Trong “Phi thuyền thờigian” được chôn tại công viên Flushing Meadows Corona của New York , (Mỹ) năm1938, bức thư gửi cho hậu thế 5.000 năm sau của Albert Einstein chỉ chiếm mộtgóc cực kỳ khiêm tốn.
“Phi thuyền thời gian” 1938
Phần không gian còn lại chứanhững vật khác nhau như vải, kim loại, hạt giống và vật dụng sinh hoạt hàngngày, gồm điện thoại, dao cạo râu chạy điện, búp bê, thậm chí còn có cả một baothuốc lá Marlboro.
Đây là một món quà đặc biệt màCông ty Westinghouse Electric của Mỹ chuẩn bị cho Hội chợ triển lãm quốc tế NewYork lần thứ 2. Để phù hợp với chủ đề “Thế giới tương lai” của Hội chợ, họ quyếtđịnh chôn xuống bên dưới nhà triển lãm một “phi thuyền”, còn bên trên làm mộttấm bia ghi: 5.000 năm sau mới được mở.
Trong quá trình làm chiếc “phithuyền” này, Chủ tịch Westinghouse Electric Andrew Robertson từng động viênnhững người công nhân trực tiếp lắp đặt: “5.000 năm sau, khi nó được mở ra,những thứ bên trong sẽ trở thành những món quà tốt nhất mà chúng ta để lại chohậu thế”.
Chiếc “phi thuyền” vượt thời giannày có hình giống như viên đạn khổng lồ được làm bằng crôm với lớp vỏ hợp kimđồng dài 2m. Ngoài những phát minh đã khiến một thế hệ đương đại tự hào và nhiềuvật phẩm sinh hoạt hàng ngày, còn có một đoạn phim tài liệu, những bức thư gửicho hậu thế của 3 nhân vật “đã có cống hiến lớn lao cho thời đại”, trong đó cóEinstein.
Trong thư ông viết: “Thời đại củachúng ta đầy những phát minh mang tính sáng tạo, và nó đã giúp ích rất nhiều chocuộc sống của chúng ta. Điện năng mà chúng ta sử dụng đã giải phóng con ngườikhỏi lao động chân tay. Chúng ta có thể vượt qua biển lớn, chúng ta có thể baylên bầu trời, thậm chí thông qua sóng điện từ, chúng ta có thể truyền thông tinđến mọi góc của thế giới một cách nhanh chóng nhất.
Tuy nhiên, việc sản xuất và phânphối hàng hóa vẫn hoàn toàn vô tổ chức, con người không thể không lo lắng chođời sống của mình. Những con người sống ở những quốc gia khác nhau luôn tìm cáchsát hại lẫn nhau. Điều này khiến những người biết nghĩ đến tương lai luôn cảmthấy bất an và lo ngại.
Điều đó là vì, trái ngược hẳn vớinhững người thực sự cống hiến cho xã hội, trình độ và phẩm chất đạo đức của đạibộ phận công chúng đều thấp hơn rất nhiều. Tôi tin rằng hậu thế của chúng ta sẽđọc những dòng chữ trên đây với lý trí vượt trội hơn”.
Mâu thuẫn giữa công nghệ vànhân văn
Thời của Einstein, rất nhiều phátminh của các nhà khoa học bị dùng vào mục đích quân sự, phục vụ việc cho ra đờinhững thiết bị vũ khí với sức công phá lớn, thúc đẩy con người sát hại lẫn nhau.Đó chính là nguyên nhân vì sao Einstein cảm thấy bất mãn với “trình độ và phẩmchất đạo đức” của phần đông dân chúng. Trong suy nghĩ của ông, vào thời đại đó,công nghệ phát triển như vũ bão, song môi trường nhân văn lại giảm sút đi.
Sau này, sự mâu thuẫn giữa côngnghệ và nhân văn chưa bao giờ kết thúc. Một năm sau ngày viết bức thư trên,Einstein viết một bức thư khác gửi Tổng thống đương nhiệm Franklin Roosevelt, đềnghị triển khai sản xuất bom nguyên tử trước Đức Quốc xã. Vài năm sau, hai quảbom nguyên tử kết tinh của công nghệ mới nhất đã dội xuống Hiroshima vàNagasaki, Nhật Bản, cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người vô tội.
So với 72 năm trước, hiện giờ conngười đã có “lý trí vượt trội” hơn, song sự lo lắng của Einstein đối với hiệnthực xã hội vẫn còn nguyên. Con người vẫn tiếp tục giết chóc lẫn nhau để tranhđoạt lợi ích, và những nguy cơ trong tương lai vẫn đang tiếp diễn. Rất nhiềungười đã được đọc bức thư của Einstein trước và cả sau khi nó được chôn xuống,song họ rất giống nhau ở một điểm là luôn chú ý đến sự phát triển công nghệ màquên đi khía cạnh nhân văn, cũng giống như trong “phi thuyền thời gian”, bức thưấy bị nằm quên trong góc nhỏ.
Theo Bảo Trâm