Bộ phim “Lý Công Uẩn, đườngtới thành Thăng Long” từng được coi là một lễ vật dâng lên Đại lễ kỷ niệm 1000năm Thăng Long - Hà Nội.
>>
>>
Nhưng lễ vật không đảm bảo sựthành kính với tổ tiên, không mang lại lòng tự hào dân tộc với khí phách vàtruyền thống yêu nước cùng với nét văn hóa Việt, thì “không thể tới được thànhThăng Long” là điều tất yếu. Quyết định của Hội đồng duyệt phim Quốc gia khôngcho chiếu phim này trong dịp Đại lễ đã làm hài lòng dư luận, nhưng khả năng đểngỏ vẫn còn: “không ai cấm chiếu sau Đại lễ”.
Tuy nhiên, xung quanh bộ phim gâyphản ứng nhất trong làng điện ảnh Việt Nam từ trước đến nay này, có lẽ còn nhiềuđiều bạn đọc chưa được biết đến.
Sai lệch lịch sử và tinh thầndân tộc
Bộ phim "Lý Công Uẩn, đường tớithành Thăng Long" được đầu tư tới hơn 100 tỉ đồng, do Công ty cổ phần Truyềnthông (CPTT) Trường Thành hợp tác với EASTV Hồng Công đồng sản xuất. Theo thôngbáo, tác giả kịch bản phim là ông Trịnh Văn Sơn, Giám đốc Công ty CPTT TrườngThành và nhà biên kịch Kha Chung Hòa, người Trung Quốc chỉnh sửa; đạo diễn TrungQuốc là Cận Đức Mậu và đạo diễn Việt Nam là Tô Huy Cường.
Hôm ra mắt đoàn làm phim, nhiềungười đã dự cảm về sự thiếu hồn Việt của bộ phim, khi gần như toàn bộ ê-kíp làmphim là người Trung Quốc, nên đã đặt câu hỏi với ông Sơn về việc phim sẽ khóthuyết phục được khán giả Việt Nam. Và sự thật cũng đúng như câu trả lời của nhàsản xuất: "Bộ phim sẽ là câu trả lời chính xác nhất"!
Ngay khi trích đoạn phim "Lý CôngUẩn, đường tới thành Thăng Long" được quảng cáo trên truyền hình và xuất hiệntrên mạng, lập tức, cộng đồng mạng lẫn báo chí đều lên tiếng. Chỉ ở một đoạnphim ngắn, cũng dễ dàng nhận ra đó là bộ phim "Trung Quốc nói tiếng Việt" nhưquan điểm của nhà thơ Đỗ Trung Quân, khi trang phục, cảnh trí thuần... TrungQuốc! Đấy mới chỉ là đoạn "ví dụ", còn ở 19 tập phim thì, bộ phim còn nhiều điềuđáng phải quan tâm.
Giáo sư sử học Lê Văn Lan, thànhviên của Hội đồng Duyệt phim quốc gia, cũng là người "có duyên" với bộ phim nàytừ lúc khởi đầu, cho rằng, điều làm ông bức xúc nhất là bộ phim không thể hiệnđược tính xác thực của lịch sử Việt Nam. 19 tập phim có tên là "Lý Công Uẩn,đường tới thành Thăng Long", nhưng chỉ duy nhất có tập thứ 19, mà cũng chỉ mộtphần của tập này, nói đến chuyện dời đô từ Hoa Lư tới Đại La với những hình ảnhvề một đoàn thuyền trên sông, trên đó có những người đứng chỉ trỏ.
 |
| Chiếc mũ bình thiên của vua Việt y chang mũ của vua nhà Tống |
18 tập phim còn lại và cả phầnlớn tập phim thứ 19 đều là cảnh huynh đệ tương tàn, đầu rơi máu chảy rùng rợn:có tới mấy trường đoạn về việc Đinh Liễn giết Hạng Lang với cái chết rất khủngkhiếp: những chiếc chông xuyên lên mặt, lên trán, lên má. Cảnh Lê Long Đĩnh giếtLê Cung Việt cũng thế. Mở đầu phim đã có cảnh phi ngựa, chém giết dài dặc đểmiêu tả cảnh loạn 12 sứ quân, nhưng điều này không đúng với lịch sử. Vì gọi làloạn 12 sứ quân, nhưng thực chất chỉ là các thủ lĩnh thời đó cát cứ và trong hơn20 năm, chỉ có 3 cuộc giao tranh, mà chủ yếu là gọi hàng, mua chuộc, chứ khôngcó cảnh chém giết dã man giữa anh em, trong triều đình.
