Diễn biến tại Libya hiện naygợi nhớ tới cuộc nổi dậy bất thành của người Iraq chống chế độ Saddam Husseinnăm 1991, người sau đó đã bảo vệ được quyền lực và cầm quyền thêm hơn một thậpkỷ mới bị lật đổ.
Khác với chiến thắng của ngườibiểu tình tại Tunisia và Ai Cập, cuộc xung đột tại Libya đang tái hiện hình ảnhmột cuộc nổi dậy tương tự 20 năm trước, khi người Iraq cũng bắt đầu với hy vọngnhưng cuối cùng thất bại trong việc lật đổ chế độ Saddam Hussein. Phong trào củahọ bị chính quyền Baghdad đàn áp đẫm máu, giúp Saddam "sống sót" qua biến cố.
Chuyên gia về Iraq Toby Dodge tạitrường Queen Mary London so sánh: "Năm 1991, thế giới đều nhận định SaddamHussein sẽ bị hất văng khỏi quyền lực và họ không cần phải làm gì nhiều, chỉ cầncô lập Iraq để người dân làm nốt phần việc còn lại. Chúng ta đang có tình huốngtương tự tại Libya, với việc cộng đồng quốc tế cho rằng Gadhafi sẽ sớm ra đi".
 |
| Đại tá Muammar Gadhafi. Ảnh: AFP |
Tiến sĩ Dodge nói thêm, bấtchấp nỗ lực của phe nổi dậy vốn đang kiểm soát phần lớn miền đông Libya, cáccuộc phản công của quân trung thành với đại tá Gadhafi có thể sẽ vẫn giúpông củng cố được vị trí và giữ quyền lực. "Chế độ này có khả năng vẫn đủmạnh để tồn tại", ông đưa ra phán đoán với tờ The Christian Science Monitor.
Trong khi đó tại Libya, sức mạnhcủa phe nổi dậy rõ ràng đã yếu đi trong những ngày gần đây. Họ tuyên bố lậpchính phủ lâm thời đóng tại thành phố Benghazi. Nhưng cách thức họ hành động vớiviệc lấy vũ khí từ các kho quân đội và đẩy các chiến binh ít được huấn luyện vàkỷ luật ra mặt trận đang thể hiện sự thiếu tổ chức. Do đó tham vọng tiến về thủđô Tripoli của họ là rất khó khăn, thậm chí là "điệp vụ bất khả thi" khi phảiđối đầu với lực lượng chuyên nghiệp ủng hộ Gadhafi.
Tuy vậy, phe chống chính phủLibya vẫn giữ niềm lạc quan tương tự như những gì diễn ra tại Iraq năm 1991.Thời điểm đó, người Kurd ở miền bắc và người Shiite ở miền nam Iraq đồng loạtnổi dậy nhằm lợi dụng sự yếu đi của chính quyền Baghdad sau cuộc chiến vùng Vịnhnăm 1991 để lật đổ Saddam Hussein. Nhưng cuối cùng phong trào của họ bị chế độSaddam đàn áp đẫm máu và thất bại.
 |
| Saddam Hussein cầm quyền thêm 12 năm sau sự kiện 1991 mới bị lật đổ. Ảnh: History |
Khi đó, bất chấp việc ngườiKurd đã lập được vùng tự trị và quốc tế áp đặt những lệnh trừng phạt cứngrắn nhất trong lịch sử hiện đại, chế độ Saddam Hussein vẫn tồn tại đến tậnnăm 2003. Chính quyền này chỉ sụp đổ khi liên quân do Mỹ đứng đầu mở chiếndịch không kích "sốc và kinh hoàng" cùng cuộc hành quân đánh chiếm quy môlớn trên bộ.
"Chúng ta biết những gì xảy rakhi đó là Saddam đã nhanh chóng củng cố khu vực ủng hộ của mình và việc tách racủa người Kurd khỏi chính quyền Baghdad thực tế lại giúp ông ta. Vì sự hìnhthành của khu vực này đã khiến làn sóng chống đối bị cô lập và sau đó Saddam sửdụng chính các lệnh cấm vận từ bên ngoài để củng cố vị thế của mình", tiến sĩDodge nói thêm.
