Danh hài Hoài Linh: "Bến xe cho tôi vốn sống"

Được coi là một danh hài , nhưngHoài Linh không giấu quá khứ nghèo khó mà còn tỏ ra hãnh diện vì thuở nhỏ từngbuôn gánh, bán bưng ở bến xe ngã ba Dầu Giây (Đồng Nai). Anh nói "chính bến xeđã cho mình nhiều vốn sống".

Ngôn ngữ Việt Nam phong phú vàthâm thúy

- Anh nói được nhiều tiếng vùng miền khác nhau, chính xác thì anh là ngườimiền nào?

- Đại Lộc, Quảng Nam là quê tôi.

- Khả năng nói được nhiềutiếng địa phương cũng như sự am hiểu lời ăn tiếng nói hàng ngày của người dânlao động mà anh thể hiện trên sân khấu được tích lũy từ đâu?

- Lúc nhỏ tôi ở chung với người của nhiều vùng miền lắm vì gia đình tôi đi kinhtế mới, nghe người ta nói riết thì tôi quen. Tôi cũng không nghĩ sau này tôi sẽvận dụng nó vào nghề diễn hài bởi từ nhỏ tôi không mơ ước làm nghề này. Sau khiđi làm, tôi tập những từ địa phương, đưa vào vở để gần gũi hơn với khán giả. Tôiý thức thu thập những cái này, sau này dẫn tới cái vốn của ngôn ngữ của mình.

Khi vận dụng tiếng miền nào, tôi nghiên cứu thêm các địa danh, tiếng lóng đặccủa miền. Chẳng hạn như là người Hà Nội thì hay nhắc đến ga Văn Điển chứ khôngphải ga Bình Hưng Hòa. Tôi thu thập từ từ, đến một vở nào đó thích hợp thì tôidùng.

Danh hài Hoài Linh. Ảnh: T.Linh

- Anh có thấy việc chạy showdiễn hài sẽ hút cạn vốn ngôn ngữ, khiến anh lặp lại chính mình?

 Tôi nghiên cứu sách vở. Sách tục ngữ, ca dao, dân ca thiếu gì. Điều quan trọnglà mình có “moi” chúng ra hay không. Mọi người dễ thấy “ôi ba cái đồ cổ, học làmgì”. Có những em diễn hài hời hợt với kho tàng dân gian này, hay có khi đọc rồimà chưa hiểu được những ý tứ trong tục ngữ, ca dao, dân ca. Đôi khi có những câunghe rất bình thường nhưng lại rất thâm thúy. Có những câu lồ lộ ý tục tĩu nhưngnghe lại rất thanh nhã. Cái quan trọng là mình biết chúng có dùng được haykhông, sàng lọc và dùng nó lúc nào thì thích hợp.

-  Theo anh thì vì sao yếu tố gây cười trong các vở hài của chúng ta thườngnằm ở lời ăn tiếng nói rất khác với cái hài của phương Tây thường nằm ở hànhđộng, tình huống?

- Tôi nghĩ cái này là do truyền thống thôi. Tất cả các truyện cười dân gian củaông bà mình để lại đều do truyền khẩu mà ra, kể cả Trạng Quỳnh. Chưa có sáchviết về ngôn ngữ hài Việt Nam nhưng theo tôi ngôn ngữ của mình thâm thúy hơnnhiều ngôn ngữ nước ngoài do có tiếng lái, tiếng lóng. Riêng cách xưng hô vớinhau đã rất phức tạp và tinh tế. Có những từ ngữ khán giả lấy từ vở của tôi ra“xài”, đâu biết tất cả là tôi lấy từ ngoài cuộc sống đưa vào. Qua các vở hài,những từ ngữ địa phương trở nên phổ thông.

- Anh diễn hài phục vụ kiều bào ở nước ngoài có khác phục vụ trong nước?

- Tôi làm hài mà, phải đem tiếng cười đến cho khán giả. Tuy nhiên không khí cókhác. Tiếng cười ở nước ngoài có phần sâu lắng bởi mình phải chia sẻ tâm trạngvới họ. Tôi phải tạo tiếng cười liên tục để giúp khán giả quên đi những sức épcủa cuộc sống, vốn nặng nề hơn ở VN. Ở trong nước, tôi cũng chia sẻ tâm trạngvới khán giả nhưng có phần thoải mái hơn, cũng như có thể dựng vở dàn trải hơnvới nhịp độ một phút hay hai phút có một tràng cười. 

Có buồn hay không cũng mặc kệ

Hoài Linh trong một vở diễn. Ảnh: T.Linh

- Trên sân khấu cũng như ngoàicuộc sống, anh luôn khiến những người xung quanh bật cười vì những đối đáp hàihước. Anh có cảm thấy cuộc sống của một danh hài đã tước đi của anh “quyền đượcbuồn” như mọi người?

- Hơn ai hết, chỉ tôi là người hiểu được nỗi buồn của tôi. Đôi khi gặp bạn bè,họ chỉ thấy sự trầm tư của tôi, chứ không biết buồn chuyện gì. Người diễn hài cóđiểm đặc biệt là đi ra đường, gặp người khác, lúc nào cũng phải cười. Có buồnhay không thì cũng mặc kệ, phải cười là chính. Lên sân khấu còn phải ráng màcười nữa kìa.

