỷ...
Trong khi đó, nguồn lợi mà các DNkhai thác, chế biến và xuất khẩu thu được tương đối lớn. Các bãi cát quý cứ dầndần vơi đi, trong sự nuối tiếc của người dân địa phương và các nhà quản lý cótrách nhiệm.
Ông Nguyễn Văn Ngữ - Phó Chủ tịchUBND huyện Thăng Bình, cho biết: Tại huyện này có hai DN được cấp phép khai tháccát trắng, trong đó có Cty Cổ phần Kỹ nghệ Khoáng sản Quảng Nam (Minco), mỏ đượccấp tại xã Bình Phục và Bình Giang. Vừa qua, thấy dấu hiệu khai thác bất thường,huyện đã lập Đoàn kiểm tra liên ngành, phát hiện nhiều sai phạm trong hoạt độngkhai thác của Cty này.
Cụ thể, Cty này đã khai thác hơn38.000 m3 cát trắng, trong đó có hơn 27.500 m3 cát nguyênliệu có giá trị cao. Trong quá trình khai thác, Cty này đã không báo cáo kếhoạch khai thác và bản đồ hiện trạng mỏ; khai thác vượt công suất quy định hơn30.000 tấn/năm; chưa hoàn thổ và hoàn thổ chưa đạt yêu cầu hơn 23 ha; không thựchiện việc lập báo cáo tác động môi trường bổ sung và không ký quỹ bảo vệ môitrường cho diện tích khai thác mới là 157 ha.
 |
| Mênh mông cát trắng - nguồn nguyên liệu quý sản xuất kính xây dựng. |
Theo ông Huỳnh Dũng, đại diệnĐoàn kiểm tra, việc Cty Minco khai thác trái phép lượng lớn cát trắng trên khuvực mỏ chưa được cấp phép đã gây tổn thất cho Nhà nước khoảng 1,4 tỷ đồng, chưakể thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường.
Một cán bộ ngành TN-MT cho rằng,các sai phạm của Cty Minco kéo dài và nhiều lần, mức độ nghiêm trọng, nên xemxét thu hồi giấy phép khai thác. Thế nhưng, không hiểu sao DN này chỉ bị phạthành chính 28,5 triệu đồng và cho thời hạn hết năm 2010 phải hoàn thành các thủtục còn thiếu để tiếp tục khai thác, chế biến, tiêu thụ cát trắng.
|
Sai phạm trong hoạt động khai thác cát trắngkhông dừng lại ở đó. Bởi mới đây, chỉ riênghuyện Thăng Bình đã bắt được 11 vụ vi phạm, vớinhiều lỗi như khai thác, vận chuyển, mua bán,tàng trữ trái phép. Có đơn vị thi công đường cứuhộ cứu nạn đã tự ý lấy hơn 4.000 m3cát trắng bán kiếm lời...
Tại cảng Kỳ Hà (huyện Núi Thành),cứ vài ngày lại có tàu lớn của nước ngoài vào ăn cát. Khi chúng tôi đến cảng nàyngày 11-1, đống cát to đang được tập kết để chờ xuất đi trời Âu.
Được biết, chuyến tàu xuất hàngmới đây nhất sang Hàn Quốc qua Hải quan Quảng Nam là ngày 24-12-2009, đơn vịxuất khẩu là Cty CP Cung ứng Vật tư Công nghiệp Viễn Thiên, với mặt hàng cáttrắng đã qua tuyển rửa, khối lượng 1.450 tấn, trị giá hơn 465 triệu đồng và đóngthuế xuất khẩu chỉ 79,1 triệu đồng.
Trao đổi với báo giới, ông NguyễnViễn - Phó Giám đốc Sở Tài Nguyên - Môi trường Quảng Nam, cho biết: Dù đã siếtchặt trong việc cấp giấy phép khai thác nhưng vừa qua lượng lớn cát trắng đãchảy qua biên giới. Ba cái hại dễ nhìn thấy: Nguồn tài nguyên bị mất; tiền thuếcho ngân sách không tương xứng giá trị tài nguyên; người dân địa phương khôngđược hưởng lợi.
Giải pháp nào cho bài toán này?Ông Viễn bày tỏ niềm vui khi vừa qua, tại Khu Kinh tế mở Chu Lai đã có DN trongnước đầu tư xây dựng nhà máy kính nổi lớn nhất Đông Nam Á, với số vốn hơn 1.500tỷ đồng, có thể tạo công ăn việc làm trực tiếp cho gần 1.000 lao động, và giántiếp cho khoảng 2.000 lao động khác, chuẩn bị đi vào hoạt động. Nhà máy này sẵnsàng mua lại nguồn cát trắng trên đất của các DN và người dân, sau đó sẽ chở đấthoàn thổ môi trường.
Ông Viễn nói: "Tỉnh đã có kếhoạch ưu tiên quy hoạch khai thác cát trắng cho nhà máy này để sản xuất kính xâydựng, tận dụng nguồn tài nguyên khoáng sản quý, làm giàu cho đất nước. Chứ cứnhìn các DN khai thác rồi sơ chế, bán cho nước ngoài mà thấy xót".
Theo Đức Kế
