Scarface - Một biểu tượng văn hóa đại chúng

Scarfacelấy cảm hứng từ bộ phim nguyên tác cùng tên rất nổi tiếng của đạo diễn huyềnthoại Howard Hawks năm 1932. Tuy nhiên phiên bản Scarface 1932 là câuchuyện của tên trùm gangster lẫy lừng người Mỹ Al Capone, thì Scarface (1983) làbiệt danh của Tony Montana, một di dân từ Cuba đến Florida (Mỹ) rồi trở thànhgangster trong bối cảnh bùng nổ ma túy ở thập niên 1980.

Bộ phim là một câu chuyện hư cấucực kì gai góc và đẫm máu, mô tả quá trình Tony từ một tên du đãng mạt hạng -nhưng đầy tham vọng và lòng ham muốn của hắn sục sôi tới mức dám làm những việckinh thiên động địa - đã dần leo lên đỉnh vinh quang trong thế giới ngầm tộiphạm ở Miami… để rồi phút cuối sụp đổ theo kiểu bi kịch thần thoại Hy Lạp.

Trong ý tưởng ban đầu, bối cảnhxảy ra ở Chicago, nhưng bất khả thi do kinh phí hạn hẹp. Sidney Lumet là lựachọn đầu tiên cho chiếc ghế đạo diễn. Sau đó ông rút lui, nhưng ý tưởng củaLumet đổi các nhân vật trung tâm của phim thành người Cuba đã được hãngUniversal tán thành. Đạo diễn Brian De Palma lúc ấy thích kịch bản Scarfacetới mức, ông rời bỏ ghế đạo diễn bộ phim Flashdance (1983) để nhận bộphim này.

Lấy cảm hứng từ bộ phim kinh điểnScarface, kết hợp với sự kiện có thật về cuộc di tản Mariel Boatlift bằngđường biển mùa Xuân năm 1980 (khoảng 125.000 người tị nạn hợp pháp, được chínhphủ Cuba cho phép nhập cư vào Florida, Mỹ), Oliver Stone đã viết kịch bản nàytrong thời gian ông đang cai nghiện ma túy.

Sử dụng lại cái tên Scarface,Oliver Stone muốn tưởng nhớ tới đạo diễn Howard Hawks và Ben Hecht, nhà biênkịch của nguyên tác điện ảnh năm 1932. Ông đặt tên của “gã mặt sẹo” là TonyMontana, lấy theo tên của Joe Montana, cầu thủ bóng bầu dục mà ông yêu thích.

Chuyện về “người Cuba duynhất” Steven Bauer

Ban đầu Universal nghĩ tới RobertDe Niro cho vai Tony Montana, nhưng Robert từ chối vì đang kẹt vai gangstertrong siêu phẩm Once Upon A Time In America. Al Pacino được mời thế và tỏra rất xuất sắc trong việc hóa thân vào nhân vật côn đồ này một cách lạnh lùngnhưng cũng tràn đầy tình cảm gia đình.

Sau này chính Al Pacino cũng từng côngnhận, trong số tất cả những nhân vật mà ông đã đóng, thì Tony Montana là nhânvật mà ông yêu thích nhất.

Hàng loạt các gương mặt sáng giáRosanna Arquette, Jennifer Jason Leigh, Melanie Griffith, Kim Basinger, KathleenTurner và Jodie Foster đều từ chối vai nữ chính Elivira Hancock, với lí do vainày quá mờ nhạt so với các nhân vật khác trong phim. Brook Shields cũng được mờivai này, nhưng mẹ cô là Teri Shields đã xúi cô từ chối vì kịch bản quá dữ dội vàbạo liệt.

Những sắc đẹp khác như Geena Davis, Carrie Fisher, Kelly McGillis vàSharon Stone cũng đến thử vai Elvira Hancock. Cuối cùng người được chọn làMichelle Pfeiffer, và cô đã khiến khán giả phải nhớ đến mình, mặc dù vai nàykhông có nhiều đất diễn.