Những gì phim miêu tả là khôngđúng với tinh thần dân tộc Việt Nam vốn là hòa hiếu, nếu có chiến tranh, xungđột cũng chỉ thu phục là chính, còn "nội bộ" mà khi bị đánh dữ quá thì... bỏchạy. Chỉ có Tần Thủy Hoàng và nhiều trận đánh giết khác ở lịch sử ở Trung Quốcmới giết nhau đến 40 vạn người, làm nên cảnh đầu rơi máu chảy, xương tan thịtnát. Và ê-kíp làm phim người Trung Quốc đã đem gán lịch sử ở đất nước họ vàolịch sử Việt Nam là không thuyết phục.
Đặc biệt, phần nói về cuộc khángchiến chống Tống lần 1 của Lê Hoàn trong bộ phim hoàn toàn sai lệch với lịch sửViệt Nam: Trên thực tế, khi quân Tống lăm le xâm lược nước ta, Lê Hoàn và triềuđình đã gấp rút chuẩn bị kháng chiến với kế hoạch kiên quyết đánh chặn, tiêuhao, tiêu diệt địch trên các hướng và đã làm nên chiến thắng Bạch Đằng - Tây Kếtgiòn giã, khiến quân Tống đại bại.
Cuộc kháng chiến chống Tống thắnglợi góp phần củng cố nền độc lập dân tộc, giúp đất nước yên hàn trong gần mộtthế kỷ. Thế nhưng, niềm tự hào dân tộc này đã bị "lãng quên" trong bộ phim "LýCông Uẩn, đường tới thành Thăng Long", khi miêu tả cả trận đánh chỉ diễn ra ởmột ngọn núi ất ơ nào đó có tên là... Chu Tước (?) với cảnh Lê Hoàn kéo quân lênđỉnh núi, còn quân giặc ở chân núi! Điều đáng nói ở đây còn là cảnh: trước khiLê Hoàn ra trận, sư Vạn Hạnh ra đón đầu, dặn dò "chớ có đánh, chỉ sau 21 ngàyquân Tống tự rút quân" và đưa cẩm nang để khi gặp khó khăn thì mở ra, trong đócũng có câu "án binh bất động, giặc tự mà tan".
Thậm chí dẫn đến cảnh Lê Hoàn ralệnh cho quân sĩ ai đánh thì chém đầu. Tinh thần này mâu thuẫn với truyền thốngyêu nước, kiên cường bất khuất của dân tộc ta, mà các cụ bô lão trong hội nghịDiên Hồng đời Trần là một biểu tượng, khi vạn người đồng thanh hô "đánh" chứkhông hòa với giặc! Bởi thế, nhà sử học Lê Văn Lan xa xót: Những tình tiết chorằng, chúng ta không cần đánh, mà giặc tự đến rồi sẽ tự rút, là chuyển tải thôngđiệp phủ nhận lịch sử oai hùng của dân tộc ta đã dũng cảm đánh tan giặc Tống,giữ yên bờ cõi. Điều này dễ gây suy diễn với nhiều sự kiện còn chưa xa tronglịch sử nước nhà.
Quyết định dời đô là sự sángsuốt, mang tính thời đại của vị vua đầu triều Lý. Thế nhưng, phần kết bộ phimlại cho khán giả hiểu rằng, việc dời đô mà chúng ta đang tự hào kỷ niệm 1000năm, chỉ là do Lý Công Uẩn học theo nhà Chu bên Trung Quốc! Liệu có phải đây làsự giễu cợt lịch sử dân tộc?
 |
| Cảnh trong phim "Lý Công Uẩn, đường tới thành Thăng Long" - những cảnh trí, trang phục không mang hồn Việt. |
Đâu hồn Việt?
Không chỉ thế, việc dàn dựng,cảnh trí, trang phục, diễn xuất, ngôn ngữ của bộ phim cũng mang đặc văn hóa,lịch sử Trung Hoa. Người Việt Nam xưa nay chỉ gọi nhau là anh - em, vậy mà trongphim lại dùng đại từ "huynh - muội", thậm chí, Lý Công Uẩn và nhiều nhân vậtkhác đều gọi đối tượng chuyện trò, như gọi ông chủ quán là "tiểu huynh đệ" (!).Hay sự lên ngôi của vua nước Việt thường được gọi là “lên ngôi”, nhưng trongphim đều dùng từ "đăng cơ" xa lạ với ngôn ngữ Việt.