Theo chuyên gia nghiên cứu trên,hiện Gadhafi đối mặt với tình huống tương tự như Saddam năm 1991. "Chúng ta cónổi dậy ở Benghazi, nhưng không đủ khả năng để đánh bại Gadhafi. Điều này khiếnGadhafi có thể tung quân trở lại đánh chiếm hoặc đơn giản cô lập vùng đất phíađông này, vốn là cái gai chống chính quyền suốt từ năm 1969. Sau đó ông ta chỉcần quay lại giữ vùng đất mà ông ta đang có sự ủng hộ mạnh để củng cố vị trí vàquyền lực".
Trong khi đó, các cuộc không kíchcủa quân đội Libya dù không hiệu quả nhưng đang khiến phe nổi dậy ở miền đônghoảng sợ. Điều này giống như việc các trực thăng Iraq tấn công một cách có hệthống nhằm vào phiến quân người Kurd ở miền bắc nước này năm 1991, đẩy hơn mộttriệu người Kurd Iraq bỏ chạy sang biên giới Thổ Nhĩ Kỳ và Iran lánh nạn.
Những hình ảnh về xung đột ởLibya hiện nay cũng được cho là không khác mấy so với tại Iraq năm 1991. Đó làhàng đoàn những chiếc xe dân sự của phe nổi dậy, một số là xe bán tải gắn súngphòng không cỡ nòng 12,7 li được triển khai "hồn nhiên" trên mặt đất. Chúng cóthể dễ dàng trở thành mục tiêu ngon ăn cho các vụ không kích của quân chính phủ.
Quay lại năm 1991, Tổng thống MỹBush (cha) khi đó hứa giúp cuộc nổi dậy của người Iraq, nhưng rút cục thì khônglàm như vậy. Những chiếc máy bay Mỹ chỉ bay lòng vòng trên đầu những người Kurdđang chạy nạn mà không làm gì để ngăn cản cuộc hành quân của lực lượng thânSaddam. Người Kurd buộc phải tự lo cho bản thân, trốn chui lủi trên núi và bỏchạy với tất cả những gì có thể mang theo.
Hiện quân nổi dậy tại Libya cũngđang kêu gọi giúp đỡ và trông chờ vào sự hẫu thuẫn của phương Tây. Nhưng nhữnggì mà họ nhận được chỉ là các thông tin không có gì đảm bảo chắc chắn, với kếhoạch lập vùng cấm bay tại Libya để ngăn quân chính phủ Gadhafi tấn công ngườinổi dậy. Báo chí Anh gần đây đưa tin Mỹ đang đề nghị Ảrập Xêút cung cấp vũ khícho phe chống Gadhafi tại Libya.
Thêm vào đó, dường như MuammarGadhafi đã rút ra được nhiều bài học vì những gì xảy ra đối với Saddam Hussein,càng làm tăng khả năng "sống sót" cho chính quyền của ông tại Libya. Theo chiasẻ của cựu bộ trưởng quốc phòng Mỹ Donald Rumsfeld với CNN, thì trái với SaddamHussein năm 1991, đại tá Gadhafi đang chọn cách tránh khiêu khích liên tục cộngđồng quốc tế.
Sự bế tắc của các nước phương Tâytrong việc dàn xếp một sự can thiệp vào cuộc khủng hoảng Libya sau khi đã "đồngthuận" lên án chế độ Gadhafi , càng giúp chính quyền Tripoli thêm thời gian đểcủng cố sức mạnh. Dù mọi kịch bản tại Libya hiện đều có khả năng xảy ra, dự đoánđại tá Gadhafi sớm bị lật đổ như ban đầu đang ngày càng khó trở thành hiện thực.
Theo Đình Nguyễn
VNE