Đào, kép chính của sân khấu có thể gặp một vai diễn nào đó mà đúng với tâm trạngcủa họ, họ có thể mượn nhân vật để giãi bày tâm sự của mình một cách kín đáo. Casĩ khi hát cũng vậy. Còn diễn viên hài chắc chắn không bao giờ được. Nỗi buồncủa tôi bởi thế cũng buồn hơn, nặng hơn. Nhưng khi tôi đã làm cho người kháccười, và tôi muốn người đó chọc lại cho tôi cười thì họ lại không dám. Khổ vậy.

- Có khi nào đang rất buồn màtrên sân khấu, anh vẫn cứ phải cười?

- Cuộc đời tôi chuyện đó nhiều lắm. Kể cả những tình huống tôi muốn cười mà cườikhông nổi vì quá giống với tình huống của tôi ở ngoài đời. Cuối cùng, mình phảilấy cái tâm của mình hóa giải. Những điều buồn quá, không tâm sự được với ai thìlên bàn thờ ngồi tâm sự với trời đất, vậy thôi.

Bến xe cho tôi vốn sống

- Hẳn là anh đã có một tuổi thơ lận đận?

- Gia đình tôi cũng không lận đận, nhưng tính tôi từ nhỏ đã chịu khó. Ngày xưa,dù gia đình nghèo, tôi lao vào làm, ba mẹ cũng không cho. Tôi buôn gánh bán bưngở bến xe ngã ba Dầu Giây (Đồng Nai), cái gì bán kiếm tiền được thì tôi làm. Bếnxe cho tôi vốn sống sau này vì đó là nơi tôi tiếp xúc với mọi tầng lớp xã hội.Có lẽ vậy mà tôi dễ hòa đồng hơn với mọi người. Ngay cả việc ăn uống, cầu kỳ quátôi lại không thích.

Hoài Linh cho biết  anh chỉ làm những gì đem lại niềm vui. Ảnh: T.Linh

- Từ một cậu bé bán hàng rongở bến xe trở thành danh hài, quá trình này có cột mốc nào quan trọng với anh?

-  Tôi bước vào nghề này rất bất ngờ. Chỉ qua một cuộc thi cho vui, mang tínhphong trào là Tiếng hát hay thành phố Nha Trang, tôi được người ta tuyển vô đoànhát Ponaga. Dù cũng đi hát ở khắp nơi, tôi nghĩ chỉ là để giải trí chứkhông phải để kiếm sống. Nhưng càng làm thì nghề càng cuốn hút tôi.

Sau này, khi đã thành danh, tôi nghĩ công việc của mình cũng mang niềm vui chomọi người, đời sống cũng ổn định hơn. Đến giờ tôi vẫn cứ thấy nghề của mình phụcvụ là chính. Chứ làm giàu thì tôi cũng chẳng mặn mà lắm. Chính vì vậy mà tôi đãtừ chối nhiều hợp đồng rất ngon. Những gì không mang lại cho tôi niềm vui, khôngcó ích cho tập thể thì tôi không làm.

- Năm nay tuổi anh đã ngoài 40, anh có nghĩ về ngày mình rời sân khấu?

- Khi quyết định bước vào sânkhấu, tôi đã chuẩn bị tư tưởng cho mình. Tuy nhiên, cái chuẩn bị ở một mức độnào đó thôi, để sau này khi tôi không được khán giả chấp nhận nữa thì mình luivào sống cuộc sống đời thường. Chắc chắn sẽ buồn lắm.

Bây giờ tôi còn đang đi diễn, đang được khán giả yêu thích, vắng một ngày là tôiđã thấy nhớ sân khấu rồi, huống hồ gì là nghỉ luôn. Nhưng phải chấp nhận, bởiđây là luật đào thải. Những nghệ sĩ nổi tiếng chắc cũng chẳng mơ ước mình thànhbia đá, chắc chắn phải có sự đổi ngôi và thay thế. Điều quan trọng là mình sốngthế nào để khi không còn đi diễn nữa, mọi người gặp mình vẫn vui vẻ.

- Là một danh hài mà từ mộtcậu bé bán vé số đến người chạy xe hơi đều nhận ra anh ngoài đường, điều nàykhiến cuộc sống của anh có gì đặc biệt hơn người khác?

- Chắc đó là niềm vui. Tôi không cứ là người bán hàng rong, công chức hay bất cứtầng lớp xã hội nào, hễ khi họ nhận ra mình ngoài đường là tôi đã thấy vui. Tứclà tôi đã có sự lan tỏa. Tuy nhiên, bên cạnh đó có một điểm là tôi muốn tìm đượcmột không gian riêng thì rất khó. Nhưng mà tôi không trách được. Đôi khi tôibực bội chấp nhận trong sự vui sướng. Chẳng hạn như tôi về Quảng Nam, thèm mộttô bún mắm. Chỗ bán ngon lại là một chỗ nằm ở chợ. Tôi ngồi xuống, vừa bưng tôbún xong là mọi người vây xung quanh rất đông, mỗi người hỏi một tiếng. Tôi bựclà bực không ăn được tô bún, nhưng hạnh phúc vì được sự quan tâm của mọi người.Dĩ nhiên đó là sự đánh đổi.

Theo Minh Chánh