Theo các nhà sử học, cung điệnViệt Nam ở Hoa Lư cũng như Thăng Long cách đây 9/10 thế kỷ giản dị, chứ khônggiống trong phim, vì phim dựa theo cung điện thời Tần Hán trở về trước. Một nhànghiên cứu ở Huế cho biết: Đến đầu thế kỷ XIX, điện Minh Thành trong lăng GiaLong vẫn chưa có sơn, còn để mộc, mà cung điện nhà Lý cách đó 9 thế kỷ đã sơn đỏchót là vô lý. Đến chùa Lục Tổ ở Tiêu Sơn (Bắc Ninh) hiện vẫn còn và người xemcó thể nhận biết, so sánh, vậy mà trong phim lại là ngôi chùa điển hình TrungQuốc.
Sự cẩu thả trong phim còn thểhiện ở chỗ: Lý Công Uẩn đứng trước một vách núi sừng sững, trước mặt là một vàimảnh ruộng, nhưng lại nói là đang đứng giữa đất Đại La có thế bằng phẳng, rộngrãi (?). Đội kị binh ăn mặc như người Hán trong phim cũng thật xa lạ với lịch sửViệt Nam.
Về phục trang, chỉ người TrungQuốc mới búi tóc ngược lên đỉnh đầu rồi buộc khăn vào, nhưng ở phim này, ngườiViệt cũng thế. Thời Lý thời Trần, phụ nữ Việt đều mặc váy nhưng trong phim, phụnữ lại mặc quần với áo cài khuy kiểu Trung Quốc. Mũ Bình Thiên của vua Lý cóchùm tua phía trước y chang mũ vua nhà Tống.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuânngạc nhiên: Phim lịch sử dù sai một chi tiết là đã không thể được, mà bộ phimnày lại có có nhiều chi tiết sai về phục trang, khung cảnh. Khi một bộ phim vềlịch sử Việt Nam lại không có tính lịch sử và văn hóa Việt Nam thì gọi là gì?Liệu có thể ví như một con la - loại động vật lai giữa lừa và ngựa?
Giáo sư Lê Văn Lan chính thứclên tiếng
Trong bộ phim đang gây xôn xao dưluận này ghi rõ "cố vấn lịch sử: Lê Văn Lan", khiến không ít người bày tỏ sựngạc nhiên, vì bộ phim do một chuyên gia sử học hàng đầu Việt Nam cố vấn mà lạiđể quá nhiều sai sót về lịch sử như thế.
Về vấn đề này, Giáo sư Lê Văn Lankhẳng định, việc đề tên ông với vai trò như vậy là không hợp pháp. Giáo sư chobiết thêm: Vào tháng 10/2009, ông Trịnh Văn Sơn, Giám đốc Công ty Trường Thànhcùng một số người đến gặp giáo sư và đề nghị hợp tác. Sau đó, 2 bên đã ký hợpđồng thỏa thuận với nội dung: Giáo sư Lê Văn Lan sẽ nhận nhiệm vụ thẩm định vàtu chỉnh kịch bản "Lý Công Uẩn, đường đến thành Thăng Long".
 |
Vì thông tin trên báo chí chobiết, Ban Chỉ đạo Quốc gia 1000 năm Thăng Long - Hà Nội đồng ý cho chiếu phim"Lý Công Uẩn, đường tới thành Thăng Long" trong dịp Đại lễ, nên Giáo sư Lê VănLan rất ý thức về việc sửa chữa kịch bản cho tốt, để bộ phim xứng đáng là mónquà phục vụ Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Việc thẩm định đã được Giáo sưLê Văn Lan thực hiện đúng theo hợp đồng và hoàn tất từ tháng 11/2009, với yêucầu làm lại kịch bản theo chỉnh sửa của ông.
Theo giáo sư, ở tập nào ông cũngyêu cầu sửa lại kỹ càng cho đúng với chính sử. Tuy nhiên, từ lần đầu tiên góp ýcho kịch bản, Giáo sư Lê Văn Lan đã yêu cầu phải sửa địa danh núi Chu Tước, đặcbiệt là sửa hẳn hoi lại những diễn biến của "trận Chu Tước", vì không có tronglịch sử, nhưng phía Công ty CPTT Trường Thành đã không nghe. Chỉ đến lần góp ýthứ 2, họ mới đổi địa danh Chu Tước thành Ải Chi Lăng, nhưng vẫn không đúng vớilịch sử. Có vẻ như họ cố tránh cái địa danh Bạch Đằng đã góp phần làm nên lịchsử oai hùng của dân tộc?