Vai Manny Ribera – chiến hữu sátcánh vào sinh ra tử với Tony Montana - lúc đầu có thông tin sẽ giao cho ngôi saoJohn Travolta, lúc ấy đang ở đỉnh cao. Nhưng hãng Universal không kham nổi mứccát-sê mà anh ta đòi hỏi, vả lại đạo diễn Brian De Palma không muốn nhân vật nàylà một tên tuổi quá nổi tiếng như Travolta.

Lúc ấy Steven Bauer – một diễnviên vô danh với dăm ba vai nhỏ, từng học diễn xuất tại Miami với thầy StellaAdler danh tiếng ở New York, nhưng giờ đang kiếm sống bằng nghề giao tủ bếp ởManhattan - được mời diễn thử vai Manny. Bauer chẳng cần phải diễn nhiều bởingoại hình cao ráo vạm vỡ, gương mặt nam tính, tính cách ngang tàng bướng bỉnhcủa anh chính là hiện thân của nhân vật Manny.

Steven Bauer là dân nhập cư Cubathứ thiệt, anh sinh ở Havana với tên khai sinh là Resteban Echevarria. Ban đầuanh lấy nghệ danh là Rocky Echevarria, nhiều năm sau cảm thấy tên này khó nhớ,anh lấy tên thời con gái của mẹ mình, và đổi thành Steven Bauer. Như Bauer diễngiải: “Lúc đó người gốc Mỹ Latin bị chống đối và Hollywood thiếu óc tưởng tượng.Đối mặt với sự kỳ thị đó, bạn chỉ có cách theo quân trộm cướp!”

Vai Manny lập tức đưa cuộc đờiBauer sang ngã rẽ. Không tính vai của Tony Montana, thì Manny là vai được côngchúng yêu thích nhất và được đề cử giải Quả Cầu Vàng vai phụ. Sau vai diễn độtphá này của Bauer, anh đã xuất hiện trong hàng chục bộ phim khác, nhưng không bộphim nào đưa Bauer tới gần với sự công nhận mà anh đã từng có được nhờ Scarface.

Ở một mức độ nào đó, chính thànhcông của Scarface đã làm lu mờ các vai diễn sau này của Bauer, nhiều vai diễnanh thừa nhận là những lựa chọn sai lầm. Đó là chưa kể anh thú nhận mình đã bịsa đà quá nhiều vào sự xa hoa, tiệc tùng hào nhoáng của Hollywood, để sự nghiệplao không phanh xuống dốc lúc nào không hay!

Ba lần bị xếp nhãn X vẫn sốngsót!

Khi đạo diễn Brian De Palma đưabộ phim lên MPAA (Hiệp hội điện ảnh Mỹ) duyệt, họ xếp nó tức thì vào loại X(loại nặng nhất trong hệ thống phân loại phim). Ông về cắt dựng bớt và trình lạilần thứ hai, vẫn là loại X. Không nản chí, ông lại kiên trì cắt dựng tiếp vàtrình lại lần thứ ba, quan điểm vẫn không thay đổi, vẫn là loại X! Quá giận dữ,De Palma từ chối cắt tiếp nhằm đủ tiêu chuẩn xếp loại R. Ông và nhà sản xuấtMartin Bregman sắp xếp một buổi phân xử với MPAA.

Họ đưa một nhóm chuyên gia vào,gồm những quan chức chống ma túy thực sự. Những người này đã nhận xét Scarfacekhắc họa chính xác cuộc sống trong thế giới ngầm ma túy ngoài đời, và nên phổbiến rộng rãi cho mọi người xem để mang tính răn đe cảnh báo. Lời nhận xét nàyđã thuyết phục 20 thành viên của MPAA, và họ đồng ý xếp loại R cho bản dựng thứba với kết quả bỏ phiếu là 18 thuận - 2 chống.

Tuy nhiên, De Palma tham lam ướmhỏi hãng phát hành, nếu bản dựng thứ ba của bộ phim được đánh giá là loại R thìbản dựng đầu tiên cũng nên được xếp loại R, vì nó cũng không khác gì mấy. Hãngphát hành từ chối, nhưng họ lại không biết sự khác biệt giữa các bản dựng khácnhau đã đệ trình. Nên khi phát hành De Palma đã “liều mạng” qua mặt MPAA, giaobản dựng đầu tiên của bộ phim ra rạp.

