Hoàng thân vua Thành Thái gánh nước thuê mưu sinh ở Đồng Nai

Hậu duệ của vua Dục Đức nói trên là ông Nguyễn Ngọc Đương (tên khác là Mười Đương, SN 1925) người gánh nước thuê lâu năm tại xã Thanh Bình (Trảng Bom, Đồng Nai). Chúng tôi đến nhà ông khi trời đã chập choạng tối. Gian nhà rộng chừng 20m2, nằm sâu trong con hẻm nhỏ, lổn nhổn đất đá gồ ghề. Lúc này, ông Đương trên chiếc xe đạp cũ cọc cạch cũng vừa về tới nhà. Dù bao năm qua sống ở Phương Nam, nhưng chất Huế của Mười Đương vẫn không thể lẫn đi đâu được qua mớ thổ âm đặc quánh “mô, tê, răng, rứa”.

 Mười Đương là một trong số ít người thuộc dòng dõi quý tộc vẫn còn sống. “Năm 1907, mẹ tôi được gả cho con trai thứ tư của thống đốc Bắc Kỳ là Nguyễn Hữu Độ. Bà sanh được 5 người con, tôi là con thứ 4. Sau ngày vương triều suy vong, anh em tôi lưu lạc mỗi người mỗi ngả”, Mười Đương kể. Năm 17 tuổi, ông Đương tình nguyện tham gia kháng chiến chống Pháp với vai trò công nhân tại công xưởng sản xuất vũ khí trong hang núi ở Nghệ Tĩnh. Đến năm 1969, ông bị thương nên rời quân ngũ trở về quê bắt đầu xây dựng cuộc sống mới. 

Tại quê nhà, chàng lính trẻ vừa xuất ngũ đã kết duyên với người con gái xứ Huế tên Nguyễn Thị Bé có nét đẹp đằm thắm, đoan trang. Sau ngày đất nước thống nhất, vì đông con lại gặp hoạn nạn ,cuộc sống hai vợ chồng ông vô cùng khó khăn. Trong lúc đang chuẩn bị làm thủ tục hưởng chế độ thương binh thì nhà Mười Đương bất ngờ bị lửa thiêu cháy. Bao nhiêu giấy tờ bỗng hóa tàn tro. Lâm vào cảnh túng quẫn, năm 1978, gia đình nhỏ dắt díu nhau đến vùng kinh tế mới Đồng Nai. Những ngày đầu, cuộc sống khổ cực trăm bề, vợ chồng ông mượn đất cất nhà gần một nông trường cao su ở tạm.

Công việc mà hai ông bà gắn bó lâu nhất là gánh nước thuê. “Đầu mối” của họ là tiểu thương ở khu chợ gần nhà hay chủ đồn điền cao su cần nước tưới cây. “Xa quê vợ chồng tôi buồn dữ lắm, mà khôn biết mần răng. Nhưng cũng phải ráng làm để nuôi bốn đứa con. Mỗi gánh nước ở thời điểm đó chỉ được 3-5 hào, sau này mới được 5 đến mười ngàn. Cứ mỗi phi nước phải 6-7 gánh mới đầy”. Ông Đương nhớ lại. Miễn sao có tiền để nuôi con, dù phải ăn củ khoai củ sắn họ cũng không nề hà gì.

Đồ nghề của họ chỉ vỏn vẹn là đôi quang gánh và hai chiếc thùng được cắt ra từ những chiếc can cũ. Cứ khoảng 4h sáng hai vợ chồng đã thức dậy gánh nước. Ông bảo, nhiều lúc trời tối không yên tâm ông phải để bà về chăm các con. Một mình một bong, ông lạch cạch giữa đường với đôi quang gánh như dính liền trên vai. Cho đến tới quá nửa đêm cả gia đình mới được quây quần trong túp lều tồi tàn, ẩm thấp. Bà Nguyễn Thị Bé tâm sự: “Ngày đó, hễ ai kêu là vợ chồng tôi lại quẩy gánh lên vai. Chúng tôi có đưa giá cho mỗi gánh nước nhưng thực tế họ đưa bao nhiêu cũng được. Bữa mô gánh cho mấy người chủ bán hàng ngoài chợ, họ còn cho thêm hộp sữa, bịch bánh về làm quà cho con”.

Dù cần cù lao động nhưng nghèo đói cực khổ vẫn bám nhẵng lấy Mười Đương không rời. Thế nhưng, vị hoàng thân tâm niệm: “Đói cho sạch, rách cho thơm”, vợ chồng ông chưa bao giờ lấy đắt tiền công thuê gánh nước, cũng chưa bao giờ xin thêm khi người khác… bố thí. “Nhà nghèo nhưng tôi luôn dạy con phải cử xử đúng khuôn phép con nhà có lễ giáo, lịch sự và văn hóa. Trong thâm tâm, tôi luôn tự hào về các bậc tiền nhân của mình và tự nhủ với lòng phải sống sao cho xứng đáng với họ”. Bởi lẽ đó, dù chịu cực khổ trăm bề ông vẫn chưa bao giờ kêu ca với ai. Ông cũng ít khi nhắc về thân thế hoàng tộc của mình.