Giáo sư Lê Văn Lan phủ nhận vaitrò là "cố vấn lịch sử" như ghi trong phim, còn bởi: từ tháng 11/2009, sau khithẩm định và bàn giao xong kịch bản đã được chỉnh sửa, ông hoàn toàn không dínhlíu gì, cũng như không có thông tin gì về việc làm phim. Toàn bộ quy trình làmphim, Giáo sư Lê Văn Lan cũng "không được chứng kiến, tham gia, chỉnh lý và gópý một tí nào". Hơn nữa, bộ phim đã không làm theo những gì ông chỉnh sửa ở khâukịch bản. Do vậy, ông cho rằng, việc đề tên ông trong bộ phim là không hợp pháp.
Có một thông tin đáng được lưu ýmà Giáo sư Lê Văn Lan cho biết: Khi Công ty Trường Thành chuyển kịch bản cho ôngchỉnh sửa, góp ý, thì có tập đã được dịch sang tiếng Việt, nhưng có tập cònnguyên tiếng... Trung Quốc; có tập đưa cho ông muộn và được giải thích với lý do"bên Trung Quốc gửi sang chậm". Điều này, cho thấy, những câu hỏi được đặt ratrên các phương tiện thông tin đại chúng về việc ai là tác giả đích thực củakịch bản phim "Lý Công Uẩn, đường tới thành Thăng Long" không phải không có cơsở!
Đi tìm câu lý giải
Dù sao thì "sự kiện" về phim "LýCông Uẩn, đường đến thành Thăng Long" cũng là một dấu ấn buồn với những ngườilàm điện ảnh Việt Nam. Nó để lại bài học kinh nghiệm đắt giá, không chỉ về tiềnbạc: Người nghệ sĩ có quyền sáng tác, nhưng cần phải có nhận thức và ý thức vềlịch sử, văn hóa Việt Nam cùng với phông văn hóa cần thiết, nhất là một tấm lòngyêu nước, để tôn trọng sự thật lịch sử, không làm biến dạng các sự kiện, địadanh và nhân vật lịch sử.
Làm một bộ phim về những dấu ấnlịch sử đất Việt, văn hóa Việt, nhưng lại xây dựng hoàn toàn ở nước khác, doê-kíp người nước ngoài thực hiện, đã dẫn đến sự sai lệch về lịch sử, văn hóaViệt, với những hình ảnh xa lạ với người Việt Nam. Để xảy ra những điều đángtiếc đó, không thể không nói đến trách nhiệm của tác giả và đạo diễn phía ViệtNam, đó là 2 ông Trịnh Văn Sơn và Tô Huy Cường.
Tham gia làm một bộ phim lịch sửhoành tráng làm món quà đặc biệt cho Đại lễ, nhưng họ có phải là những nhà điệnảnh giàu kinh nghiệm? Nếu bạn nhấn chuột vào Google để tìm kiếm, thì bạn sẽ thấtvọng vì không có một dòng nào về sự nghiệp điện ảnh của cả hai. Như vậy, có phảibộ phim là quá sức với họ?
Trong bộ phim này, nếu thất bạithuộc về phía nghệ sĩ Việt Nam, thì lại là thành công của nghệ sĩ Trung Quốc,khi họ đã làm sai lệch lịch sử nước Việt để không chạm đến phần quá khứ khôngtốt đẹp của cha ông họ. Có người nói, phim làm thế là do ê-kíp người Trung Quốckhông hiểu lịch sử và văn hóa Việt Nam, nhưng nhiều người lại khẳng định: chínhđiều đó càng chứng tỏ họ am hiểu lịch sử và văn hóa Việt Nam hơn cả những ngườiViệt Nam cùng tham gia.
Không nên đưa bất cứ lý do gì đểbao biện cho bộ phim, thậm chí như ý kiến của một số người có trách nhiệm, bởidù là tư nhân hay Nhà nước, cũng không ai có quyền làm sai lệch lịch sử, văn hóadân tộc, khi đó là niềm tự hào, tự tôn dân tộc cả ngàn năm qua. Đó cũng chính làlý do "Lý Công Uẩn, đường đến thành Thăng Long" không được công chúng hoannghênh. Nếu tiếp tục chiếu một bộ phim lịch sử không trung thành với chính sử,thì dù ở bất cứ thời điểm nào, cũng khiến người xem hiểu sai về lịch sử và vănhóa dân tộc, mà điều này thì 100 tỉ chứ 1.000 tỉ đồng cũng không sửa sai nổi
Theo An ninh Thế giới