Chỉ tới khi bộ phim đã được phát hành trênbăng video nhiều tháng sau đó, ông mới thú nhận mình đã đưa phát hành phiên bảnchưa hề bị cắt xén của bộ phim!

Lý do cắt đơn giản là bộ phim quánhiều bạo lực và ma túy, lời thoại dung tục bẩn thỉu. Có đến 42 xác người gụcngã trong phim. Ghê sợ nhất là cảnh cướp hàng bịt đầu mối bằng cưa máy - cảnhnày bị hầu hết các nước phát hành cắt bỏ. Kế đến là cả một trường đoạn “tắm máu”ở cuối phim… Từ “f…” và các từ phái sinh đồng nghĩa của nó, được sử dụng 226lần, trung bình cứ mỗi phút lại có 1,32 từ chửi thề!

Heroin được dùng suốt các cảnhquay được cho là sữa bột, nhưng thực chất sữa bột lên phim không giống “hàngtrắng”. Đạo diễn Brian De Palma từ chối thừa nhận chất gì đã được dùng thay chococain trên phim, vì ông e rằng nếu tiết lộ nó sẽ phá cảm giác thực của khángiả. Trong mọi cảnh Tony hít cocain, mặt của Al Pacino đã được nhiều vật thểkhác nhau che chắn một cách khéo léo để khán giả không bao giờ thực sự thấy ôngđang hít cần sa.

Cộng đồng người Cuba phàn nàn,không chỉ vì cách họ bị mô tả như là những tên tội phạm, mà còn vì việc hầu hếtcác vai diễn nổi bật trong phim đều được thủ diễn bởi các diễn viên gốc Ý như:Al Pacino, Robert Loggia và Mary Elizabeth Mastrantonio… Nhưng theo Steven Bauerthì diễn viên nước nào không quan trọng. Nếu đây là một bộ phim tài liệu, thìchắc chắn sẽ phải sử dụng các diễn viên Cuba. Vấn đề ở đây đạo diễn đã chọn đượcnhững diễn viên giỏi nhất và phù hợp nhất cho các vai diễn.

Ảnh hưởng tới văn hóa đạichúng

Scarface ra mắt chính thứcvào tháng 12/1983 và lập tức hàng loạt bài phê bình “dội bom” xuống bộ phim. Bấtchấp điều này, nó vẫn đạt doanh thu 66 triệu USD khắp thế giới (tương đương với180 triệu USD theo thời giá năm 2010), thu hút một lượng lớn khán giả hâm mộ vàtrở thành một biểu tượng văn hóa quan trọng.

Bộ phim đã ảnh hưởng lên văn hóahip-hop và nhạc rap kể từ cuối thập niên 1980. Nhóm rap Geto Boys đưa một vàicâu thoại trong phim vào các bản nhạc rap của họ. Ca sĩ nhạc rap Brad Jordan, đãlấy Scarface làm nghệ danh của mình. Nghệ sĩ hip-hop Sean “P. Diddy” Combs thúnhận mình đã xem bộ phim 63 lần. Các ngôi sao nhạc hip-hop đã lấy phong cách“gangsta” hoa mỹ trong cơ ngơi của Montana ở Miami làm mẫu trang trí cho nhà cửavà video của họ. Nhiều diễn viên nổi tiếng hiện nay như Matt Damon và BenAffleck đã thuộc từng lời thoại, nhớ từng hành động của Tony Montana và Manny.

Mười mấy năm đã qua, nhưng hàngloạt vật dụng, quần áo, và nhiều sản phẩm khác gợi nhớ tới Scarface vẫn còn đượcyêu thích. Đặc biệt tấm áp phích trắng đen lốm đốm hạt của bộ phim là một vậttrang trí rất được ưa chuộng và hiện vẫn còn được sản xuất.

Theo Bá Vũ
Thể thao văn hóa

TIN LIÊN QUAN