Đến khi ngoài 70 tuổi, không còn đủ sức khỏe, ông mới thôi đi gánh nước thuê. Sau khi giã biệt đôi thùng gánh nước, hai thân già héo hon cũng chẳng chịu ngồi không. Để nêu gương cho con cháu, hàng ngày ông đạp xe hơn 2km cắt cỏ về phụ con chăn nuôi bò. Còn vợ ông, đi phụ việc cho quán ăn để kiếm thêm thu nhập.

Trong căn nhà tình nghĩa đơn sơ do chính quyền địa phương xây tặng, Mười Đương bước lại gần bàn thờ, cung kính vén bức mành nhỏ, đó chính là di ảnh mẫu thân của ông – công chúa Tân Phong và cuốn gia phả được ghi chú nắn nót, cẩn thận. “Tôi thấy vui hơn hẳn khi bàn thờ gia tộc được sáng sủa, sạch sẽ hơn”, ông Đương chia sẻ. Quả thực, nhìn lại cuộc đời ông mới hiểu đó là những lời nói từ gan ruột.

 

Ở một vị trí trang trọng khác có treo hai lá đơn tự nguyện hiến xác, mang tên vợ chồng ông Đương. Theo ông, đó chính là những thứ quý giá nhất của mình. Nụ cười niềm nở, ông Đương chia sẻ: “Đối với y học thì thân thể con người dành cho việc nghiên cứu vô cùng quý giá. Con người chết là hết nhưng tôi muốn làm một việc gì đó có ý nghĩa ngay cả khi không còn sống nữa”. Lúc ấy là đầu năm 2011, sau nhiều đêm suy nghĩ, ông hạ quyết tâm nói với vợ ý định hiến xác cho y học và bất ngờ, bà Bé cũng có mong muốn như vậy. Sau khi hai người qua đời, thi thể sẽ được chuyển về Trường Đại học y dược TP.HCM.

Nói đoạn, ông vội lấy ra một chiếc đĩa CD còn mới đặt vào đầu đĩa, được phát ra từ chiếc ti vi hiệu JVC cũ mèm trên nóc tủ và vặn mở volume cỡ lớn. Thì ra, đây là chiếc đĩa của đài truyền hình địa phương tặng ông cách đây không lâu trong lần vợ chồng ông được ghi hình biểu dương việc hiến xác cao cả. Ban đầu ý định của đôi vợ chồng già đã vấp phải sự phản đối quyết liệt từ con cái.

Chị Nguyễn Thị Ngọc Toàn, con gái đầu của ông tâm sự: “Ở đây, tôi chưa nghe ai hiến xác bao giờ nên khi hay chuyện bốn chị em tôi hết lời khuyên can. Nhưng khi nghe cha mẹ giãi bày việc hiến xác có ý nghĩa và giúp ích cho ngành y học nước nhà nên cũng dần hiểu ra và ủng hộ”.

Giây phút cầm trên tay giấy chứng nhận tham gia hiến xác, đôi bạn già phấn khởi không kìm nén nỗi cảm xúc đã ôm nhau khóc giữa sự chứng kiến cảm động của mọi người. Giải thích về quyết định cùng chồng hiến xác, bà Bé nghẹn ngào: “Tui lấy ông làm chồng vì thương chứ đâu nghĩ tới chuyện con cháu vua chúa gì. Vợ chồng tui cực khổ cả đời rồi, giờ chỉ mong sao trời thương cho con cháu mạnh khỏe. Về già ông đi đâu bà theo đó, tui đồng tình với ý nguyện hiến xác đẹp đẽ của chồng mình”. Thấy bà cầm vạt áo lau nước mắt, ông Đương cười ấm áp, rồi lấy cây sáo tiêu thổi bản nhạc quen thuộc ông vẫn thường cho bà nghe mấy chục năm nay như một lời an ủi.

Box: “Ở địa phương, ông Đương luôn được cán bộ và nhân dân quý mến bởi đức tính vui vẻ, quan tâm tới mọi người. Khi ông đến gặp tôi nhờ hướng dẫn giúp ông thực hiện nguyện vọng hiến xác cho khoa học tôi đã hết sức bất ngờ. Một người sống nghèo khổ nhưng muốn làm điều hữu ích ngay cả khi không còn sống trên đời này nữa”, ông Nguyễn Văn Hưởng, cán bộ xã Thanh Bình, chia sẻ.